Bàn về Eternals ở khía cạnh không phải điện ảnh

Nhiều người đã phân tích bàn luận về khía cạnh về điện ảnh của Eternals. Tuy nhiên, vì nó được PR không phải chỉ là một bộ phim đột phá về mặt công thức điện ảnh quen thuộc của Marvel mà còn là một bước tiến của Marvel khi muốn tiếp cận đến các nền văn hóa khác và tham vọng tổng quát hóa thế giới thực để đan nhập vào thế giới của chính họ.

Chính vì lý do, tôi cũng muốn xem xét nó một cách nghiêm túc về mặt văn hóa xem như thế nào. Tôi muốn xem xem Marvel (hay rộng Disney) sẽ làm về những văn hóa “không Tây” và “không trắng” như nào.

Và dĩ nhiên, nó rất tệ 

.

Tôi xin liệt kê vài (thật ra là rất nhiều) điểm đáng chú ý (của bạn tôi – một người học đủ sâu về lịch sử, văn hóa và tôn giáo, và đặc biệt là rất chịu viết và nghiên cứu) về việc trình bày địa lý, lịch sử, văn hóa của Eternals:

1. “The reason humans are at the top of the food chain is because you believe in structures and principles that don’t actually exist. Gods. Nations. Money. All concepts. Stories. Illusions. And guess who taught them to you? Me.” – From Sprite. Một quan điểm vô cùng không liên quan đến tiến hóa và triết học.

2. NSX đã có tìm hiểu nhất định khi không lấy Trung Quốc, Hy-La, Ai Cập, mà chính Lưỡng Hà – nền văn minh đầu tiên của nhân loại. Nhưng thật ra, tôi nghĩ họ chọn Lưỡng Hà là vì Lưỡng Hà nằm ngoài vốn hiểu biết của đại chúng nên có vẻ hưu vượn thế nào cũng khó bị bắt bài, đỡ hơn các nền văn minh còn lại vốn có fandom lớn. Và đây là một số lỗi sai cơ bản:

  • Các Eternal đến Lưỡng Hà nhưng khung cảnh hiện lên lại là một bờ biển đồ rằng chắc chỉ có thể là vịnh Ba Tư. Tuy nhiên lại không hề mang những đặc điểm địa chất và địa lý của vùng Tiểu Á.
  • Vùng Lưỡng Hà, tên gọi của nó mang ý nghĩa lộ thiên là “hai con sông”, từ một nền văn minh nằm giữa hai con sông Tigre và Euphrate thì nay nó lại dạt ra tới tận bờ biển.
  • Bộ phim chọn mốc thời gian tương đương với thời đại Sumer-Akkad – hai thành phố đầu tiên của nền văn minh đầu tiên của nhân loại, thế nhưng để đi từ đây ra được tới biển (mà gần nhất là vịnh Ba Tư) thì vẫn còn một quãng đường dài cả trăm cây số nữa.
  • Không phải vô tình mà tất cả các nền văn minh đầu tiên đều tụ tập xung quanh các nguồn nước ngọt dồi dào. Thực tình, nhìn cảnh những cư dân Lưỡng Hà lèo tèo vài ba mống sát mép nước mặn với con quái vật đội biển nhô lên, nếu tổ phụ Lạc Long Quân xuất hiện thì câu chuyện sẽ hợp lý hơn khá nhiều.
  • Vì sao các Eternal lại chọn tụ tập và ở lì mãi Lưỡng Hà mà họ lại không ghé thăm những đô thị lớn khác ở Ai Cập, ở Hy Lạp…? Những siêu đô thị của thế giới cổ đại mà hào quang vô hạn đến mức thành truyền kỳ như Athène, Thèbes, Memphis, Pi-Ramsès… ở đâu? Và ở thời điểm đó, Phastos đã giận dỗi dẹp động cơ hơi nước để trưng ra CÁI CÀY (?!). Không có cày là không có nông nghiệp, không có tụ cư, không có thành thị. Thế những vong nào xây nên thành quách và cả cái vườn treo? Cày còn không làm được thì xây vườn bằng trí tưởng tượng hay gấp giấy?
  • Chú Ma Dong Seok – một diễn viên người Hàn được gá cho vai diễn chấm mút vào Gilgamesh – một nhân vật sử thi của người Sumérien.
  • Sumer nói chung và sử thi Gilgamesh nói riêng tồn tại trước thời điểm Tân Babylone trong phim đến cả chục thế kỷ nên đúng ra, phải là người ở Babylone kể cho Sprite về Gilgamesh chứ không phải ngược lại.

3. Bối cảnh ở Ấn Độ được chọn làm nơi tổ chức đám cưới của đôi nam nữ chính là dưới vương triều Gupta. Vương triều Gupta cũng được biết đến là thời điểm Phật giáo vẫn đang phát triển cực thịnh trên đất Ấn. Trong một bối cảnh như thế, tại sao lại có một vị guru xuất hiện? Lại còn là guru của Siva giáo? Cảnh nền có những người phụ nữ mặc trang phục của 3 vùng văn hóa rất khác nhau của Ấn Độ: Rajput, Maratha, Tamil Nadu, và đâu đó xuất hiện bóng dáng saree hiện đại.

