Trước khi sử dụng tiền giấy, tiền polymer trong các giao dịch tiền mặt, tiền xu từng chiếm vai trò cực kỳ quan trọng và là phương tiện thanh toán phổ biến tại Việt Nam những năm giữa thế kỷ 20 trước khi không còn sử dụng trong giao dịch ngày nay.
Theo cuốn sách “1000 phát minh và khám phá vĩ đại”, trước năm 600 TCN, con người thường đổi các miếng kim loại quý để lấy hàng hóa. Gian lận rất dễ xảy ra trong việc giao kim loại không tinh khiết hoặc giao với số lượng tương quá ít. Vì vậy, các thương nhân phải mất nhiều thời gian để kiểm tra chất lượng và trọng lượng của tất cả các miếng khác nhau. Người Lydia đến từ vùng bây giờ là miền tây Thổ Nhĩ Kỳ đã chấm dứt tình trạng này. Họ chuẩn hóa chất lượng và trọng lượng của các miếng kim loại rồi đóng dấu chúng bằng của đức vua làm bảo chứng về giá trị. Và từ đó họ đã sáng lập ra tiền xu.
Trong lịch sử Việt Nam có từng nhiều loại tiền xu khác nhau, mỗi thời kỳ được đúc bằng những chất liệu riêng biệt. Tiền xu Việt Nam được phát hành lần đầu tiên vào giữa thế kỷ thứ X, dưới thời kỳ nhà nước Đại Cồ Việt dưới sự trị vì của vua Đinh Bộ Lĩnh. Ở thời phong kiến, hầu như vua nào cũng phát hành một loại tiền mới. Nhiều khi, thay đổi niên hiệu vua cũng cho phát hành lại tiền. Trong một thời gian dài, tiền xu được coi là loại tiền tệ duy nhất được lưu hành ở nước ta.
Năm 1945-1946, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phát hành bộ tiền xu có 6 mệnh giá, gồm: 5 hào, 1 đồng, 20 xu và 2 đồng. Các đồng tiền đều được làm bằng nhôm ngoại trừ tiền mệnh giá 2 đồng được làm bằng chất liệu đồng thau. Chất liệu nhôm dẻo, cộng thêm bề ngang khá mỏng giúp người dân có thể đục lỗ trên tiền để làm thành xâu, giúp dễ dàng cất trữ và kiểm đếm. Việc bị đục lỗ cũng không khiến cho tiền xu bị mất giá trị trong lưu thông.
Đến năm 1958, Ngân hàng Quốc gia Việt Nam (tại miền Bắc) phát hành thêm 3 đồng xu bằng chất liệu nhôm, mệnh giá 1 xu, 2 xu và 5 xu. Mặt trước của các đồng tiền này in hình Quốc huy, giữa đồng tiền có khoét một lỗ tròn lớn.
Tiếp đến năm 1976, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành thêm bộ tiền xu có mệnh giá từ 1 hào trở lên. Tính mỹ thuật trên đồng tiền này khá tương đồng với các đồng xu ra đời năm 2003.
Năm 2003, tiền kim loại mệnh giá từ 200 đồng, 500, 1.000, 2.000 và 5.000 đồng được đưa vào lưu thông, nhằm thay thế dần các đồng tiền cotton có mệnh giá tương đương. Các mệnh giá 200, 500 đồng được làm bằng thép mạ niken, tiền 1.000, 2.000 đồng làm bằng thép mạ đồng, trong khi tiền xu 5.000 đồng làm bằng hợp kim đồng – nhôm – niken, mặt bên được khía vỏ sò.
Mặc dù được kỳ vọng là có chất lượng tốt và ít gây nguy hiểm cho người dùng (khả năng lây nhiễm thấp), nhưng tiền xu nhanh chóng trở nên lạc lõng và bị người dùng tẩy chay do bất tiện trong lưu trữ, xuống cấp nhanh chóng. Năm 2011, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý dừng đúc và đưa tiền xu vào lưu thông.
Nguồn: sách “1000 phát minh và khám phá vĩ đại”.
Báo Zing news
