Nghi lễ sách phong cung giai triều Nguyễn diễn ra như thế nào ?

Nghi lễ sách phong cung giai triều Nguyễn diễn ra như thế nào ?
Sách phong cung giai là một trong những lễ nghi quan trọng dưới các triều đại phong kiến, trong đó có triều Nguyễn. Tầm quan trọng của nghi tiết này được thể hiện trong đạo dụ năm Minh Mệnh thứ 17 (1836) rằng:

“Đức vương giả tất tự chính đạo nhà trước, thế cho nên kinh Dịch có quẻ Gia nhân, kinh Lễ có thiên Nội tắc, muôn vàn phong hóa thực là do trong cửa buồng gây nên. Xét ở Chu lễ phi tần trở xuống đều có chức vụ, có nữ quan, sử đỏ ghi lời nói, ghi việc làm, để thuận giáo hóa ở trong cung mà làm thành chính sự trong nhà.

Trẫm từ lúc lên ngôi đến giờ mở mang giáo hóa trị nước, sửa sang quy mô trị bình, chính sự trong triều, phòng giữ ngoài biên, không việc gì là không lần lượt làm cả. Nhân nghĩ: phong hóa ở cung vị, để làm khuôn phép, tuy chủ trương coi về lương thực ở trong cung nhưng hãy còn bỏ trống mới để đời người có hiền đức mà công việc ở cửa buồng, nghi lễ ở trong cung, cũng nên phân biệt thứ bậc, để rõ thứ tự nhất định.

Từ trước đến nay, suy đều đã có vị hiệu, nhưng thứ bậc chưa rõ ràng lắm. Nay châm chước việc người đời xưa đã làm, đặt làm 9 bậc ở Nội cung… Khiến cho trong chốn khuê môn được trật tự phân minh, để tỏ phong hóa tôn nghiêm, tuân theo mãi mãi” .

Bàn về nghi lễ sách phong cung giai dưới triều Nguyễn, toàn bộ đã được ghi chép cụ thể, chi tiết trong Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ, quyển 76. Cụ thể như sau:
“Phàm sách phong, sách của Hoàng quý phi thì làm bằng vàng. Sách của 6 phi (Nhất, Nhị giai phi) thì nền bạc mạ vàng; chánh, phó sứ dùng quan văn, 1 viên quan Nhất phẩm và 1 viên quan Nhị phẩm. Sách của Cung tần (Tam, Tứ, Ngũ giai tần) và Tiệp dư, Quý nhân, Mỹ nhân, Tài nhân thì làm bằng bạc; chánh, phó sứ dùng 1 viên quan Nhị phẩm ở ban văn, 1 quan Nhị phẩm ban võ. Trước kỳ, do Khâm thiên giám chọn ngày tốt, trước một ngày chọn sai hoàng thân công đến cung Hoàng thái hậu ở tâu về nhật kỳ sách phong. Đặt 2 cái án vàng (án thứ nhất dự để giá cờ tiết, án thứ nhì sẽ để hộp sách) ở gian chính giữa điện Cần Chánh, viên thái giám chuyển báo nữ quan đặt 2 án vàng ở gian chính giữa viện Cung phi ở (án thứ nhất sẽ để giá cờ tiết, án thứ nhì sẽ để hộp sách). Đặc biệt, cung phi lạy ở phía nam án vàng đều hướng về phía bắc (phong cho Tần trở xuống thì đặt án ở cung Khôn Thái).

Đến ngày làm lễ sách phong, lúc mờ sáng, đưa cờ tiết để ở trên án vàng thứ nhất ở điện Cần Chánh, để hộp sách ở trên án vàng thứ hai. Ty loan nghi đặt long đình ở dưới thềm, án vàng và nhã nhạc ở hai bên tả hữu trước sân điện đứng chực, chánh, phó sứ đều mặc triều phục đứng đợi. 1 viên đường quan ở Nội các và 1 viên ty viện ở bộ Lễ quan từ Ngũ phẩm đều mặc phẩm phục đứng ở hành lang bên đông, ty Loan nghi đưa đủ tán vàng, đội hộ vệ Cảnh tất bày gươm, vệ Cẩm y đeo dao. Thân binh, Cấm binh đem đủ nghi trượng đỏ đứng chực ở ngoài cửa Nhật tinh. Viên Thái giám, cung giám mặc áo màu đứng đợi ở nhà Duyệt thị (Thái giám đợi bưng cờ tiết, cung giám đợi khiêng long đình để sách).

