Bất kỳ khi nào muốn tìm hiểu bí mật của sự thành công, gần như chắc chắn bạn sẽ đụng phải câu châm ngôn kinh điển của Thomas Edison: “Yếu tố thiên bẩm chỉ chiếm 1%, 99% còn lại là sự cố gắng”.
Theo như chúng ta được biết, khi phát minh ra chiếc bóng đèn, ông đã phải thí nghiệm 3,000 lần để tìm ra được sợi dây tóc phù hợp có thể phát sáng mà không phát nổ. Câu chuyện đã được biến tấu sao cho đúng với tinh thần truyền cảm hứng rằng những yếu tố như sự sáng tạo tự nhiên thường không quan trọng bằng thái độ bền bỉ ương ngạnh để hoàn thành công việc.
Chắc chắn rồi, sự đam mê và tính kiên trì là vô cùng trọng yếu để có thể chinh phục được những mục tiêu dài hạn. Tuy nhiên, bạn cũng phải biết được con đường mà Edison đã đi chớ. Ông ta không hề liên tục cục súc thử nghiệm 3,000 lần mà sau mỗi thất bại, Edison liên tục chắt lọc và điều chỉnh những ý tưởng của mình. Ông đã trả lời phỏng vấn của tạp chí Harper vào năm 1980: “Thường thì tôi sẽ xây dựng 1 giả thuyết và cứ thế dựa theo đó để tiến hành cho đến khi tôi phát hiện ra nó không còn đúng nữa và 1 giả thuyết mới sẽ nảy ra”. Ở mỗi bước trong cuộc hành trình, ông luôn đưa ra những quyết định sáng suốt mà ông học hỏi được từ những thất bại cùng với những thành công vụn vặt.
Có thể bạn không phải là một nhà phát minh sáng chế ra một thiết bị mới, tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây được đăng tải trên PNAS hé lộ rằng mỗi người đều có thể hưởng lợi từ 1 cách tư duy nhằm tìm kiếm thành công.
Phương pháp có tên “tư duy chiến lược” này miêu tả khuynh hướng đặt ra những câu hỏi và mài giũa con đường mà bạn đang đi bằng những khó khăn trắc trở mà bản thân gặp phải. Trong khi những người khác đang cắm đầu cắm cổ đi theo lối mòn thì những người sở hữu tư duy chiến lược sẽ không ngừng tìm kiếm những con đường hiệu quả hơn. “Nó giúp định hướng được đúng đắn những nỗ lực của họ”, theo giáo sư Patricia Chen tại Đại học quốc gia Singapore. Và nghiên cứu mới đây của bà chỉ ra rằng nó có khả năng tạo nên sự khác biệt giữa thành công và thất bại.
Suy nghĩ về quá trình suy nghĩ
Những phát hiện của Chen đã dẫn đến có nhiều hơn những cuộc nghiên cứu về “siêu nhận thức” – khả năng nhận thức và hiểu biết của chúng ta đối với quá trình suy nghĩ của chính chúng ta. Những chiến lược siêu nhận thức hữu dụng có thể bao gồm việc theo dõi tiến trình đạt được mục tiêu, ghi nhận những khuyết điểm và những nơi cần cải thiện sau đó đặt ra các bước để vượt qua thử thách.
Giả sử bạn là một người nước ngoài muốn học tiếng Pháp. Siêu nhận thức giúp bạn nhận ra rằng những phương pháp như tự kiểm tra giúp bạn nhớ từ mới tốt hơn so với chỉ đơn thuần đọc lướt qua chúng. Bạn cũng nhận ra được những khó khăn khi cố gắng theo kịp các đoạn hội thoại để rồi sau đó tự quyết định sẽ dành ra thêm nhiều thời gian để xem các bộ phim Pháp nhằm khiến đôi tai quen dần với ngôn ngữ mới (tốt hơn việc cứ cắm đầu cắm cổ tập trung vào ngữ pháp). Bạn có thể đặt ra những thử thách với độ khó tăng dần – ví dụ như thử tăng độ khó trong các cuộc giao tiếp với người bản ngữ.
[…] Những nghiên cứu trước đây đã khẳng định tầm quan trọng của siêu nhận thức tại những lĩnh vực riêng biệt – nhưng Chen hoài nghi rằng có thể có những điểm chung nào đó. Có một số người đơn giản là có thiên phú áp dụng chiến lược siêu nhận thức vào bất kể mục tiêu nào mà họ đặt ra hay sao? Và nếu đúng là vậy thì chúng ta có thể dạy những người khác hay không?
