Đây là một từ bên nhà Phật, chúng ta gặp hàng ngày. Khi chuyển âm và ghi theo chữ quốc ngữ ta thấy đây là một từ kép, mà nghĩa gốc bị thu hẹp lại nhiều.Tiếng nhà Phật, chỉ lòng thương người đau khổ. Đoạn trường tân thanh : » Từ bi âu liệu bớt tay mới vừa «.Muốn hiểu được từ này chúng ta thường tìm nghĩa Hán Việt của nó nhưng trường hợp này tiếng Hán như bất lực vì tiếng Hán cũng đi dịch từ tiếng Phạn sang. Thử tìm thêm tiếng Anh dịch là Compassion , tra ngược Compassion thì thấy nghĩa : Đồng tình, Trắc Ẩn Chi Tâm, Hoà Ái ( 同情, 恻隐之心, 和蔼).Ở đây ngôn ngữ có chút bất lực , ta phải tìm uyên nguyên ngữ nghĩa của từ. thì đây là một cụm từ tịch gồm 4 từ có giá trị tương đương nhau,chỉ 4 khái niệm độc lập .Từ-Bi-Hỉ-Sả là cách nói tắt của chữ Tứ Vô Lượng Tâm .
Tứ vô lượng (zh. 四無量, sa. catvāryapramāṇāni, pi. catasso appamaññāyo), là “bốn trạng thái tâm thức vô lượng”, còn được gọi là Tứ phạm trú (zh. 四梵住, sa. caturbrahmavihāra), “bốn cách an trú trong cõi Phạm” hay gọi là Tứ vô lượng tâm và gọi tắt là Từ bi hỷ xả. Là thuật ngữ chỉ một phép thiền định, trong đó hành giả tạo điều kiện cho bốn tâm thức cao thượng phát sinh. Bốn tâm vô lượng là:
Từ vô lượng (sa. maitry-apramāṇa, pi. metta-appamaññā)
Bi vô lượng (sa. karuṇāpramāṇa, pi. karuṇā-appamaññā)
Hỉ vô lượng (sa. muditāpramāṇa, pi. muditā-appamaññā)
Xả vô lượng (sa. upekṣāpramāṇa, pi. upekkhā-appamaññā).
Bốn tâm này đối trị bốn phiền não là sân hận, ganh tị, buồn bực và tham muốn. Trong Đại thừa, Bốn tâm vô lượng cũng được gọi là hạnh Ba-la-mật-đa (sa. pāramitā, Lục độ). Đó là tâm thức của Bồ Tát muốn cứu độ chúng sinh. Thực hành Tứ vô lượng, thiền giả sẽ tái sinh tại cõi Thiên (sa. deva).
Phật Thích-ca Mâu-ni giảng về phép thiền định này như sau:
“Có bốn vô lượng. Hỡi các tỉ-khâu, một người tràn đầy tâm từ (bi, hỉ, xả) sẽ phóng tâm đó đi một phương, hai phương, ba phương, bốn phương, rồi phía trên, phía dưới, xung quanh mình. Người đó phóng tâm đi khắp thế giới, chiếu rọi khắp nơi với tâm từ (bi, hỉ, xả), tâm thức vô lượng vắng bóng sân hận và phiền não.”
Từ vô lượng
Còn gọi là Tâm từ, từ tâm, lòng từ trầm tĩnh trìu mến dễ chịu phản nghĩa là sân hận.Tình yêu vô bờ bến nhưng không phải là tình yêu trai gái mà lại to lớn đồng đều dành cho tất cả chúng sinh vạn vật chứ không vị kỷ đối tượng,là cái gì làm cho lòng ta êm dịu mát hay tâm trạng của người bạn tốt, là chân thành ước mong tất cả bá tánh đều sống thật sự an lành hạnh phúc. ” Chân Thiện Mỹ ” “thiện” là thiện cảm thiện chí thành ý đối cả ác cảm ác ý thành kiến.
Bi vô lượng
Bi là sự thương xót cảm thông vô hạn là liều thuốc chữa chứng bệnh hung bạo độc ác.Định nghĩa là động lực làm cho tâm người tốt rung động trước sự đau khổ của kẻ khác, hay là cái gì thoa dịu niềm khổ đau của người khác,là hy vọng sẽ giúp chúng sinh thoát khỏi đau khổ.
Hỉ vô lượng
Là tâm hoan hỷ, vui thích với hạnh phúc của người khác, trước sự thành công của một chúng sinh. Là một trạng thái bình tĩnh và hạnh phúc của tâm. Tâm Hỷ đối nghịch ưu phiền não có chiều hướng loại trừ lòng ganh tỵ, đố kỵ.
Xả vô lượng
Lòng buông xả, không câu chấp bám chặt vào bắt cứ điều gì. Là từ bỏ tham lam ích kỷ, vị kỷ, coi mình là trung tâm.Tâm xả bình thản trước sự coi thường, phỉ báng, nguyền rủa Là có chánh niệm và chánh định, thản nhiên trước sự tráo trở của tình người vì biết vọng tâm này luôn biến đổi, đời là bể khổ mà vẫn ung dung không bận lòng trước hoàn cảnh thuận nghịch vì biết mọi hiện tượng luôn chuyển biến theo quá trình thành trụ dị diệt hoặc suy luận vô tư, tức không luyến ái cũng không lãnh đạm không ưa thích cũng không bất mãn không vui quá mà cũng không u sầu, vinh nhục tim không động.
