Nếu Xích Bích là trận hỏa chiến khốc liệt nhất lịch sử Trung Hoa thì trong thời phong kiến Việt Nam, ít người để ý về một trận hỏa chiến lớn diễn ra ở đầm Thị Nại.
TRẬN HỎA CHIẾN KINH HOÀNG
Diễn ra sau trận Xích Bích 1600 năm, trận hỏa ngục Thị Nại cũng có rất nhiều điểm tương đồng. Đây cũng là trận chiến lớn nhất của Nguyễn Ánh với nhà Tây Sơn.
Thị Nại là một đầm nước mặn khổng lồ thuộc thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định ngày nay. Khi nước triều lên, quang cảnh ngập nước mênh mông không khác một mặt biển nhưng khi nước rút, để lại lòng sông với sình lầy lênh láng.
Thị Nai có vị trí chiến lược rất quan trọng, vừa giúp quan Tây Sơn phòng thủ lại vừa giúp ẩn náu sức mạnh thủy quân.
Đầm Thị Nại có cửa hẹp thông ra biển nên được thủy quân Tây Sơn chọn làm đại bản doanh, ngày ấy thủy quân chính là sức mạnh giúp quân Tây Sơn có thể hùng bá thiên hạ, trở thành thế lực đáng gờm của vùng Đông Nam Á.
Trong đầm Thị Nại có gần 2000 chiến thuyền, số thuyền gấp 4 lần số thuyền Ô Mã Nhi bị đánh đắm ở cửa sông Bạch Đằng bởi Trần Hưng Đạo. Ngoài ra, trong số đó có tới 3 chiến hạm Định Quốc với 60 khẩu pháo hạng nặng mỗi thuyền.
Ngay cửa vào đầm Thị Nại được trang bị các khẩu pháo hạng nặng trên hai pháo đài Gành Ráng và Phương Mai chĩa thẳng xuống. Tạo thành hệ thống phòng thủ vững chắc cho quân Tây Sơn.
Lúc bấy giờ, nước ta chia làm Đàng Trong Đông Định Vương Nguyễn Lữ đang tranh giành với Nguyễn Ánh và Đàng Ngoài do triều Tây Sơn quản lý.
Vốn có mỗi thù sâu đậm với nhà Tây Sơn, Nguyễn Ánh quyết tâm trả thù mà sau này khi dành được chiến thắng, lật đổ nhà Tây Sơn, ông đã trừng trị những người nhà Tây Sơn rất tàn bạo.
Sau khi chiếm được Gia Định cuối năm 1802, Nguyễn Ánh cùng tướng Lê Văn Duyệt, Nguyễn Văn Thành, Võ Di Nguy, Nguyễn Văn Trương, Tống Phước Lương bàn kế sách lật đổ vương triều Tây Sơn.
Vốn hiểu rõ sức mạnh thủy quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh cho rằng muốn đánh bại được Tây Sơn, phải tập trung đánh bại thủy quân ở đầm Thị Nại.
Thế nhưng phòng tuyến phòng thủ nghiêm ngặt này quân Nguyễn Ánh đã từng phải thất bại ê chề trước đó, vì thế lần đánh này ắt phải dùng mưu!
Sau khi bàn bạc với các tướng, mọi người đều thống nhất hỏa kế được đưa ra. Rằm tháng giêng năm Tân Dậu 1801, 2000 chiến chuyền và hơn 24 nghìn binh lính Tây Sơn đang nghiêm giới như mọi ngày, không ai ngờ rằng một biến cố kinh hoàng sắp xảy ra.
Thuyền chúa Nguyễn âm thầm tiến sát đảo Hòn Đất. Quân chúa Nguyễn, để có thể dùng hỏa kế, điều kiện là phải chờ cho trời nổi gió và thủy triều dâng lên.
Nguyễn Ánh sai Nguyễn Văn Trương và Tống Phước Lương thi hành mưu kế khi thấy điều kiện thuận lợi đã đến. Hai tướng lẻn vào Hồ Cơ tới chỗ súng đại bác, châm ngòi cho một trận thủy chiến khủng khiếp nhất.
Đội đặc nhiệm 1200 người của Nguyễn Văn Thành nhanh chóng vô hiệu pháo đài Gành Ráng. Lê Văn Duyệt và Võ Di Nguy kéo toàn đội chiến thuyền xông vào.
Sự bất ngờ khiến quân Tây Sơn không kịp trở tay, hỏa công đã bao vây tứ phía, đánh chìm 3 con tàu lớn mang trên mình những khẩu pháo mạnh nhất. Cơn ác mộng còn dữ dội hơn khi gió to nổi lên khiến các thuyền neo gần nhau bị cháy lan.
Đầm Thị Nại biến thành một biển lửa khổng lồ. Tiếng la hét, gào rú, đâm chém, đạn pháo,… khung cảnh hỗn loạn như chính trận Xích Bích năm xưa tái diễn vậy.
KẾT QUẢ
Kết quả, quân Nguyễn Ánh thiệt mạng hơn 4.000 còn phía Tây Sơn 20.000 quân bị tiêu diệt, 1.800 chiến thuyền, hơn 600 đại pháo… bị phá hủy. Trận chiến này, Nguyễn Ánh cũng gần như huy động tối đa binh lực của mình.
Ý nghĩa của cuộc chiến cũng mang tính lịch sử với sự thay đổi cục diện và tương quan sức mạnh giữa 2 thế lực mạnh nhất lúc bấy giờ.
Quân Tây Sơn vốn có thế mạnh thủy quân bổng nhiên mất đi quyền kiểm soát vùng biển, không còn có thể đe dọa khi chiến trên mặt nước như trước.
Quân Nguyễn Ánh vốn yếu thế hơn nhưng sau cuộc chiến đã dành quyền kiểm soát và giúp nâng cao sĩ khí, đẩy nhanh kết thúc của triều đại Tây Sơn.
Có bài thơ về cuộc chiến đầm Thị Nại như sau:
Chúa Nguyễn kịch chiến quyết thư hùng.
Thị Nại muôn thuyền phút hóa không!
Lửa cháy xuyên đêm, trời nước đỏ,
Gia Long một trận đại thành công!
Trận chiến sau này được nhà Nguyễn coi là “đệ nhất võ công”.
Thị Nại xưa kia vũng chiến trường,
Nổi chìm thế sự mấy triều vương.
Non mây nghi ngút nơi binh dữ,
Biển ráng chưa tan bọt máu hường.
Nhạn lãnh sóng vờn gương đế bá
Phương Mai rừng đắp vết tang thương.
Bùi ngùi ngắm cảnh quay trông lại
Lớp lớp xe ai rộn phố phường…
* Tham khảo từ các nguồn:
– Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên, quyển 4, Sài Gòn 1961, tr.221-225.
– Huỳnh Minh, Gia Định xưa, Nxb VH-TT, 2006, tr. 148.
– Việt Nam sử lược’, quyển 2, Trung tâm học liệu, Sài Gòn , 1971, tr.160
– Ngô Giáp Đậu, Hoàng Việt hưng long chí, Nxb Văn học, 1993, hồi thứ 21
