Thực ra chuyện này khá là phức tạp, và phụ thuộc vào loại công thức bạn muốn. Có khá nhiều đầu sách của các tổ chức quốc tế mô tả chi tiết cách đặt tên các chất.
Với những hợp chất đơn giản như CO2, H2O hay NaCl, chúng được sắp xếp (đại khái) theo độ âm điện ở mỗi cột trong bảng tuần hoàn. Độ âm điện là mức độ nguyên tử hấp dẫn các electron, và nó dự trên kích thước nguyên tử, điện tích dương ở hạt nhân cùng với một số yếu tố khác. Độ âm điện thông thường tăng từ trái sang phải và từ trên xuống dưới trong bảng tuần hoàn. Phía trên tôi nói “đại khái” là bởi có một số trường hợp đặc biệt, như hidro [2.2] dù có độ âm điện nhỏ hơn nitơ [3.04] và oxy [3.44] nhưng chúng ta vẫn dùng “H2O” và “NH3”, bởi những công thức này đã quá phổ biến trước khi mọi thứ được chuẩn hóa.
Với những hợp chất phức tạp hơn, câu chuyện trở nên phức tạp hơn nhiều. C3H8 là công thức của propan, nhưng bạn có thể viết chúng thành CH3CH2CH3, dùng cách này sẽ thấy rõ cách các phân tử liên kết với nhau như thế nào. Khi gặp những phân tử phức tạp hơn như saccarozo, dùng C12H22O11 cũng được thôi, nhưng nếu cần cấu trúc phân tử thì không ổn lắm. Đến lúc này, các công thức [đặt tên] đơn giản bị phá vỡ, ta phải dùng các phân tử hữu cơ có danh pháp riêng nếu muốn mô tả chi tiết, thành ra mấy cái tên nhìn muốn phát khóc như (2R,3R,4S,5S,6R)-2-[(2S,3S,4S,5R)-3,4-dihydroxy-2,5-bis(hydroxymethyl)oxolan-2-yl]oxy-6-(hydroxymethyl)oxane-3,4,5-triol [T/N: vẫn là saccarozơ thôi]. Có vô cùng nhiều quy luật phức tạp cho mấy danh pháp kiểu này, khiến cho học sinh sinh viên vô cùng, vô cùng đau đớn mỗi khi học hóa hữu cơ.
Đương nhiên, không nhà hóa học nào đọc tên như thế trừ trường hợp vô cùng đặc biệt. Phần lớn trường hợp, kể cả trong kĩ thuật, họ dùng saccarozơ.
____________________
u/thegodzilla25 (2 points)
Đầu tiên, không có gì sai nếu viết công thức hoá học theo cách khác cả. Nhưng giờ theo thứ tự như vậy là bởi một vài lý do. Thứ nhất, để cho đơn giản, ta đã viết chúng như vậy từ trước đến nay. Nhưng đến khi kỹ thuật nhúng tay vào, trong các phân tử có liên kết cộng hoá trị, nguyên tử trung tâm được ưu tiên khi đặt tên chất hoá học đó. Với CO2, 2 nguyên tử oxy liên kết với một nguyên tử cacbon. Với những phân tử ion hay phân cực, cation luôn đứng trước khi viết công thức. Tuy vậy, với H2O, viết HOH hay OH2 sẽ có ý nghĩa hơn, chỉ ra rằng oxy là nguyên tử trung tâm, nhưng vì H2O đã được dùng một thời gian dài trước đó nên vẫn giữ nguyên nó như vậy. Một lần nữa, cho nó đơn giản.
