Ngày còn bé, có lẽ là vào khoảng tôi 9, 10 tuổi gì đó, có một lần khi ăn cơm tôi đòi một bát nước mắm để chấm riêng bởi thấy cả nhà cùng chấm chung một bát nước mắm vô cùng mất vệ sinh. Yêu cầu đột ngột đó của tôi tất nhiên không được bố mẹ chấp nhận. Cả bữa đó tôi không hề động đến bát nước mắm và bố mẹ rất không hài lòng về điều đó.
Khi đó, bố tôi có nói một câu mà tôi nhớ mãi: “Là người Việt thì trên mâm cơm chỉ có một bát nước mắm thôi”. Sau này tôi mới hiểu bát nước mắm duy nhất trên mâm cơm thể hiện tính cộng đồng và mực thước trong bữa ăn của người Việt.
Ở nước ngoài, hay điển hình là ở phương Tây, thức ăn thường được chia vào các đĩa, khay và mỗi người sẽ ăn phần ăn của mình trong đĩa, khay riêng đó. Ở Việt Nam thì ngoài bát ăn cơm và đôi đũa, mọi người trên một bàn ăn đều dùng chung: dùng chung mâm cơm, nồi cơm, đĩa thức ăn và đặc biệt là bát nước mắm.
Đầu tiên, bát nước mắm thể hiện sự mực thước trong bữa ăn, là nơi “cộng cảm” của mỗi gia đình Việt. Bát nước mắm đặt ở giữa mâm, ai ai cũng dùng bởi vậy phải dùng sao cho tế nhị, lịch sự và tôn trọng người khác. Trong bữa ăn, khi bát nước mắm đã dùng hết, người ta không thay bát mới mà đổ tiếp nước mắm vào để dùng.
Thứ hai, việc chấm chung một bát nước mắm đó mới thực sự là văn hóa Việt. Người Việt sống cộng đồng, ăn chung các món ăn và chấm chung một bát nước mắm trong một mâm cơm. Đó là sự chia sẻ, sự gắn kết và càng đông người như vậy thì con người càng gắn bó lại với nhau. Một gia đình đông con cháu, nhiều thế hệ cùng quây quần bên một mâm cơm, đó là một gia đình có Phúc.
Một chén nước mắm đặt chính giữa mâm cơm, tuy ít, lại không phải là cao lương mỹ vị nhưng là món mà mọi người đều hướng đến, đều dùng và dùng vừa đủ và không hề có ý độc chiếm hay dùng nhiều hơn như đối với những món ăn khác. Có thể nói, trong bữa cơm Việt, mọi người đều dân chủ và bình đẳng như nhau trước chén nước mắm.
Một điều nữa là vị mặn của nước mắm đã diệt sạch mọi vi khuẩn có hại nơi thức ăn, không chỉ vậy nước mắm còn là một món ăn có nhiều dinh dưỡng, rất tốt cho sức khỏe người dùng, là một món ăn đáng để người Việt tự hào gọi là “quốc hồn quốc túy”.
Nguồn: Tường Vy
