Có đến 85% phụ nữ có những dấu hiệu của hội chứng tiền kinh nguyệt-Pre-menstrual Syndrome (PMS) như đau ngực, chướng bụng, mệt mỏi, cáu gắt, tâm trạng lên xuống thất thường,… Nhưng chỉ 5% trong số đó gặp phải Rối loạn tiền kinh nguyệt-Premenstrual Dysphoric Disorder (PMDD) (*) – nó tựa như PMS nhưng nghiêm trọng hơn nhiều, đặc biệt là về mặt cảm xúc bao gồm lo âu, căng thẳng, gia tăng nguy cơ trầm cảm và hành vi tự tử. Và đa số phụ nữ không biết mình có mắc vấn đề sức khỏe này, khiến nó ảnh hưởng tiêu cực không chỉ lên bản thân mà còn đến các mối quan hệ xung quanh. Do đó việc ý thức được mình mắc PMDD sẽ cho bạn cách giải quyết hợp lý hơn với các vấn đề của mình.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần biết về PMDD, phân biệt PMS và PMDD, để từ đó đề ra cách khắc phục sự ảnh hưởng của nó lên cuộc sống của các chị em.
RỐI LOẠN TIỀN KINH NGUYỆT (PMDD) LÀ GÌ? PHÂN BIỆT PMDD VỚI PMS.
PMDD là một dạng của hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) nhưng nghiêm trọng hơn nhiều, hay xảy ra ở phụ nữ có độ tuổi từ 20-30, hoặc những người có tiền sử rối loạn lo âu, trầm cảm.
Mặc dù PMS và PMDD đều bắt đầu xảy ra trong 10-14 ngày trước kỳ kinh nguyệt và đều có các triệu chứng về thể chất và cảm xúc, nhưng các triệu chứng xuất hiện với PMS thường ít ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày hơn và cũng ít nghiêm trọng hơn về cường độ của chúng. Trong khi PMDD có thể gây ra những thay đổi tâm trạng cực độ nên nó có thể làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày và làm hỏng các mối quan hệ.
Tâm trạng của phụ nữ thay đổi trong những ngày trước kỳ kinh nguyệt là điều bình thường, nhưng ở PMDD có các triệu chứng tâm lí nặng khác bao gồm lo âu, căng thẳng, tuyệt vọng, trầm cảm và có suy nghĩ tự tử. Có nghiên cứu đã chỉ ra rằng tỷ lệ phụ nữ có ý định tự tử tăng dần từ không có triệu chứng đến mắc PMS vừa/nặng và nghiêm trọng là PMDD, và nó hoàn toàn độc lập với các yếu tố nhân khẩu học và bệnh tâm thần khác. (*)
Hiện nay, các nhà nghiên cứu không chắc chắn điều gì gây ra PMDD và PMS. Nhưng sự thay đổi nội tiết tố và suy giảm serotonin có thể đóng vai trò nào đó trong nguyên nhân gây ra hội chứng này. Ngoài ra còn có các yếu tố khác như người nhà từng mắc hội chứng này, thiếu canxi và magie, hoặc bạn từng có tiền sử rối loạn lo âu, trầm cảm, căng thẳng kéo dài.
TRIỆU CHỨNG
Các triệu chứng cảm xúc:
-Tức giận, cáu kỉnh kéo dài gây ảnh hưởng đến người khác
-Cảm giác buồn bã, chán nản, tuyệt vọng, thậm chí có ý định tự tử
-Tâm trạng không ổn định, nhạy cảm hơn bình thường nhiều, khóc không rõ lý do
-Đôi khi bùng phát các cơn hoảng loạn và sợ hãi tột độ
-Mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng làm việc, không có động lực sống
-Giảm hứng thú với các hoạt động, sở thích hằng ngày
-Khó suy nghĩ và khó tập trung
Các triệu chứng thể chất:
-Chướng bụng, đau ngực
-Đau đầu, mỏi lưng, đau khớp hoặc cơ
-Có vấn đề về giấc ngủ: khó ngủ, ngủ không sâu hoặc ngủ quá nhiều
-Rối loạn cảm giác thèm ăn
Các triệu chứng sẽ bắt đầu từ 10-14 ngày trước khi bắt đầu kì kinh nguyệt và sẽ biến mất ngay khi vừa ra máu kinh. Lúc các triệu chứng biến mất rồi bạn sẽ cảm giác như mình là một con người hoàn toàn khác vậy, như trước đó là một nhân cách khác chứ không phải bạn.
Nếu có các triệu chứng trên trong 2 chu kì liên tục và có mức độ nghiêm trọng đáng kể ảnh hưởng đến cuộc sống thì bạn nên nhờ sự hỗ trợ của bác sĩ nha. Do PMDD hay bị nhầm lẫn với PMS nên hầu hết người mắc đều không để ý và thăm khám sớm. Bác sĩ cũng có thể tiến hành chẩn đoán trầm cảm vì có thể sự thay đổi của hormone khiến các triệu chứng trầm cảm trở nên nghiêm trọng và điển hình hơn.
