ĐINH NGỌC ÁNH
Những năm tôi còn đi học ở Trường Phổ thông cấp III A Gia Viễn ,tỉnh Ninh Bình vẫn thường được nghe trong dân gian kể lại cái chết bi thảm trong cùng một đêm của vua Đinh Tiên Hoàng và người con trai cả là Nam Việt Vương Đinh Liễn. Các câu chuyện đều xoay quanh tên tội nhân là Đỗ Thích chính là kẻ đã bỏ thuốc độc vào dồi lợn luộc để ám hại hai người này. Sử cũ kể lại rằng, Đỗ Thích đêm nằm mơ thấy có viên ngọc rơi vào miệng mình, nên thủ sẵn mưu mô đầu độc vua để cướp ngôi. Tuy vậy,sau khi nhà vua chết, Đỗ Thích bị quân giáp binh bắt được rồi bị triều đình giết ngay lập tức.Theo Đại Việt sử ký Toàn thư của Ngô Sỹ Liên chép Kỷ nhà Đinh ( trang 158 ĐVSKTT, NXB KHXH, 1972) viết rằng, xác của Đỗ Thích bị Định Quốc công Nguyễn Bặc sai người “đập nát xương, và băm thịt ra từng mảnh chia cho người trong nước, ai cũng tranh nhau ăn.” Xem thế đủ biết dân ta căm hận kẻ giết người anh hùng của mình như thế nào. Sau này dựng đền thờ vua Đinh, thì Đỗ Thích cũng được tạc thành tượng nhưng bị giam dưới gầm khám thờ vua Đinh. Vào ngày giỗ vua Đinh, người ta dâng cỗ cúng nhưng không có dồi lợn. Ngoài ra người chủ tế còn cho người “điệu “ tượng Đỗ Thích ra sân dùng vồ đánh rất mạnh để khảo về tội giết vua.Có lẽ nhiều lần bị “đánh đập” như thế nên bức tượng gỗ của Đỗ Thích đã hỏng, và vì vậy cho đến nay các kỳ giỗ vua không thấy diễn lại cái tích này nữa.
Nguyên nhân về cái chết của vua Đinh có nhiều điều bí hiểm. Các nhà sử học khi nghiên cứu về Triều Đinh đều thừa nhận đây là một triều đại rất hùng mạnh. Vua Đinh Tiên Hoàng là một bậc trị quốc tài giỏi, quân đội thiện chiến khiến cho nhà Tống bên Trung Quốc không dám coi thường. Tuy vậy việc nội trị cung đình (đặc biệt là vấn đề bố trí nhân sự) của nhà vua có nhiều điều sơ xuất:
1. Đỗ Thích được cho là người nhà của Đỗ Cảnh Thạc, một trong số 12 sứ quân bị vua Đinh tiêu diệt, nhưng không hiểu vì lẽ gì mà vua Đinh lại cho y cái chức Chi hậu nội nhân để tự do gần vua và ra vào cung cấm? Hành động giết vua của y được cho là để báo thù chủ cũ của mình.
2. Khi vua Đinh lên ngôi đã lập đến 5 hoàng hậu vô tình làm tiền đề cho việc tranh ngôi vị của các con của ông sau này. Nhà vua đã có con cả là Nam Việt Vương Đinh Liễn vừa tài giỏi lại có rất nhiều công lao chinh chiến, thế nhưng nhà vua nay lại phong cho con thứ là Hạng Lang làm Thái tử để sau này kế vị ngôi vua gây nên bất hòa anh em. Ca dao xưa các cụ ta nói rằng: “Một nhà hai chủ không hòa, hai vua một nước ắt là không yên” . Quả nhiên Đinh Liễn giết chết Hạng Lang, nhà vua và Đinh Liẽn lại bị Đỗ thích giết, lúc này chỉ còn đứa con chung của nhà vua với Dương Vân Nga là ấu chúa Đinh Toàn mới 6 tuổi, khiến Triều Đinh đã để lại khoảng trống quyền lực nguy hiểm.Và nhân thời cơ ấy Thập Đạo tướng quân Lê Hoàn nhanh chóng giữ quyền nhiếp chính. Lê Hoàn nhờ có sự tin cậy của Thái Hậu Dương Vân Nga đã nhanh chóng dẹp các cuộc binh biến của các trung thần nhà Đinh là Đinh Điền, Nguyễn Bặc càng làm suy yếu thêm Triều đại nhà Đinh.
3. Các sự kiện xảy ra trong nội bộ vua Đinh có “yếu tố Trung Quốc” , đó là sự kiện như Bộ chính sử thời Hậu Lê “Đại Việt sử ký toàn thư “ có tiết lộ thêm một người Trung Quốc tên là Hồng Hiến từng có mặt bên cạnh Lê Hoàn trong thời kỳ vua Đinh Tiên Hoàng cầm quyền. Sách này ghi: Hồng Hiến người Phương Bắc, thông hiểu kinh sử, thường đi theo các cuộc chinh phạt , làm quân sư cùng khuyên vua (tức Lê Hoàn) lên ngôi vua, mưu bàn việc lớn, vua tin dùng như tâm phúc.” Quả nhiên triều đình nhà Đinh sau đó ít lâu thì rơi vào tay Thập Đạo tướng quân Lê Hoàn.Các nhà nghiên cứu lịch sử cho rằng sự biến cung vua Đinh có bàn tay của Hồng Hiến.
Một câu chuyện khác kể lại liên quan đến mộ tổ vua Đinh, đó là một người khách Phương Bắc sau khi về nước thấy vua Đinh lên ngôi vua nước Nam mới đoán biết Mộ tổ vua Đinh Tiên Hoàng phát kết nên y đã sai người lặn xuống sông treo thanh kiếm lên đầu con rồng đá chứa hài cốt tiền nhân nhà vua. Thanh kiếm này do bị nước chảy xiết lâu ngày đã cưa đứt đầu con rồng khién ngôi mộ bị thất lạc, nhà Đinh mất. Đây tuy là câu chuyện hoang đường nhưng lại là ký ức lịch sử tồn tại lâu đời trong dân gian.
Ngày nay mỗi khi đến thăm cố đô Trường Yên, những người dân Việt Nam nói chung, và Ninh Bình nói riêng vẫn có rất nhiều hoài niệm về một triều đại nhà Đinh của nước Đại Cồ Việt oai hùng.Tuy lịch sử đã lựa chọn Thăng Long làm thủ đô của nước Đại Việt, nhưng tiếng vọng của lịch sử tự ngàn năm đã khiến ai nấy càng thêm yêu và tự hào đất nước, quê hương mình.
