Ngày 16/3/2021, tờ Kyodo News đưa tin Người phát ngôn hàng đầu của chính phủ cho biết vào tuần tới, Nhật Bản sẽ thành lập một ban cố vấn để trưng cầu ý kiến từ các chuyên gia về các cách đảm bảo sự kế vị ngai vàng ổn định, trong bối cảnh lo ngại về số lượng thành viên hoàng gia đang giảm dần.
Hội đồng gồm 6 thành viên được thiết lập để thảo luận về các vấn đề bao gồm quy tắc kế vị đế quốc chỉ dành cho nam giới của đất nước, Chánh văn phòng Nội các Katsunobu Kato nói trong một cuộc họp báo. Động thái này diễn ra hai năm sau khi Nhật hoàng Naruhito lên ngôi Hoa cúc sau khi cha ông là Thượng hoàng Akihito thoái vị vào năm 2019.
Ông Kato nói: “Đảm bảo một sự kế vị hoàng triều một cách ổn định là một vấn đề quan trọng liên quan đến căn bản của quốc gia. Các thành viên hội đồng dự kiến sẽ tổ chức các cuộc thảo luận mà không đưa ra các thành kiến.” Sáu thành viên hội đồng bao gồm Tetsuro Tomita, Chủ tịch Công ty Đường sắt Đông Nhật Bản, và Atsushi Seike, cựu Chủ tịch Đại học Keio. Họ dự kiến sẽ đi đến kết luận sau một năm thảo luận.
Hội đồng có thể sẽ thảo luận về các cách để giảm bớt gánh nặng nghĩa vụ chính thức đối với một nhóm các thành viên hoàng gia đang ngày càng thu hẹp, chẳng hạn như giao nhiệm vụ cho những phụ nữ đã mất địa vị hoàng gia sau khi kết hôn với một thường dân hoặc cho phép họ đứng đầu các nhánh của riêng mình trong Hoàng gia.
Hoàng gia Nhật Bản đã bị thu hẹp theo Luật Hoàng gia (còn gọi Hoàng thất điển phạm) năm 1947, trong đó quy định rằng chỉ những hoàng nam mới có thể lên ngôi và yêu cầu phụ nữ kết hôn với thường dân phải từ bỏ địa vị hoàng gia. Ví dụ, cựu Nội thân vương Sayako của Nori, từng là một nhà nghiên cứu về chim bói cá và là con gái của Thượng hoàng Akihito, sau khi kết hôn với nhà thiết kế đô thị Kuroda Yoshiki và trở thành Kuroda Sayako đã phải từ bỏ tước vị Nội thân vương mà trở thành dân thường. Gần đây nhất, năm 2018, cựu Nữ vương Ayako của Takamado, người đã tốt nghiệp Thạc sĩ tại Đại học Quốc tế Josai và là con gái của cố Thân vương Norihito của Takamado, sau khi kết hôn với doanh nhân Moriya Kei, trở thành Moriya Ayako cũng không còn hoàng vị nữa. Ở Nhật, họ sử dụng các tước vị Nội thân vương (内親王; Naishinnō) dành cho chị em gái, con gái và cháu gái của Thiên hoàng, và Nữ vương, hay Nữ vương tước (女王, Nyoo hay Joo) cho chắt gái của một Thiên hoàng mà cả cha và ông nội của người đó đều là Thân vương (親王, Shinno, tức Prince).
Khi luật một lần được ban hành vào năm 2017 để cho phép Cựu hoàng thoái vị, Quốc hội đã thông qua một nghị quyết không ràng buộc, kêu gọi chính phủ khẩn trương tổ chức các cuộc thảo luận về cách đạt được sự kế vị hoàng gia ổn định và báo cáo kết luận mà không đưa ra thời hạn.
Hiện tại, chỉ có 3 người thừa kế thuộc về Hoàng đế Naruhito, hiện đã 61 tuổi gồm:
1. Hoàng tự Fumihito, cũng gọi là Hoàng tự Akishino, Tiến sĩ ngành Điểu học (ngành nghiên cứu về các loài chim) nay đã 55 tuổi. Do hiện ngài Fumihito, hoàng đệ của đương kim Thiên hoàng Naruhito được lập làm trữ quân kế vị Ngai vàng Hoa cúc, nên tuy trong tiếng Anh ông vẫn là Crown Prince nhưng tước vị của ông là Hoàng tự (皇嗣, Koshi) theo như Cơ quan Hộ gia đình Hoàng gia Nhật Bản và truyền thông Nhật Bản viết trong tiếng Nhật. Ông Fumihito đã được phong vào tháng 11 năm 2020. Chữ tự 嗣 nghĩa là thừa kế, kế vị, ở đây là kế vị ngôi vị Thiên hoàng. Vợ ông, bà Kiko, do đó được phong làm Hoàng tự phi (皇嗣妃, Koshihi).