Đến giờ, chánh phó sứ đến sân, đều quỳ, đường quan ở Nội các bưng cờ tiết do thềm giữa xuống trao cho viên chánh sứ tiếp nhận, cùng viên phó sứ đều đứng dậy. Ty viên ở Bộ kính bưng hộp sách do thềm giữa xuống, đưa để ở trên long đình, đội lính đi trước dẫn đường, nổi nhã nhạc. Chánh sứ cầm cờ tiết đi trước, long đình để sách nối theo, che lọng vàng; phó sứ và ty viên ở Bộ lần lượt theo sau, đều theo cửa giữa cửa Đại cung ra chuyển sang bên tả đến ngoài cửa Nhật tinh. Biền binh cầm tán vàng, gươm trường, nghi trượng đỏ đi trước, biền binh đeo dao đi sau. Đến cửa Hưng khánh, lính mang nghi trượng, tán lọng đứng đợi; sứ mang cờ tiết, long đình để sách và phó sứ trở xuống đều chuyển sang bên tả, do cửa bên tả nhà Duyệt thị mà vào, đưa long đình để sách đặt ở trên chiếu cạp gian chính giữa nhà Duyệt thị. Viên thái giám quỳ ở bên hữu long đình để sách.

Viên chánh sứ cầm cờ tiết trao cho viên thái giám tiếp nhận đứng dậy. Bọn cung giám khiêng long đình để sách theo cùng thái giám bưng cờ tiết điều chuyển giao nữ quan chia đi tiếp lĩnh, chiếu theo thứ tự bưng cờ tiết, khiêng long đình, nữ nhạc nổi lên, kính đưa cờ tiết và long đình để sách đến viện Hoàng phi vẫn ở. (Các viên Khâm sứ đều hãy đợi ở nhà Duyệt thị, rồi do thị vệ khoản đãi nước chè).

Phi đội mũ mặc áo quỳ ở trước sân viện vẫn ở, đón cờ tiết và sách rồi (phong Tần trở xuống đều quỳ đón ở ngoài cửa cung Khôn Thái) cúi đầu dập xuống, rồi đứng dậy theo vào. Nữ quan bưng cờ tiết để ở giá gỗ trên án vàng thứ nhất, để hộp sách ở trên án vàng thứ hai (còn long đình đựng hộp sách đều khiêng ra). Phi tiến đến chỗ lạy, làm lễ chịu phong, 3 lần quỳ xuống, 6 lần vái, quỳ. Nữ quan bưng hộp sách trao cho Phi. Phi tiếp lĩnh giơ lên trán rồi chuyển giao nữ quan bưng đứng ra bên. Phi cúi đầu rập xuống rồi đứng dậy kính làm lễ tạ ơn; 3 lần quỳ, 6 vái. Nữ quan bưng cờ tiết chuyển giao cho viên Thái giám đưa tới nhà Duyệt thị, chuyển trao cho viên chánh sứ tiếp nhận.

Chánh, phó sứ đều về sân điện Cần Chánh, nộp cờ tiết, kính làm lễ phục mệnh vọng bái, đi rảo ra. Các viên Khâm sứ và đường quan Nội các và ty viên ở bộ Lễ đều đi rảo tới viện Tả đãi lậu, lĩnh yến. Ngay hôm ấy, Phi đội mũ mặc áo đến trước mặt vua, làm lễ tạ ơn: 3 lần quỳ, 6 lần vái. Lại đến cung Hoàng thái hậu, làm lễ bái yết” .

Tuy rằng 2 viên chánh, phó sứ khâm mệnh sách phong cung giai mang hàm Nhất, Nhị phẩm nhưng người trực tiếp mang cờ tiết và hộp đựng kim sách đến trao cho [cung giai được sách phong] lại là thái giám & nữ quan.

Các hình ảnh : Kim sách được sách phong cho Lương Tần Võ Thị Viên thành Lương Phi .
Nguồn tham khảo : Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ, quyển 76.




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *