Hiệu ứng Zeigarnik là gì?
Hiệu ứng Zeigarnik là xu hướng ghi nhớ những công việc bị gián đoạn, chưa hoàn thành dễ dàng hơn những việc đã hoàn thành.
Vào những năm 1920, nhà tâm lý học người Nga Bluma Zeigarnik đã quan sát thấy một điều kỳ lạ. Trong khi ăn tối, bà rất ấn tượng bởi những thứ tự phức tạp mà nhân viên phục vụ có thể nhớ được trong cùng một lúc. Tuy nhiên, ngay sau khi thanh toán hóa đơn, nhân viên phục vụ sẽ quên hoàn toàn những món thực khách đã gọi. Quan sát này chính là hoàn cảnh ra đời của Hiệu ứng Zeigarnik.
Tác động của Hiệu ứng Zeigarnik lên hiệu quả công việc của mỗi người
Thoạt nhìn, Hiệu ứng Zeigarnik có vẻ giống như một sự thích nghi hữu ích: Việc mọi người nên nhớ những việc họ cần làm và muốn hoàn thành chúng là một điều tích cực. Đầu tiên, mỗi nhiệm vụ chưa hoàn thành mà não bộ nhắc nhở sẽ chiếm một chút sự chú ý của bạn, làm gián đoạn sự tập trung của bạn và khiến bạn khó chú tâm hơn vào bất cứ điều gì đang làm. Một nghiên cứu cho thấy những người thực hiện dang dở công việc thứ nhất thì công việc tiếp theo cũng kém hiệu quả hơn những người hoàn thành xong nhiệm vụ đầu tiên trước khi bắt đầu nhiệm vụ thứ hai.
Thứ hai, ngay cả khi chúng ta cố gắng gác công việc nào đó sang một bên, dưới tác động của Hiệu ứng Zeigarnik, công việc đó vẫn luẩn quẩn trong đầu chúng ta. Chúng xen vào tâm trí khi ta ăn tối với tối gia đình, trong kỳ nghỉ, vào những ngày cuối tuần và vào cả giấc ngủ của chúng ta. Sẽ luôn có những lúc ta suy nghĩ về chúng, vì vậy cần tìm cách để giải tỏa khỏi Hiệu ứng Zeigarnik.
Tin tốt là bạn không cần phải thực sự hoàn thành tất cả các nhiệm vụ của mình để không còn chịu tác động của Hiệu ứng Zeigarnik. Nghiên cứu chỉ ra rằng bạn chỉ cần lập một kế hoạch để hoàn tất các công việc còn đang dang dở. Bộ não sẽ tự động nhắc nhở chúng ta khi quay trở lại làm việc.
Các cách giúp bạn thoát khỏi tác động của Hiệu ứng Zeigarnik
Ghi chép lại các nhiệm vụ bạn cần phải hoàn thành
Bộ não của bạn là một ổ cứng có giới hạn dung lượng. Thay vì ghi nhớ tất cả các công việc cần hoàn thành trong đầu, bạn hãy tạo thói quen viết chúng ra ngay khi bắt đầu. Bạn có thể sử dụng những ứng dụng như Google Calendar hay Notion để xử lý công việc hiệu quả hơn. Những ứng dụng này giúp bạn nhanh chóng hệ thống lại những gì cần làm trong hiện tại cũng như tương lai.
Thiết lập hệ thói quen tổ chức công việc và thường xuyên xem xét các nhiệm vụ của bạn
Việc ghi chú nêu trên sẽ không có hiệu quả nếu bộ não của bạn không tin rằng nó chính xác và được cập nhật thường xuyên. Thói quen lập kế hoạch công việc hằng ngày và hằng tuần giúp bạn xác định những nhiệm vụ cần hoàn thành vào những thời gian cụ thể. Sau đó quá trình thực hiện chúng sẽ dễ dàng hơn nhiều cho bạn.
Chuẩn bị trước những việc cần làm cho ngày mai
Bạn hãy làm điều này trước khi kết thúc ngày làm việc. Thói quen này giúp công việc không bị tồn đọng, bản thân bạn cũng không phải suy nghĩ về nó quá nhiều. Hãy dành thời gian đó cho cuộc sống cá nhân của bạn.