4. NSX không hề biết một đám cưới Ấn Độ bét bảng trung tâm phải là một cái bếp lửa cháy đùng đùng, cô dâu chú rể dắt nhau đi vòng quanh. Họ bê cái suy nghĩ đám cưới made in USA ném hoa rải đường cho đôi vợ chồng, trong khi hoa đó người Ấn ném lên người những nhân vật chính để chúc mừng.

5. Bollywood cũng được xào nấu theo kiểu hàng chợ giời biên giới chứ không phải hàng fake 1. Giữa Mumbai, quay phim Bollywood và hát tiếng Anh? Không một cái gì từ nhạc đến quần áo, vũ đạo là của hàng thật? Điện ảnh Mỹ và Tây Âu có thể tiếp tục ngây ngô, ngu dốt về châu Á thêm hai, ba chục năm nữa, nhưng Bollywood là cái đế chế có mù dở cũng không thể bảo không biết. Tại sao không làm tử tế hơn mà lại đẻ ra một thứ sản phẩm què quặt thảm hại, bôi bác lên hàng thật như vậy? Nếu đây không phải dốt nát, thì là thượng đẳng và hợm hĩnh về mặt tư tưởng.

6. Athéna là nữ thần trí tuệ, có liên quan mật thiết đến chiến tranh, sự uyên bác, cẩn trọng, không đại diện cho chiến tranh theo nghĩa xung đột cơ thể, dùng sức mạnh cơ bắp. Chiến tranh theo nghĩa đó, theo nghĩa tàn phá và giết chóc là Arès kia. Còn Athéna là chiến tranh trí tuệ, là chiến lược, chiến thuật, nên bà mới được tôn vinh, trong khi đó người Hy Lạp cực kì không thích Arès. Eternals hoàn toàn thất bại trong việc tạo dựng mối quan hệ nhân quả giữa Thena và Athéna. Không thấy yếu tố trí tuệ, chiến lược, bình tĩnh và thận trọng trong nhân vật này đủ để cô ta thành thần của người Hy Lạp.

7. Nhân vật Ikaris cũng chẳng có liên hệ gì với nhân vật trong thần thoại cho đến cuối phim, tức là nhân vật thần thoại mới là hình tượng mẫu, ngược lại so với phim.

8. Nếu thực sự muốn nói một điều mang tính toàn cầu, cái cần làm là tìm và kể lại những câu chuyện về một vị thần thực-sự của người châu Phi, Mỹ La-tinh, châu Á… chứ không phải mang một sinh vật da vàng tóc đen rồi bảo là thần của những người cao to lực lưỡng, da rám nắng, mũi cao, mắt sâu và xanh như biển.

9. Nếu xuất phát từ một sự thôi thúc, một tình cảm, một ý định chân thành vì muốn đa dạng hóa, muốn tôn vinh các nền văn hóa khác, các chúng tộc khác thay vì xoáy sâu vào thế giới mà người da trắng lúc nào cũng đóng vai trò trung tâm, cái cần làm là hãy tỉ mỉ, tôn trọng nền văn hóa bạn đang cắn vào bằng cách tạo dựng lại nó chân thực, chỉn chu nhất có thể. Ví dụ như với phổ văn hóa Hoa Hạ, không có chỗ cho những vị thần chiến tranh, thần trí tuệ, thần sáng chế như văn minh phương Tây.

10. Có những con đường dễ đi hơn như chỉ bám chắc vào Hy-La thôi, hoặc tìm tòi một vài thần thoại nguyên bản của người Á, Phi, Mỹ La-tinh thì Marvel lại không làm. Họ cùng Zhao hài lòng với một thứ sản phẩm khi xét riêng về mặt phông văn hóa, lịch sử chỉ dừng ở mức nửa vời, dở ông dở thằng.

Từ trước đến nay, tôi chưa bao giờ muốn soi phim Marvel về mặt này. Vì như mọi người thường nói, phim Marvel xem chủ yếu là để giải trí, để xem tương tác giữa các siêu anh hùng, để sống trong một thế giới tưởng tượng nhiều cảm xúc.

Tuy nhiên, Eternals được tạo ra không phải chỉ với mục đích đó. Nó tham vọng về một bộ phim nghiêm chỉnh thì cũng đáng để nhận được phản hồi nghiêm chỉnh. Và dĩ nhiên, nó fail rất sâu dù trước đó, Marvel thành công vang dội với việc phỏng lại một phông nền văn hóa châu Phi đầy tử tế và nhiều cảm xúc trong Black Panther.

Tóm lại, bộ phim này làm tôi buồn nhiều, nhưng chủ yếu vẫn là buồn cười.

Hy vọng NSX của Eternals những phần sau sẽ làm được như cái cap tôi cap được trong phim.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *