Đây sẽ là một câu hỏi ngu ngốc và tôi thật sự vật vã với những con số, nhưng làm thế nào để pha loãng dung dịch nếu chỉ biết tỷ lệ của chúng? Ví dụ như khi tôi phải pha loãng với tỷ lệ 1:2, 1:4, 1:10, 1:69, 1:100 để thể tích cuối cùng là 25 mL. Tôi không biết phải làm sao, hỏi người khác thì lại xấu hổ quá. Ai đó hãy giúp tôi với!
Đây là một ví dụ tiêu biểu cho việc tại sao bồ nên hỏi cụ thể xem ý của đối phương là gì nếu cảm thấy chưa rõ. Bồ nói đúng đó, mấy cái tỷ lệ này dễ gây hoang mang lắm vì nó còn tuỳ thuộc vào người bồ đang nói chuyện hoặc cách nó được viết.
Tỷ lệ 1:2 có thể là 1 phần X trong 2 phần Y, nghĩa là sẽ có 3 phần tổng cộng (bồ sẽ thấy nhiều trong nấu nướng), nhưng ở phòng lab thì nó sẽ thường có nghĩa là pha loãng thành gấp đôi thể tích ban đầu hoặc là bằng 1/2 nồng độ ban đầu, tuỳ vào mục đích của bồ nữa. Chú ý là cả hai sẽ cho ra kết quả hoàn toàn khác nhau nha. Trong trường hợp đầu tiên thì bồ cần cho 33% thể tích với nồng độ ban đầu vào, trong khi trường hợp còn lại thì là 50%.
Trong các lĩnh vực khoa học mà nồng độ là yếu tố quan trọng, như sinh hoá chẳng hạn, tôi nghĩ bồ sẽ hay nghe ai đó nói “pha loãng tỷ lệ 1:10 đi” và ý họ là “lấy bình stock pha loãng ra thành 1/10 nồng độ hiện tại đi”. Cơ bản là họ đang biểu thị nồng độ mong muốn thành phân số của nồng độ stock. Đây là lý do vì sao bồ sẽ thấy mấy nhãn dán ghi “10X stock” hoặc “1000X stock”. Chúng cho bồ biết trước là nồng độ của stock đang cao hơn nồng độ chuẩn bồ cần dùng, và bồ cần phải pha loãng tương đương như vậy. Buffer chạy gel 20X nghĩa là pha loãng nó với nước sao cho bằng 5% trước khi bồ chạy. Kháng sinh 1000X nghĩa là chỉ dùng 1 mL trong môi trường 1 L thôi, vân vân và mây mây.
1:2 = 50%
1:3 = 33%
1:4 = 25%
1:5 = 20%
1:10 = 10%
1:100 = 1%
1:1000 = 0.1%
Cảm ơn bồ đã nhắc đến việc tỷ lệ 1:2 có thể có 3 phần tổng cộng. Mỗi khi nhìn thấy độ pha loãng được biểu diễn bằng dấu “:” là tôi muốn hét lên, tại vì về mặt toán học, dấu hai chấm là để biểu diễn tỷ lệ và đọc là “1 to 2” (1 phần này vào 2 phần nọ), chứ không phải là “1 in 2” (1 phần này trong trong 2 phần tổng, hoặc dễ hiểu hơn là 50/50).
Tôi biết được từ kinh nghiệm là 1:2 nghĩa là pha loãng phân nửa, 1:4 là pha loãng 4 lần, vv, nhưng tôi khá chắc kèo là nếu bồ nói với nhà toán học rằng 1:5 nghĩa là có 5 phần tổng cộng thì họ sẽ hoang mang liền.
Tôi biết được từ kinh nghiệm là 1:2 nghĩa là pha loãng phân nửa, 1:4 thì là pha loãng 4 lần, vv
Cái này rất tuỳ thuộc vào từng lĩnh vực hoặc người hướng dẫn bồ nữa. Nếu ai đó kêu tôi pha tỷ lệ 1:2 thì tôi chắc chắn sẽ cho 1 phần này và 2 phần nọ vào, tổng là 3 phần. Đối với tôi, 1:1 nghĩa là pha loãng thành phân nửa.
Tôi cũng thấy khá hài là cứ vài ngày cái này sẽ là chủ đề tranh luận trong mấy sub khoa học, và ý kiến được upvote nhiều thường sẽ thay đổi.
Cách bồ pha loãng hoàn toàn đúng về mặt toán học. 1:2 chắc chắn sẽ có 3 phần tổng cộng.
Còn ý tôi muốn nói là việc dùng dấu hai chấm để biểu diễn độ pha loãng trong lĩnh vực sinh học thì nói nặng là sai, còn nói nhẹ là không rõ ràng.
Tôi nghĩ bồ nên phân biệt xem bồ đang làm “X IN Y” hay “X TO Y”. Ví dụ như pha loãng “1 in 10” nghĩa là 1 phần X và 9 phần Y, trong khi “1 to 10” nghĩa là 1 phần X và 10 phần Y. Tôi thấy nếu làm rõ được điều này trong thí nghiệm của bồ thì sẽ ổn áp thôi. Ở lab trước chỉ tôi như vậy á.
Đúng rồi! Tỷ lệ phải là A:B CHỨ KHÔNG PHẢI A:(A+B), nhưng trong protocol về pha loãng thì hay bị lộn tùng phèo cả lên. Kiểu như tỷ lệ A:B:C thì đó là công thức chứ không phải nồng độ. Dù nhan nhản ở khắp nơi, nhưng “1:10” đồng nghĩa “1/10” là cách dùng sai hoàn toàn.
Biểu diễn bằng số mũ sẽ loại bỏ tình trạng này (ví dụ dùng 10^-3 X, thay vì 1:1000).
Lấy tỷ lệ 1:69 làm ví dụ thử hen bồ:
Nghĩa là nếu bồ chia thể tích cuối (25 mL) ra 69 phần, một trong những phần này phải là dung dịch bồ cần pha loãng (1 phần dung dịch phải pha loãng (S) + 68 phần dung môi hay chất dùng để pha loãng). Cho nên chúng ta có thể nói là dung dịch S được pha loãng 69 lần, hoặc 1:69. Ngoài ra, chúng ta có thể nói là nồng độ dung dịch S là 69X (gấp 69 lần so với nồng độ chuẩn là 1X).
Không nha, chúng ta không thể nói thế khi không có thêm thông tin.
Chúng ta có thể nói dung dịch S cần được pha loãng bằng 1 phần S và 69 phần chất pha loãng để có tổng cộng là 70 phần.
TIL người ta viết là 1:10 trong khi ý của họ là 1:9 ????♂️
Dễ thấy trong mấy protocol pha loãng lắm, vừa sai, vừa ngu, vừa gây khó hiểu nữa.
