Có một loài cây nọ, tuy không muốn làm hại chim chóc, nhưng dưới gốc cây xương xẩu chất đống; nó không hề có ác ý với loài chim, nhưng xác chim lại mắc la liệt trên cành cây, loài cây đó chính là cây Tuyến Quả Đằng (Tên khoa học: Pisonia aculeata L.), thường được mọi người gọi với cái tên “cây bắt chim”. *Note: Tên loài cây được dịch từ tiếng Trung sang Hán Việt.
Dựa vào nghiên cứu của các nhà khoa học, cây bắt chim không có ý định bẫy các loài chim, chỉ là trong quá trình tiến hóa nó “ấn nhầm nút chọn chức năng” nên đã dẫn đến hiện tượng này, vậy rốt cuộc câu chuyện là như thế nào?
Cây Tuyến Quả Đằng.
Cây Tuyến Quả Đằng – loài thực vật sống ở vùng nhiệt đới, bề ngoài trông nó không có điểm gì khác lạ so với các loài thực vật khác, nó giữ trạng thái vô hại trong phần lớn thời gian một năm, chim chóc tha hồ kéo đến làm tổ trên cành cây, nó cũng không làm hại. Tuy nhiên khi cây bắt chim bắt đầu kết quả, mọi chuyện đã quay ngoắt 180 độ, cùng với thời gian quả cây bắt chim chín, các hạt của nó bắt đầu tiết ra các chất dịch dính như keo, chất keo này dính chặt lấy các loài chim chóc xung quanh nó. Nếu các loài chim bị dính đầy loại quả này lên người, đồng thời không thể loại bỏ, thì chúng sẽ không cất cánh được vì đeo quá nặng, đồng thì vì vậy mà chết dần chết mòn. Ban đầu, mọi người đều tưởng cây bắt chim muốn bẫy và ăn thịt chim chóc vì chúng giống loại cây nắp ấm và cây Venus flytrap, thuộc loài thực vật ăn thịt, nhưng theo nghiên cứu, tán lá của loài thực vật này không có cơ quan hấp thụ dưỡng chất phân hủy từ xác chim. Xác các loài chim chóc bị giết, tuy có bồi dưỡng phù sa cho mặt đất chung quanh cây, song cây bắt chim lại không thu được nhiều lợi, nguyên nhân vì nguồn năng lượng từ phân chim còn cung cấp nhiều dưỡng chất cho cây hơn là xác chim. Nếu đã như vậy, nó còn bẫy và miệt mài làm hại chim chóc để làm gì?
Tại sao cây bắt chim lại bắt chim?
Sau khi nhà sinh vật học Alan Burger nghe được mối quan hệ giữa cây bắt chim và các loài chim thì đã bắt đầu tìm đường đến quần đảo Cousin thuộc Seychellesnghiên để nghiên cứu, kết quả phát hiện nguyên nhân cây Tuyến Quả Đằng làm hại chim chóc, khả năng lớn vì nó “bấm nhầm nút chọn chức năng” khi tiến hóa. Cây Tuyến Quả Đằng phân bố rộng rãi ở các quần đảo vùng nhiệt đới, hạt giống của chúng khó sống được trong nước, trải qua nhiều cuộc nghiên cứu ông phát hiện hạt của cây bắt chim sẽ chết sau 5 ngày bị ngâm trong nước, khó có thể nảy mầm, các hạt của nó không thể phiêu dạt trên biển tìm vùng đất sinh sản mới, do đó nó chỉ còn cách nhờ các loài động vật phát tán hạt. Trải qua hàng triệu năm tiến hóa, các sinh vật trên trái đất đã liên kết tạo thành một mối quan hệ sinh thái phức tạp, giữa các loài sinh vật không chỉ có tranh chiếm và săn bắt, mà còn có mối quan hệ cộng sinh. Câu chuyện thực vật nhờ động vật phát tán hạt vốn không còn mới lạ. Cây bắt chim cũng chỉ muốn lợi dụng chim chóc để phân tán hạt giống, song các loại chim chóc dừng chân tại đây đa số là chim biển, sống nhờ vào săn bắt sinh vật biển, rất ít con ăn quả, cho nên cây bắt chim khó mà thu hút các loài chim nhờ vào việc tiến hóa để quả trở nên ngon hơn. Mặt khác lông vũ của chim biển vô cùng trơn mượt, do đó dù cây bắt chim có tiến hóa loại hạt có móc dính vào lông chim thì cũng khó mà giữ được đến đất liền. Để phân tán giống, chúng đã nghĩ ra một phương pháp mới, đó là tiết ra chất kết dính quanh hạt để dính lên lông các loài chim. Tuy vậy chất kết dính cũng có những tai hại nhất định, nếu như chất kết dính không dính chặt, thì chim chóc sẽ dễ ràng rũ bỏ quả của nó, vậy thì nó khó mà lợi dụng chim chóc phân tán hạt để duy trì giống nòi. Chỉ có chất có tính kết dính cao mới có thể “đi ké” các loài chim đến được các lục địa xung quanh theo hành trình kiếm ăn của chúng, lúc này thực vật đã hoàn thành công dụng nhờ chim chóc phân tán hạt. Vốn dĩ cây bắt chim tiến hóa vô cùng thành công, chúng có thể dính hạt cây lên lông của chim, đồng thời sinh trưởng ở các hòn đảo, lục địa xung quanh. Nhưng trong quá trình tiến hóa, một bộ phận chất kết dính của cây bắt chim tiến hóa quá mạnh, dẫn đến một số loài chim bị hạt cây dính quá chặt không thể thoát thân, đến khi chất kết dính của hạt suy giảm thì chim chóc đã chết rũ. Đối với cây bắt chim, làm hại chim chóc không hề giúp ích cho sự sinh tồn của chúng, trái lại dẫn đến hệ quả hạt giống của nó khó mà phân tán rộng ra các khu vực khác, kết quả đôi bên cùng có hại
Tổng kết:
Sự sinh tồn của sinh vật không chỉ dựa vào mỗi bản thân chúng, mà còn dựa vào mối quan hệ mật thiết với các sinh vật xung quanh, nếu trong quá trình hợp tác xảy ra vấn đề bất ngờ phá hỏng sự cân bằng ấy, thì sẽ tác động ngược lại sự sinh tồn của bản thân, cây bắt chim và chim chóc cũng như vậy.
