Ba tôi những ngày tháng cuối đời chỉ ú ớ gọi tên một người đàn bà, không phải là mẹ tôi. Mẹ không oán giận gì ba, chỉ trách móc duyên phận trớ trêu không cho ba gặp lại người ấy lần cuối cùng. Mẹ tôi 32 tuổi mới cưới chồng, cái tuổi thời đó đã bị gán mác là ế ẩm, gái già. Mẹ xinh xắn, ngoan hiền nhưng mãi không tìm nổi bến đỗ cuộc đời, người yêu đầu tiên hy sinh trên chiến trường, người thứ hai phụ bạc, thanh xuân của mẹ cứ thế trượt dài.
Ba gặp mẹ khi đã qua một lần đò, hai người đến với nhau vẫn ôm những nỗi niềm riêng, ba mất đi người thương, mẹ mặc cảm vì mang tiếng gái lỡ thì, vì thế ở bên nhau nghĩa tình mãi không trọn vẹn. Ba ngơ ngác nhớ vợ cũ, mẹ ngơ ngác nhìn ba, biết mình muôn đời không sưởi ấm nổi trái tim người đàn ông đã chết queo, cóng lạnh kể từ khi vợ cũ bỏ đi. Ba với người ấy chỉ sống với nhau 5 năm nhưng nhớ thương kéo dài trọn kiếp. Tôi hồi bé thỉnh thoảng vẫn nghe hàng xóm kể về những điều lãng mạn ngỡ chỉ xuất hiện trong phim, rằng có người chồng đi làm vất vả suốt ngày nhưng chiều nào cũng về gội đầu cho vợ, có đôi vợ chồng cứ cuối tuần lại đèo nhau đến làng trẻ mồ côi chơi đùa với các em nhỏ, vợ làm bánh, chồng nặn tò he cho lũ trẻ chơi. Mãi sau này tôi mới biết đó là những ký ức tươi đẹp thuở ba còn ở bên vợ cũ.
Hạnh phúc của ba không kéo dài lâu. Nhà nội tôi càng ngày càng khó chịu ra mặt với vợ cũ của ba bởi cưới nhau mấy năm cô vẫn không thể sinh con, ba tôi lại là con trai độc đinh. Cô ấy còn hay đau ốm, toàn những bệnh phải chạy chữa tốn kém. Đồng lương thầy giáo không đủ xoay xở, ba phải làm thêm rất nhiều việc chân tay để kiếm tiền. Vì vợ, ba có thể làm mọi thứ để thấy cô ấy sống vui tươi, khỏe mạnh. Nhưng bà nội tôi đổ lỗi cho cô ấy cái tội làm mạt vận nhà chồng, đã không đẻ được lại ốm đau dặt dẹo. Hễ ba vắng nhà, bà lại lôi cô ấy ra mạt sát, hành hạ.
Cô chịu đựng không được những lời đay nghiến, nhất là cảnh chồng lo toan và khổ sở vì mình nên đã bỏ đi, chỉ để lại lá thư từ biệt. Ba tôi chạy đi tìm khắp nơi một thời gian mà cô vẫn biệt tăm. Đến lúc nhận được lá thư gửi từ một thành phố xa xôi cùng tấm ảnh cô chụp chung với người gọi là chồng mới, ba mới chịu chấp nhận sự thật rằng người thương đã xa xôi. Từ đó, cô không một lần về lại quê cũ. Ba sau này cưới mẹ theo sắp đặt của gia đình. Mẹ tôi cũng biết cô ấy, đó là người chị cùng trường, học trên mẹ vài khóa. Mẹ kể cô ấy hiền dịu, thương người, đặc biệt có mái tóc thướt tha nổi tiếng đẹp nhất trường. Ngày xưa có rất nhiều người theo đuổi nhưng không hiểu sao cô ấy lại chọn người nhút nhát, ít nói như ba tôi. Tôi biết rằng để kể về người cũ của ba như vậy thật sự không hề dễ dàng, mẹ luôn tôn trọng ba, tôn trọng cả người phụ nữ duy nhất ba đem lòng yêu.
Năm ông nội đổ bệnh nan y, bao nhiêu tiền tiết kiệm cả nhà mang đi chữa trị cho ông vẫn không đủ. Ba suýt bán căn nhà và mảnh đất hương hỏa. Đúng lúc đó, vợ cũ của ba gửi về một khoản tiền lớn, nhờ cô bạn thân mang đến để ba lo cho ông. Ba từ chối nhưng cô bạn thân kiên quyết không về nếu ba tôi không nhận. Ông nội tôi đợt đấy nhờ được cứu chữa kịp thời mà qua khỏi. Ba viết thư gửi người thương rằng “anh nợ em một đời”, thư gửi đi không hồi đáp. Sau này ba tôi xoay đủ tiền, định đi tìm vợ cũ trả lại nhưng bạn của cô nhất quyết ngăn cản, nói rằng cô giờ không muốn gặp lại người đã thuộc về quá khứ, kể cả số tiền cô cũng không cần lấy.
Tâm nguyện gặp lại người thương của ba mãi mãi không thực hiện được. Chỉ đến khi vợ cũ qua đời, đưa về quê mai táng, ba mới được cho biết sự thật rằng người ấy chưa từng cưới chồng khác, bức ảnh ngày xưa chỉ là để dối lừa ba. Suốt ngần ấy năm, cô làm giúp việc cho nhà người ta, cuối đời được nhà chủ thương tình, đưa vào viện dưỡng lão. Khoản tiền gửi ba là cô đã chắt chịu suốt thời gian dài, thậm chí phải vay thêm của nhà chủ. Ba từ đó càng chìm sâu vào nỗi đau đớn, thẫn thờ và thương nhớ vợ cũ. Việc duy nhất tôi thấy ba đặt trọn vẹn tâm huyết là đi thăm mộ của cô.
Chiều chiều, người ta thấy một ông già thất thểu ra nghĩa trang ngồi đến tối muộn rồi lại trở về, vừa đi vừa lẩm bẩm như đang nói với người chốn xa xăm. Vài năm sau đó, ba qua đời, chỉ nhắn lại hãy đưa ba về nằm cạnh mộ người thương.
Tác giả: Phong Ba
