Làm cách nào để trở thành phi hành gia/nhà vật lý thiên văn?

Bản hướng dẫn không khô khan dành cho những kẻ mộng mơ về không gian

– Tác giả: Ethan Siegel –

“Tôi chuẩn bị vào lại…đây là khoảnh khắc buồn bã nhất cuộc đời tôi.” – Ed White, lúc sắp kết thúc nhiệm vụ đi bộ ngoài không gian đầu tiên của mình.

Lúc còn trẻ, ai trong chúng ta cũng có ước mơ muốn trở thành gì đó. Nhưng có bao nhiêu người lớn lên và đạt được những gì mà chúng ta ngày xưa hằng mong muốn? Hàng triệu người muốn bay vào vũ trụ, nhưng chỉ có hàng ngàn người từng làm được điều đó. Mong muốn được trở thành các nhà khoa học và bác sĩ có lẽ là dễ thấy nhất, nhưng cũng chỉ một phần trăm nhỏ đạt được ước mong này. Vậy thì, chúng ta sẽ đưa lời khuyên nào cho một thiếu niên trẻ, ở giai đoạn mới chớm của cuộc đời, người muốn trở thành một phi hành gia hoặc một nhà vật lý thiên văn? Chuyên mục Hỏi đáp cùng Ethan hôm nay sẽ đưa ra câu trả lời cho Gabe Denty, người đã hỏi:

“Cháu đang hy vọng sẽ trở thành một phi hành gia/ nhà vật lý thiên văn khi lớn lên, cháu nghĩ tốt hơn là nên hỏi một nhà vật lý thiên văn thực sự xem việc theo đuổi sự nghiệp này sẽ như thế nào trong thực tế. […] Mặc dù mục tiêu chính của cháu là trở thành phi hành gia, nhưng cháu có nghe rằng làm phi hành gia không hẳn là một công việc toàn thời gian, thế nên khi nghĩ đến một công việc khác tương tự, trở thành nhà vật lý thiên văn là điều cháu nghĩ đến. Cháu rất mong được nghe về những gì bác biết về các phi hành gia và các kiểu nghề nghiệp khác nhau thuộc về vật lý thiên văn, hoặc một số nghề nghiệp khác liên quan đến không gian, nếu có, mà bác muốn giới thiệu cho một đứa nhóc thích khám phá và phiêu lưu!”

Có rất nhiều thứ cần được giải đáp, nhưng chúng ta hãy bắt đầu với vị trí của cháu hiện tại và những gì cháu hướng đến.

Khi bắt đầu học cấp ba, có một vài điều cháu nên biết về bản thân:

• Đâu là thứ cháu giỏi,
  
• Đâu là thứ làm cháu vui,
  
• Đâu là thứ thúc đẩy cháu,
  
• Đâu là ước mơ lớn lao nhất của cháu
  
• Đâu là thứ khiến cháu muốn làm việc chăm chỉ vì,
  
• Đâu là những thứ cháu muốn cải thiện,
  
• Và đâu là điều cháu muốn tiếp tục được học nữa học mãi đến khi nào còn có thể.
  

Vì cháu đã hỏi, ta sẽ cho cháu lời khuyên tốt nhất.

Nếu thám hiểm không gian và vật lý thiên văn là mục tiêu của cháu, thì điều cần tập trung ngay bây giờ là phát triển các kỹ năng nền tảng mà cháu sẽ cần phải có để có thể làm tốt những công việc đó. Trên thực tế, các kỹ năng quan trọng nhất cháu cần phát triển sẽ liên quan đến ‘khả năng giải quyết vấn đề’, cả độc lập và theo nhóm. Ở giai đoạn đi học, việc giải quyết vấn đề thường được xem là một hoạt động cá nhân: đây là một bài toán, ngồi xuống và giải đi. Còn đây là một phương trình hóa học, giờ hãy cân bằng nó. Đây là một bài luận, hãy phân tích và tìm ra ý nghĩa và mục đích của những gì được viết. Một điều cháu có thể làm – và nên làm – là tham gia càng nhiều khóa học nâng cao càng tốt, và học cách giải quyết các vấn đề khó khăn ở mức độ cao hơn. Đúng thế, hóa học, sinh học, vật lý, địa chất học và toán học, bao gồm cả các Chương trình xếp lớp nâng cao của tất cả các môn trên nếu cháu có thể. Hãy học ít nhất một ngôn ngữ lập trình và cách sử dụng nó. Tất cả những thứ này sẽ giúp cháu đi xa, tuy vậy chúng sẽ không đưa cháu đến nơi cháu muốn. Dù đó là những kỹ năng có giá trị nên trau dồi, nhưng chỉ thế vẫn là chưa đủ.

Lý do bởi những vấn đề mà cháu sẽ gặp là quá lớn đối với bất kỳ cá nhân nào. Ngay cả khi cháu là người thông minh nhất mọi thời đại đi chăng nữa, cháu sẽ không thể nào một mình giải quyết được những vấn đề đó trong một khoảng thời gian giới hạn cho phép. Vì vậy, cháu cần học cách làm việc theo nhóm. Cháu cần học cách giải quyết một vấn đề nhỏ để đóng góp cho đội ngũ lớn bằng cách tuân theo sự dẫn dắt của người khác. Cháu cần học cách giao tiếp hiệu quả, cả về mặt nghe và mặt nói/viết. Và cháu cần thể hiện khả năng lãnh đạo ở bất cứ thứ gì, có thể là điều hành nhóm riêng của cháu hay chỉ đơn giản là lên tiếng một cách quyết đoán nhưng mang tính xây dựng (và không kiêu ngạo) khi những người phụ trách đưa ra quyết định sai hướng.

