Câu đố triết học ưa thích của bạn là gì?
____________________________________________
Alexander Baumgärtner
Đến nay, chuyện yêu thích của tôi là Nghịch lý Xe Đẩy (Trolly problem), dược đưa ra bởi Philippa Foot.
[À cái vấn đề này được đề cập đến một cách zui zẻ ở page Trolley problem memes, mọi người nên liek, hay vãi l.]
Đó là một cách quá sức thông minh để giới thiệu cho mọi người về các hệ thống quy tắc đạo đức khác nhau, hoặc chúng ta nên hành động như thế nào về mặt đạo đức. “Giải pháp” đối với vấn đề này thay đổi tùy thuộc vào hệ thống đạo đức bạn đang áp dụng.
Ừm, thể nào bạn cũng nghe nó trước rồi.
Có một chiếc xe đẩy đan lăn bánh xuống đường ray xe lửa. Ở phía trước, trên đường tàu, có năm người bị trói và không thể di chuyển. Xe đẩy thẳng đến chỗ họ. Bạn đang đứng cách xa trong sân ga, bên cạnh một đòn bẩy. Nếu bạn kéo cần gạt này, xe đẩy sẽ chuyển sang một đường ray khác. Tuy nhiên, bạn nhận thấy rằng có một người ở đường ray bên cạnh. Bạn có hai lựa chọn:
Không làm gì, và xe đẩy giết năm người trên đường chính.
Kéo cần gạt, chuyển xe đẩy sang đường bên, nơi nó sẽ giết một người.
Bạn không có tùy chọn nào khác. Bạn phải kéo cần gạt hoặc không làm gì cả. Không có các yếu tố khác tác động vào.
Sự lựa chọn đạo đức nhất là gì?
Theo các nhà lý thuyết như Bentham, bạn nên kéo cần gạt. Làm toán là biết (Hoặc hedonic calculus – phép tính lạc thú)
Đừng làm gì cả, bạn đã giết bốn người.
Kéo cần gạt, bạn cứu bốn người.
4> -4, kéo cần gạt thôi.
Có vẻ khá hợp lý, nhỉ? Điều này được gọi là Chủ nghĩa Vị Lợi (Ultilitarianism). Cái kết chứng minh cho phương tiện.
Tuy nhiên có những vấn đề với Chủ nghĩa Vị Lợi. Xem xét một cái nhé:
Toán thì vẫn tương tự thôi, bạn cứu bốn mạng. Nhưng mà, khá là khó khăn để thuyết phục mọi người tự sát theo cách này đấy.
Đạo đức đề xuất của Kant* có một câu trả lời cho vấn đề này. Ông cho rằng bạn không nên kéo cần gạt, bởi vì nếu bạn làm, bạn sẽ có hành vi bất chính. Kant nghĩ chúng ta không nên sử dụng con người như một phương tiện cho mục đích, bất kể mong muốn mục đích tận cùng có thể là như thế nào. Theo cái gọi là Hệ quả Luận (Deontology), phương tiện chứng minh cho cái kết, và do đó, việc kéo cần gạt là một hành động giết người, tốt hơn là để cho xe đẩy lăn bánh.
Có một số lý do khác cho các quyết định được đưa ra, có tính đáng tin cậy và thực tiễn.
Ngoài ra còn có các phiên bản khác nhau của Nghịch lý Xe Đẩy.
Giả sử, thay vì đứng bên cạnh một cần gạt, bạn đang đứng trên một cây cầu nâng trực tiếp trên các đường ray, phía sau một người đàn ông khá béo. Xe đẩy được hướng tới năm người gắn liền với đường ray. Chắc chắn rằng, nếu bạn đẩy người đàn ông béo, xe đẩy sẽ dừng lại. Nếu bạn không làm gì cả, năm người sẽ chết.
Điều đó liệu có thay đổi câu trả lời của bạn?
Bây giờ, thay vì kéo một cần gạt, bạn phải đẩy một người đứng bên ngoài vô tội lên đường ray. Các phép toán vẫn tương tự. Một mạng đổi năm. Tuy nhiên, bây giờ bạn đã phải giết người bằng đôi tay mình.
Bạn sẽ chọn cái gì? Điều gì sẽ xảy ra nếu người béo là một kẻ xấu? Nếu ông ta là một vị thánh thì sao? Là mạng sống lý luận (boolean) giá trị, 1 hoặc 0, hoặc là chúng ta được phép chủ quan chỉ định giá trị cho chúng?
Nghịch lý Xe Đẩy là nghịch yêu thích của tôi bởi vì nó dễ hiểu, khiến nó dễ dàng để giới thiệu luận lý đạo đức cho bất cứ ai, và bởi vì đó là một trong những điều đầu tiên làm tôi quan tâm đến triết học.
Lúc đầu, tôi nghĩ rằng câu trả lời là hiển nhiên. Sau đó các biến thể khác nhau được thêm vào, với lý do khác nhau để biện minh cho chúng.
Bây giờ, tôi không chắc lắm. Tôi không biết câu trả lời đúng là gì.
Có khả năng vì không có.
* Không, tôi vẫn không hiểu đầy đủ, một phần vì Kant phức tạp và khó đọc vãi chưởng. Hãy sửa nếu tôi nhầm gì đó, nhưng đừng tranh cãi với tôi về những gì “Kant thực sự muốn nói”. Tôi không biết, và tôi không đặc biệt quan tâm về điều đó.
____________________________________________
Với mình thì biện pháp đơn giản thôi, MULTI TRACK DRIFTING!
https://www.quora.com/What-is-your-favourite-philosophical-…