Để tìm ra câu trả lời, Chen và các cộng sự lập nên một bản câu hỏi kiểm tra tư duy chiến lược và bạn cũng có thể thử trả lời. Các hạng mức được phân chia cho từng câu trả lời là từ 1 (không bao giờ) cho tới 5 (luôn luôn):
· Khi bạn gặp phải một vấn đề khó giải quyết, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Tôi có thể làm gì để giúp bản thân?”
· Bất cứ khi nào bạn cảm thấy mình không có tiến triển, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Có cách nào tốt hơn để làm việc này không?”
· Bất cứ khi nào bạn chán nản với một điều gì đó, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Tôi có thể làm tốt hơn bằng cách nào?”
· Vào những thời điểm bạn cảm thấy bị thử thách, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Tôi có thể làm gì để cải thiện bản thân mình?”
· Khi bạn phải vật lộn với một điều gì đó, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Tôi có thể làm gì để vượt qua?”
· Bất kỳ khi nào vấn đề trở nên khó khăn, bạn có thường xuyên tự hỏi: “Tôi có thể làm gì để trở nên tốt hơn?”
Điểm càng cao thì khả năng bạn sở hữu tư duy chiến lược càng lớn.
Tại một lần thí nghiệm diễn ra vào giữa học kỳ mùa thu, đội của Chen đã hỏi một nhóm gồm 365 sinh viên bằng các câu hỏi trên. Đúng như dự đoán, điểm số của họ chỉ ra cách họ sử dụng các chiến lược học tập khác nhau tại các lớp của học kỳ tiếp theo.
Để kiểm chứng tư duy chiến lược ảnh hưởng thế nào đến việc chinh phục mục tiêu ở các lĩnh vực khác nhau, đội của Chen thí nghiệm trên một nhóm 365 người khác. Nhóm này gồm những người đang đặt ra kế hoạch cho mình trong cả quá trình học tập làm việc (ví dụ như phải học một ngôn ngữ lập trình mới) và cả những người có mục tiêu về sức khỏe (ví dụ như phải giảm cân). Một lần nữa, tư duy chiến lược thành công trong việc dự đoán cách họ sử dụng các phương pháp siêu nhận thức – chẳng hạn như theo dõi tiến độ thường xuyên và có hệ thống – và cả cơ hội tổng thể để đạt được thành công. Có những người quan tâm hơn đến việc điều chỉnh và chắt lọc phương pháp thực hiện bất cứ điều gì họ đang làm – và nó tạo nên những khác biệt đối với sự thành công của trong nhiều lĩnh vực khác nhau của cuộc sống.
Tại thí nghiệm cuối cùng, các nhà khoa học kiểm tra xem liệu họ có thể giúp người khác hình thành nên tư duy chiến lược và liệu rằng nó có thay đổi cách họ đối mặt với những thử thách mới hay không.
Những ứng viên trước tiên được đọc một bản tóm tắt những định nghĩa cơ bản của tư duy chiến lược sau đó phải tự tổng hợp lại. Tiếp theo, họ được đưa đến một phòng thí nghiệm với chất đầy trứng gà. Nhiệm vụ của họ vô cùng đơn giản: phân chia lòng trắng và lòng đỏ sao cho càng hiệu quả và gọn gàng càng tốt. Nếu có phần lòng đỏ bị lẫn vào với lòng trắng thì họ sẽ bị phạt.
Mặc dù nghe có vẻ quái gở nhưng nó được lựa chọn vì kết quả đáng ngạc nhiên của mình. Chen giải thích: “Chúng tôi muốn đặt ra một nhiệm vụ tương đối lạ lẫm và mang tính thử thách đối với đa số các ứng viên đồng thời có nhiều cách để giải quyết nó”. Không có phương pháp nào là chuẩn nhất ở đây – các ứng viên có thể dùng ngón tay để lọc lấy lòng đỏ hoặc gõ thủng một lỗ nhỏ trên vỏ trứng chỉ vừa đủ để lòng trắng chảy ra – nên họ phải tự tìm ra cách tốt nhất cho bản thân mình. “Những người tham gia đã rất sáng tạo trong việc tìm ra những phương pháp khác nhau phục vụ cho bản thân”.
Chắc chắn rồi, những người đã đọc bản tóm tắt về tư duy chiến thuật đã giải quyết vấn đề một cách tò mò và có chọn lọc hơn – tạo ra nhiều cơ hội để có thể kiểm chứng các phương pháp khả dĩ hơn và từ đó điều chỉnh hành vi của mình. Kết quả là họ đã vượt trội so với những ứng viên khác.
