Nét độc đáo của lễ hội ở Quảng Ninh vừa được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia

Ngày 24/2 (tức ngày 15 tháng Giêng năm Giáp Thìn), người dân huyện miền Đông của Quảng Ninh lại nô nức về dự Lễ hội đình Đầm Hà. Mùa lễ hội năm nay, niềm vui của người dân nơi đây được nhân lên khi Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch đưa Lễ hội đình Đầm Hà vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Theo các tư liệu lịch sử, đình Đầm Hà được xây dựng vào khoảng thế kỷ XVII ở khu vực chợ Đầm Hà cũ, cách vị trí đình hiện nay hơn 1km về hướng Đông. Trải qua chiến tranh ác liệt, đình Đầm Hà bị hư hại nặng nề. Đến cuối thế kỷ XIX, dân làng xây dựng lại ngôi đình ở vị trí hiện nay.

Đình Đầm Hà thờ phụng: Không Lộ chi thần, Giác Hải chi thần, Quý Minh chi thần, Thái Lệ linh ứng chi thần, Đại Càn Quốc gia Nam Hải Tứ vị thượng đẳng thần. Ngoài các vị thần trên, dân làng ở Đầm Hà còn phối thờ Lý Thường Kiệt, 12 vị tiên nhân của dòng họ Hoàng, dòng họ Phan sinh sống lâu năm ở vùng đất Đầm Hà và 15 vị Hậu thần đã đóng góp điền sản xây dựng đình.

Lễ hội đình Đầm Hà khi xưa được tổ chức trong 6 ngày 5 đêm, từ ngày 15-20 tháng Giêng. Ngoài các nghi thức rước, tế Thành hoàng như các lễ hội khác, Lễ hội đình Đầm Hà còn nhiều nét riêng biệt, đó là lễ rước 17 mâm cỗ chay trước khi rước Thành hoàng; nghi thức chạy cờ xung quanh đình, miếu trong lúc rước; lễ dừng kiệu hát mừng trong lúc rước Thành hoàng về Đình; sự kết hợp các điệu múa trong lúc tế…

Người dân Đầm Hà dù làm ăn sinh sống ở xa nếu được thăng quan tiến chức hay học hành đỗ đạt, dù rất bận cũng đều về dự “lễ cáo trạng” trong ngày hội đình. Đây là hình thức khuyến học, khuyến tài được dân làng quy định trong lệ làng từ rất sớm, nay vẫn được người dân Đầm Hà tiếp tục gìn giữ và phát huy.

Đặc biệt, một trong những phần được mong đợi nhất tại Lễ hội đình Đầm Hà là hát nhà tơ-hát múa cửa đình, Di sản Văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia được công nhận từ năm 2015. Đây là nội dung đặc biệt, là phần “hồn” không thể thiếu trong các Lễ hội đình Đầm Hà, đã được gìn giữ, lưu truyền đến ngày nay.

Nội dung các bài hát hướng đến cầu phúc, chúc tụng thần thánh, ca ngợi những anh hùng dân tộc có công với nước với làng, răn dạy về đạo đức, tình làng nghĩa xóm, đạo hiếu, mang trong mình ý nghĩa nhân văn về đạo lý uống nước nhớ nguồn…

Bà Đinh Thị Tích (thị trấn Đầm Hà, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh) cho hay, vào ngày Rằm tháng Giêng, dân làng sẽ rước thần từ miếu Rừng Nghè về đình. Trong 3 ngày từ ngày 15-17 tháng Giêng, dân làng sẽ vui chơi, ca hát, thực hiện các nghi lễ tế thần. Đến ngày 17 sẽ trân trọng tiễn thần về miếu Rừng Nghè. Năm nay, Lễ hội Đình Đầm Hà được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia, bà càng tự hào và ý thức hơn về trách nhiệm giữ gìn, bảo tồn các nét đẹp của lễ hội.

Những năm gần đây, Lễ hội đình Đầm Hà được rút ngắn xuống còn 3 ngày, từ ngày 15-17 tháng Giêng hằng năm, nhưng vẫn đảm bảo đủ các nghi thức trang trọng. Đồng thời, lễ hội được tổ chức cùng với Tuần lễ văn hóa thể thao các dân tộc huyện Đầm Hà, đem đến một không gian văn hóa đặc sắc dịp đầu năm tại địa phương. 

Để gìn giữ, phát huy nét đẹp văn hóa lễ hội truyền thống, những năm qua huyện Đầm Hà luôn quan tâm chỉ đạo sâu sát công tác tổ chức lễ hội. Trong đó xác định di sản có sức sống bền vững hay không phụ thuộc rất nhiều vào cộng đồng nắm giữ di sản. Các phòng, ban chuyên môn của huyện tích cực phối hợp với chính quyền cơ sở trong việc đồng hành, hỗ trợ người dân về phương pháp, kinh phí đầu tư cơ sở vật chất, truyền dạy, thực hành lễ hội… theo đúng tinh thần truyền thống.

Hằng năm, Ban Tổ chức lễ hội, Ban Quản lý di tích đều xây dựng nội dung, chương trình, lựa chọn quy mô, cách thức tổ chức lễ hội phù hợp, hình thành nếp sống văn minh trong lễ hội.