2. Thân vương Hisahito của Akishino, con trai duy nhất của Hoàng tự Fumihito hiện 14 tuổi và đang là học sinh cấp 2 tại một trường thuộc Đại học Ochanomizu.
3. Thân vương Masahito của Hitachi, 85 tuổi, một nhà khoa học nghiên cứu về ung thư, là hoàng thúc của đương kim Thiên hoàng, em của Thượng hoàng Akihito. Tuy ông đã lập gia đình từ rất lâu với bà Tsugaru Hanako (nay là Thân vương phi Hanako của Hitachi) nhưng hai ông lại không có con cái.
Thiên hoàng Naruhito và Hoàng hậu Masako có một cô con gái 19 tuổi, Nội thân vương Aiko, hiện đang là sinh viên ngành Ngôn ngữ học và Văn hoá Nhật Bản tại Đại học Gakushuin, trường mà phần đông các thành viên Hoàng gia Nhật Bản theo học. Theo luật kế vị hiện nay, tuy là con gái của nhà vua nhưng cô bé không được kế vị do không phải hoàng nam, và vấn đề kế vị của Aiko là một vấn đề gây tranh cãi. Tháng 1 năm 2005, nguyên Thủ tướng Nhật Bản Koizui Junichiro đã trình một dự luật nhằm mở đường cho việc thay đổi luật Hoàng gia, tuy nhiên khi mà Thân vương Hisahito được sinh ra vào năm 2006 thì dự luật này đã bị huỷ bỏ.
Trước đây, trong danh sách kế vị còn có cố Thân vương Takahito của Mikasa (1915 – 2016) và 3 người con của ông là các cố Thân vương Tomohito của Mikasa (1946 – 2012, có 2 con gái là các Nữ vương Akiko và Yoko), cố Thân vương Yoshihito của Katsura (1948 – 2014, không lập gia đình nên không có con) và cố Thân vương Norihito của Takamado (1954 – 2002, có 3 con gái là Nữ vương Tsuguko và 2 cựu Nữ vương là Senge Noriko và Moriya Ayako). Bên cạnh đó, trước đây cũng đã có 2 vị Thân vương tuy đã lập gia đình nhưng đều không có con cái là các cố Thân vương Yasuhito của Chichibu (1902 – 1953) và Nobuhito của Takamatsu (1905 – 1987), họ đều là em của Thiên hoàng Hirohito và là anh của cố Thân vương Takahito.
Vào tháng 3 và tháng 4 năm 2020, hãng tin Kyodo News đã thực hiện các cuộc thăm dò, và kết quả cho thấy 85% số người được hỏi ủng hộ việc cho phép phụ nữ lên ngôi. Điều đó cũng có nghĩa là nhiều người mong muốn Aiko có thể được chọn làm trữ quân nối ngôi phụ hoàng, trở thành Nữ Thiên hoàng thứ 9 trong lịch sử (8 vị nữ Thiên hoàng trước đây cũng phải truyền ngôi lại cho hoàng nam trong hoàng tộc) và Nữ Thiên hoàng đầu tiên của thời kỳ hiện đại. Một thời gian dài từ năm 1965 sau khi ngài Fumihito được sinh ra cho đến năm 2006 khi con trai duy nhất của ngài là Hisahito được sinh ra, Hoàng gia Nhật Bản không sinh được hoàng nam nào. Con trai của các cựu Nội thân vương và Nữ vương không được phép kế vị.
Tuy nhiên, những người bảo thủ trong Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền không muốn thực hiện những thay đổi đáng kể đối với việc kế vị Hoàng gia, với lời Thủ tướng Yoshihide Suga vào tháng Giêng rằng: “Trong hoàn cảnh hiện tại, việc chỉ có hoàng nam được kế vị nên được ưu tiên.”
Trong hình là cây gia phả của Hoàng gia Nhật Bản, nhánh của Thiên hoàng Hirohito (tức Thiên hoàng Showa). Trong đây không thể hiện cựu Nội thân vương Sayako của Nori do bà đã lấy chồng nên không còn được tính là thành viên hoàng gia nữa.
Nguồn: tổng hợp từ Kyodo News, Sankei News, Japan Times, All Nippon News, Cơ quan Hộ gia đình Hoàng gia Nhật Bản (Kunaicho).
