Đây là một bài viết khá dài và rất chất lượng của IM Cyrus Lakdawala, đăng tải trên chess.com. Để bạn đọc không bị quá tải bởi quá nhiều thông tin một lúc, mình xin phép phân bài dịch thành 2 phần. Vì chú cũng lớn tuổi, nên mình dịch các đại từ nhân xưng là chú – cháu cho phù hợp nhé.
—
KHÁI NIỆM CỜ THẾ
Cờ thế là những thế cờ không phải được trích xuất từ các ván cờ thực tế, mà là do được dàn dựng, biên soạn để làm một tình huống luyện tập hoặc câu đố. Ngoài các cộng đồng chơi cờ thông thường, hoạt động soạn câu đố – giải cờ thế như này cũng rất phát tiển, có những cộng đồng soạn giả và độc giả đông đảo.
Có một vài thế cờ luyện tập thực sự xuất hiện trong ván cờ thật. Ngoài ra, phần còn lại thì mang màu sắc giả tưởng nếu không muốn nói là không thể nào có khả năng xảy ra thực sự luôn. Ví dụ là tình huống như bên dưới: Đen đi trước và chiếu bí trong 2 nước.
Các cháu thấy đó, khả năng để thể cờ này có thể xảy trong thực tế là 0%! tuy vậy, nó lại dựa trên một ý tưởng rất rõ ràng và dễ dàng để cháu áp dụng vào các ván cờ thật! Nước đi giải đáp là 1…Nxe3, và sau đó 2.Rg4 là nước đi duy nhất Trắng có thể thực hiện. Và rồi Đen chơi 2…Nxc2.
Rất nhiều các kỳ thủ bo xì với các thể loại cờ thế, chỉ vì lý do các tình huống này phi thực tế, không thể nào xảy ra trong ván cờ của mình: vậy thì tập để làm chi….
Nhưng mà, nếu cháu thử nghĩ ngược lại: nếu cháu giải được thế cờ vô cùng khó, điên khùng kinh dị, vậy thì cháu cũng sẽ có khả năng giải được các thế cờ bình thường trong các ván đấu của mình.
VÍ DỤ THỰC TẾ VỀ SỰ TIẾN BỘ KHI GIẢI CỜ THẾ
Chú đã nghỉ thi đấu từ năm 2019, và đã thử soạn cờ thế cùng các câu đố chiếu bí cho vui mỗi ngày. Và sau đó vài tháng, chú nhận ra là điểm hệ số blitz và bullet của chú bắt đầu leo dốc. Điều này có vẻ là khá kỳ quặc với một người 59 tuổi như chú. Ở cái tuổi đã có thể xem là già như thế này, có rất ít kỳ thủ tiếp tục tăng điểm hệ số. Vậy nên là chú bắt đầu thí nghiệm và đầu tư cho các học viên của mình với các bài giảng bao gồm các câu đố chiếu bí và thế cờ biên soạn, hướng dẫn họ cách để giải quyết những vấn đề phức tạp trên mức chịu đựng…
Và rồi trong 6 tháng tiếp theo, chú chứng kiến sự phát triển gây sốc tới nóc ở một số học viên. Jonathan – người thường hay sinh hoạt ở San Diego Chess Club đã 55 tuổi, và trong suốt 20 năm, hệ số của anh bạn này lên xuống trong khoảng 1290 đến 1360. Jonathan đã thử giải bài tập chiếu bí 2 nước và luyện các bài cờ tàn biên soạn mỗi ngày.
Các bài cờ tàn biên soạn là quá khó với anh bạn. Nên cách làm việc là thế này: anh bạn sẽ ráng giải thử trong vài phút. Và nếu sau đó vẫn không có manh mối nên làm thế nào, anh bạn sẽ xem… đáp án.
trong vòng 6 tháng này – điểm rating của ảnh đã lên 1576 – cao hơn 200 điểm so với điểm cao nhất trước đó của bản thân.
Nếu đại dịch không diễn ra và các giải cờ bàn không bị dừng lại, chú cá chắc là ảnh có thể vượt qua rào cản 1600 luôn rồi.
Năm 2019, chú khởi xướng một group trên facebook – Chess studies and compositions. Giờ group đã có trên 26 ngàn thành viên và tiếp tục nhộn nhịp hơn sau mỗi tháng. Có vẻ như ngày càng có nhiều người tìm thấy niềm vui và giá trị trong việc giải cờ thế.
Thật ra, những giá trị của việc giải cờ thế đã được biết đến từ… nửa thế kỉ trước và được giới chơi cờ Liên Xô tích cực khai thác (Translation note: Không ngạc nhiên khi các sách cờ Liên Xô cũ đề cập rất nhiều đến cờ thế, cờ tàn…) Các huấn luyện viên hàng đầu như IM Mark Dvorestsky ngày trước và GM Ramachandran Ramesh hiện giờ mang việc giải cờ thế – cờ tàn biên soạn vào những bài giảng huấn luyện của mình. Các thế cờ tàn bao hàm trong chúng tất cả giá trị của hoạt động chơi cờ.