Chia các nhiệm vụ lớn thành những nhiệm vụ nhỏ hơn
Khi một nhiệm vụ mà bạn được giao có nhiều đầu việc con, việc đầu tiên mà bạn cần làm đó là chia nhỏ chúng ra. Thao tác đơn giản này có tác dụng kích hoạt bộ não của bạn đi đến cùng. Bởi vì mỗi việc nhỏ mà bạn hoàn thành sẽ tiếp thêm động lực để bạn hoàn thành nhiệm vụ lớn, tránh bị “ngợp” giữa một núi việc mà không biết phải bắt đầu từ đâu.
Đừng quên nhìn lại xem bạn đã đi được bao xa
Một tác dụng phụ tiêu cực khác của Hiệu ứng Zeigarnik là chúng ta nhanh chóng quên đi mọi thứ chúng ta đã làm được. Vì vậy bạn đừng quên đánh giá lại một lần nữa các nhiệm vụ đã hoàn thành. Bạn nên thực hiện việc này định kỳ hàng tuần và hàng tháng.
Khai thác Hiệu ứng Zeigarnik cho mục đích cá nhân
Như đã đề cập, Hiệu ứng Zeigarnik khiến chúng ta bị phân tâm bởi những việc còn dang dở. Nhưng mặt tích cực của nó là bạn sẽ không bị bỏ lỡ công việc, từ đó sẽ cố gắng hoàn thành chúng một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Những người có xu hướng trì hoãn đều hiểu được tầm quan trọng của việc bắt đầu công việc càng sớm càng tốt. Sự căng thẳng về nhận thức liên quan đến Hiệu ứng Zeigarnik sẽ giúp kéo những cá nhân này trở lại làm việc cho đến khi chúng được hoàn thành đúng thời hạn.
Nhờ Hiệu ứng Zeigarnik, năng suất công việc có thể được tăng lên đối với những cá người năng nổ nhưng không giỏi làm việc đa nhiệm. Sự hiểu biết thấu đáo về những xâm nhập nhận thức đi kèm với các nhiệm vụ chưa hoàn thành sẽ giúp người lao động nhận ra rằng về cơ bản thì mỗi công việc mới là sự gián đoạn của những gì chưa được thực hiện trước đó. Vì vậy người đó sẽ có động lực để đặt ra các giới hạn hợp lý về số công việc họ có thể thực hiện cùng lúc. Từ đó hiệu suất công việc sẽ tăng lên trong khi sự thất vọng về nhận thức trong công việc sẽ được giảm xuống.
Học sinh và sinh viên cũng có thể tận dụng Zeigarnik trong quá trình học tập. Bằng cách thiết kế các buổi học với thời gian nghỉ thích hợp, sinh viên có khả năng suy nghĩ nhiều hơn về các chủ đề bất chợt xuất hiện. Họ cũng có thể củng cố những suy nghĩ này tốt hơn. Thời gian học kéo dài mà không nghỉ giải lao thường không mang lại nhiều hiệu quả đối với việc ghi nhớ kiến thức.
Tác động của Hiệu ứng Zeigarnik đối với sức khỏe tinh thần
Hiệu ứng Zeigarnik có thể đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe tâm thần của mỗi người. Những nhiệm vụ không hoàn thành, đặc biệt là những nhiệm vụ có hậu quả tiêu cực, thường dẫn đến những suy nghĩ xâm nhập thường xuyên và căng thẳng. Những suy nghĩ này có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, gia tăng mức độ lo lắng và làm cạn kiệt nguồn lực tinh thần cũng như cảm xúc của con người. Chúng thậm chí có thể dẫn đến những hành vi mang tính tiêu cực.
Ở chiều hướng ngược lại, Hiệu ứng Zeigarnik có thể cải thiện sức khỏe tinh thần bằng cách thúc đẩy một cá nhân hoàn thành nhiệm vụ, duy trì thói quen tốt và giải quyết các vấn đề tồn đọng. Việc hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao cũng đồng thời thúc đẩy sự tự tin và lòng tự trọng của mỗi cá nhân. Sự phát triển của thói quen học tập và làm việc hiệu quả cũng đóng góp vào quá trình trưởng thành của mỗi người.
Nguồn: doist & goodtherapy
Nội dung được dịch và biên tập bởi Team Trần Đăng Khoa