CÁCH ĐIỀU TRỊ và CẢI THIỆN CÁC TRIỆU CHỨNG CỦA PMDD
-Sử dụng thuốc (cần có sự tư vấn và theo dõi của bác sĩ)
-Không sử dụng thuốc: Không hẳn điều trị hết hoàn toàn PMDD nhưng nó được ghi nhận là có thể làm giảm các triệu chứng ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn
1. Cải thiện cảm xúc: vận động/tập thể dục (đi bộ, gym, yoga, lau nhà…), chơi với thú cưng, tắm nắng, thiền, tự đặt ra và hoàn thành các task nho nhỏ, dùng trà thảo mộc, liệu pháp mùi hương,…
2. Ăn uống: tránh cafe, giảm rượu, thuốc lá, các thực phẩm nhiều muối, đường trong 2 tuần trước khi có kinh. Khẩu phần ăn nên bổ sung thêm canxi, magie, vitamin B6.
3. Ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày
PMDD CÓ NGUY HIỂM KHÔNG?
PMDD được xem là một dạng của trầm cảm, nó khá nguy hiểm vì không chỉ ảnh hưởng đến bạn mà còn cả các mối quan hệ thân thích xung quanh, đặc biệt là những người thân cận với chúng ta như ba mẹ, người yêu và bạn bè gần gũi.
Vì vào 2 tuần trước ngày kinh bạn sẽ có xu hướng nhạy cảm quá mức, gắt gỏng, khó làm chủ cảm xúc, buồn bã, khóc không rõ lí do, từ đó có thể nói và đưa ra các quyết định sai lầm dẫn đến việc đánh mất các mối quan hệ thân thiết. Chưa kể việc khó suy nghĩ và tập trung khiến chúng ta gặp nhiều vấn đề trong học tập và công việc.
Sau khi các triệu chứng đó chấm dứt, khi bạn đã bình thường trở lại bạn có thể sẽ thấy rất hối hận và dằn vặt. Thậm chí chúng ta sẽ có xu hướng chán ghét bản thân, chỉ vì mình “không được khỏe”. Có thể hình thành tâm lý tự cô lập, cách ly bản thân vì không nhận được sự đồng cảm và chia sẻ. Theo thời gian dài, có còn có thể dẫn đến sự suy kiệt về thể chất và tinh thần, nảy sinh hành vi tự sát.
Mình chỉ muốn nói rằng đó không phải là lỗi của bạn, không ai muốn mình có bệnh cả, xin bạn đừng tự trách bản thân, chỉ vì mình không được khỏe. Chúng ta luôn muốn bản thân có thể tốt hơn, chỉ là trong giai đoạn này nó hơi khó khăn hơn một chút…
Điều cần làm trước mắt là bao dung với bản thân, ý thức và chấp nhận nó, sau đó từ từ điều trị. Vì khi đã ý thức được vấn đề của bản thân, khi sắp và trong giai đoạn đó mình sẽ tập trung vào bản thân nhiều hơn thay vì ngoại cảnh xung quanh. Bạn cũng sẽ có thể hình thành tư duy “có thể do mình đang trong giai đoạn nhạy cảm quá mức”. Trong thời kỳ đó chúng ta có thể thường xuyên hỏi những câu hỏi:
“Chuyện đó có đáng hay không? Hay chỉ do bản thân mình đang trong giai đoạn nhạy cảm quá thôi, chứ bình thường mình sẽ thấy nó bình thường.”
Và hạn chế đưa ra những quyết định lớn vào thời gian này bạn nhé!
Hãy thẳng thắng trò chuyện với người yêu và những người thân cận của mình, rằng đó là vấn đề của bạn, hy vọng mọi người có thể thông cảm và gáng chịu đựng mình một chút vào những ngày rất nhạy cảm này. Vì nếu mọi người không biết đến hội chứng này, họ có thể cảm thấy bạn cắc cớ, kiếm chuyện, gây hấn cả những vấn đề nhỏ nhặt nhất, lâu dần sẽ ảnh hưởng sự gắn kết của hai bên. Nhưng họ sẽ không thể hiểu được nếu bạn không chia sẻ đúng không nào?
Nhưng chúng ta cũng không thể cứ liên tục lấy đó làm lí do và bắt partner và những người xung quanh của mình phải chịu đựng mãi như vậy. Hãy từ từ điều trị và cải thiện, nó cần thời gian, nhưng tự mình cũng hãy cố gắng bạn nhé!
References:
Winer, S. A., Rapkin, A. J. (2006). Premenstrual disorders: prevalence, aetiology and impact. Journal of Reproductive Medicine; 51(4 Suppl):339-347
Potter, J., Bouyer, J., Trussell, J., Moreau, C. (2009). Premenstrual Syndrome Prevalence and Fluctuation over Time: Results from a French Population-Based Survey: Journal of Women’s Health; 18(1): 31–39.
Pilver CE, Libby DJ, Hoff RA (March 2013). “Premenstrual dysphoric disorder as a correlate of suicidal ideation, plans, and attempts among a nationally representative sample”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 48 (3): 437–46.