TRẠNG THÁI CỦA KỲ THỦ KHI GIẢI CỜ THẾ
1. Chúng ta phải căng não tìm ra kế hoạch đánh thắng – mà trong đa số trường hợp – dường như chúng có vẻ còn chẳng tồn tại nữa. Chúng ta hình dung ra một chuỗi sự kiện dài và phức tạp, tổng thể của quá trình là sự thôi diễn trừu tượng trong tâm trí, không dựa trên việc “thấy ” hay đi quân lui tới trên bàn cờ.
2. Sau đó chúng ta phải tính toán chính xác như engine để thực hiện kế hoạch. Một khúc mắc – một lỗi nhỏ trong tính toán sẽ làm ta phải tìm giải pháp lại từ đầu.
3. Cuối cùng, nhận định của chúng ta – sau rất nhiều sự suy đi tính lại đã hình thành. Có khi sự tính toán của chúng ta đã hoàn hảo, và đạt được thế cờ mong muốn. Có khi, sau nhiều vất vả như vậy, nó lại chưa phải là lời giải hoàn chỉnh nữa…
Vì vậy chúng ta phải từ bỏ việc ” phán đoán nước đi” với suy nghĩ nước đi này có vẻ hay và hiêu quả nè” (cái này thì chúng ta thường làm trong các ván cờ bình thường lắm). Các suy nghĩ theo hướng lười biếng, dựa trên cảm quan đó không thể áp dụng khi cố gắng giải quyết các thế cờ biên soạn. Mà chơi cờ kiểu này cũng phiêu lưu lắm. Nếu phỏng đoán của chúng ta không đúng, thì chúng ta cũng thất bại cùng với ván cờ luôn.
Trong các ván cờ ở giải đấu, rất nhiều người trong chúng ta suy nghĩ tích cực theo kiểu: Úi giời, nghĩ nhiều làm giề, rồi nước đi này sẽ ổn thôi. Đây là một sự tích cực độc hại khi chúng ta chỉ hi vọng kết quả tốt sẽ đến mà không nghiêm túc tính toán, kiểm định lại một các chính xác, chi tiết. Khi luyện tập các thế cờ tàn, thói quen này sẽ dần bị phá bỏ.
Chú nói lại lần nữa: không nhất thiết phải giải cho bằng được các thế cờ thế. Các cháu chỉ cần thật sự cố gắng trong vài phút, và nếu hổng có gì thật sự xuất hiện trong đầu, vậy thì nhìn lời giải là được. Sau một thời gian, cơ sở dữ liệu nội bộ của cháu sẽ được lấp đầy với các sự sắp xếp hình học đáng kinh ngạc mà chúng ta sẽ không thể gặp ở các câu đố cờ vua thông thường (mặc dù thể loại này thì chúng ta cũng nên giải nhiều mỗi ngày).
Biến sắt thành vàng là giấc mơ ám ảnh nhất thời trung cổ. Giờ chúng ta biết thuật giả kim đó là sự huyễn hoặc không tưởng. Nhưng điều tương tự thì có thể xảy ra trong cờ vua: đâu cháu thử thí nghiệm giải cờ thế , cờ tàn liên tục mỗi ngày trong 6 tháng, rồi xem xem có sự chuyển đổi hóa kim nào xảy ra trong việc nhận diện kiểu thức cờ vua không nhé.
MỘT SỐ VÍ DỤ CỜ THẾ THÚ VỊ
Thế cờ soạn bởi Reti – Trắng đi trước thắng. (h2)
Thế cờ soạn bởi W.Lewis-Trắng đi trước – hòa (h3)
—-
Translator’s note: các diễn giải thế cờ khá khó để diễn đạt bằng văn bản thuần. Nếu bạn quan tâm, hãy đọc thêm ở trang của mình – có bàn cờ tương tác kéo thả giải thử, nếu làm hoài không ra thì đọc bình chú kèm theo đầy đủ dể hiểu. https://chess.edu.vn/…/giai-co-the-con-duong-ngan-de…/
Mình rất đồng tình với chú Cyrus Lakdawala về những ích lợi mà việc giải cờ thế và cờ tàn biên soạn mang lại. Đó là lý do mình cũng hay tìm và đăng tải – bình chú – phân tích cờ thế. Nếu bạn cũng yêu thích hoạt động này, ghé thăm các bài viết thuộc chuyên mục Pro Challenges: https://chess.edu.vn/pro-challenges/
Theo: Nguyễn Tuấn Long