Đối với văn hoá thế giới, quyển sử ký của Tư Mã Thiên chiếm một địa vị đặc biệt. Nó là công trình sử học lớn nhất của Trung quốc và là một trong những quyển sử có tiếng nhất của thế giới. Nhưng còn một điều làm chúng ta ngạc nhiên hơn là công trình khoa học lớn lao ấy đồng thời lại là một trong những tác phẩm văn học ưu tú của nhân loại. Người Trung hoa xem nó là tác phẩm lớn nhất về văn xuôi trong nền văn học cổ Trung quốc, và xem nó là tác phẩm cổ điển ngang hàng với thơ của Đỗ Phủ.
Sử ký là một tác phẩm đồ sộ, tất cả 52 vạn chữ, 130 thiên, gồm năm phần: Bản kỷ, biểu, thư, thế gia, liệt truyện.
1. Bản kỷ – chép sự tích của các đế vương, gồm có: Ngũ đế (Hoàng đế, Chuyên Húc, Cốc, Nghiêu, Thuấn).
2. Biểu: Để có cái nhìn đối chiếu các sự kiện hoặc căn cứ vào niên đại, hoặc căn cứ vào sự tương quan đồng thời giữa các nước.
3. Thư: Lịch sử một nước chủ yếu là lịch sử của những thiết chế của nó. Tư Mã Thiên nhận thấy điều đó nên viết tám “thư” dành cho tám mặt. Điều này cũng biểu hiện rằng ông có một kiến thức bách khoa.
4. Thế gia: Phần thế gia bao gồm 30 thiên, chủ yếu nói đến lịch sử các chư hầu, chẳng hạn các nước Tề, Lỗ, Triệu, Sở, v…v… Những người có địa vị lớn trong quý tộc như các thái hậu, những người được phong một nước như Chu Công, Thiệu Công, và những người có công lớn như Trương Lương, Trần Bình, v…v…
5. Liệt truyện: Danh từ này do chính tác giả đặt ra. Phần này gồm 70 thiên bao gồm những nhân vật khác nhau và những sự việc rất khác nhau. Đáng để ý trước hết là phần liệt truyện dành cho những nước ở ngoài địa bàn Trung quốc mà ông là người đầu tiên đưa vào lịch sử với tính cách những bản khái quát đứng đắn và khoa học (Nam Việt, Đông Việt, Triều Tiên, Tây Di, Đại Uyển, Hung Nô)
Văn của Tư Mã Thiên là lối văn giản dị, chắc nịch của thời Tây Hán. Cách tự sự của ông có được cái tính chất rắn chắc, khúc chiết của đương thời, nhưng còn có một điều đặc sắc hơn là rất sinh động và đa dạng. Những con người của Tư Mã Thiên đồng thời biểu hiện những đặc sắc chung của thời đại họ, nhưng lại giữ được những nét nổi bật làm thành bản sắc của họ.
Mình đã đọc qua rất nhiều ấn bản Sử ký Tư Mã Thiên và luôn cảm thấy mỗi lần đọc cảm xúc lại dâng trào qua lời thoại của nhân vật, khung cảnh truyện như hiện ra trước mắt. Và mình đặc biệt ấn tượng bởi ấn bản gần đây của Omega+ và bị thu hút ngay từ khi nhìn bìa sách Do đây là một tác phẩm khó vs dung lương đồ sộ nên Omega+ chỉ lựa chọn dịch trọn vẹn những chương tiêu biểu nhất và lược bớt những đoạn ít quan trọng đối với văn học, với sự góp ý của dịch giả Phan Duy Tiếp. Về điểm này mình thấy ấn bản này bao quát và nhấn mạnh vào những phần hay hơn so với những ấn bản trước quá dài khiến đọc khó nắm lấy toàn bộ cả cuốn Sử Ký. Theo mình, đối với những ai yêu thích văn hóa Trung Quốc thì Sử Ký Tư Mã Thiên sẽ là cuốn sách mà bạn khó lòng bỏ qua được. Mình thì dự định sẽ mua cả cuốn Sử Ký Tư Mã Thiên và Hàn Phi Tử của O+ luôn.