Vì vậy, học lịch sử. Tham gia các khóa học ngôn ngữ (tiếng Anh) nâng cao và học cả ngoại ngữ. Tham gia vào các hoạt động nhóm/các nhóm, ngay cả khi đó chỉ là giao du với một nhóm thiếu nam thiếu nữ ngố ngơ ngác và bất an (Bởi vì, ở tuổi 14, đứa nào cũng thế hết, ngay cả những đứa ngầu ngầu). Khi qua giai đoạn trung học, sẽ có rất nhiều con đường tiềm năng mở ra cho cháu, và đây là lúc con đường trở thành phi hành gia và nhà vật lý thiên văn bắt đầu phân nhánh. Cháu có thể là cả hai, như Jeffrey Hoffman, Stan Love hay John Grunsfeld, nhưng đó là ba người duy nhất trong lịch sử NASA mà ta biết. (Có thể còn có những người khác, nhưng vẫn là ít hơn 0,1% số các phi hành gia). Lý do nó rất khó là bởi hiện nay chỉ có ba con hướng theo đuổi để trở thành phi hành gia: hướng phi công, hướng nhà khoa học/kỹ sư/bác sĩ và hướng siêu-triệu-phú-nhiều-triệu-đô-la.

Nếu cháu muốn lái phi thuyền vũ trụ, hãy nhập ngũ. Đúng là về mặt kỹ thuật có nhiều cách khác giúp cháu có đủ kinh nghiệm bay trên các thiết bị đủ tiên tiến, nhưng xét một cách thực dụng, cháu nên gia nhập quân đội để trở thành phi công. Và nếu điều khiển tàu vũ trụ đúng là mục tiêu của cháu – thì lời khuyên của ta là hãy gia nhập Không quân và cố gắng có được càng nhiều kinh nghiệm (nghĩa là, càng nhiều giờ bay) càng tốt trong việc lái những máy bay tiên tiến nhất có thể. Đó đã luôn là phương cách tốt nhất để trở thành một phi hành gia suốt từ thời Chương trình Mercury và thuở sơ khai của NASA cho đến ngày nay.

Nếu cháu muốn đi theo hướng trở nhà khoa học/kỹ sư/bác sĩ, vẫn hoàn toàn khả thi. Hiện tại, NASA có 3 trên 6 suất trên ISS, một suất trong số này đôi khi sẽ dành cho một đối tác quốc tế. Cách duy nhất để có được một trong số các suất của NASA là được chọn làm phi hành gia của NASA. Điều quan trọng là cháu phải thể hiện được các khả năng cần có của một phi hành gia, và như vậy thường thì những kỹ năng không thuộc chương trình đào tạo phi hành gia sẽ coi như bỏ xó. Thế tức là, NASA sẽ chỉ nhìn vào những thành tựu nghề nghiệp, những kỹ năng mà cháu thể hiện và khả năng của cháu. Mỗi khi NASA ra thông báo tuyển dụng vị trí phi hành gia, hàng ngàn người có năng lực và trình độ nộp đơn. Về cơ bản, cháu có 0,1% tỉ lệ được chọn và xét thực tế về độ tuổi phù hợp, cháu sẽ chỉ có khoảng ba cơ hội. Đây là bài hướng dẫn để tối đa hóa cơ hội được viết bởi một ứng viên đầy triển vọng Brian Shiro, nhưng ngay cả anh ấy cũng bị loại trong các vòng tuyển chọn sau đó. Cady Coleman là một nhà khoa học (không phải nhà vật lý thiên văn) đã ứng tuyển thành công, rất có thể cháu sẽ thích bài hướng dẫn của cô ấy, được viết ở đây.

Cách cuối cùng, đơn giản là cháu phải cực kỳ giàu có. Ba suất còn lại trên ISS thuộc về nước Nga và không giống như NASA, họ sẵn sàng bán một trong số những ghế đó cho bất kỳ ai có đủ tiền mua. Thay vì một chuyên viên sứ mệnh, chuyên viên trọng tải, chỉ huy hoặc phi công, cháu sẽ là thành viên tổ bay không gian. Điều kiện cần duy nhất ấy à? Chồng đủ số tiền áng chừng cỡ 40.000.000 đô la. Vậy, cho đến khi có dịch vụ bay vào không gian tư nhân hoặc thương mại dành cho người dân đại trà, đây là những lựa chọn mà cháu có.

Nhưng nếu cháu muốn đi theo con đường thứ hai là trở thành một nhà vật lý thiên văn thì sao? Hoàn toàn có thể, với rất nhiều sự nỗ lực và một chút may mắn. Cháu sẽ cần phải vào đại học và học chuyên ngành vật lý, thiên văn học hay hàng không, sau đó lấy bằng tiến sĩ trong lĩnh vực vật lý thiên văn. Nói chung lĩnh vực này chia làm bốn công việc như sau: nhà quan sát (người thu thập dữ liệu bằng kính viễn vọng), nhà chế tạo (người thiết kế và chế tạo kính viễn vọng, camera, đài quan sát và nhiều nữa), nhà lý thuyết (người chủ yếu dự đoán và/hoặc giải thích dữ liệu mà nhà quan sát thu thập) và nhà khoa học dữ liệu (người viết và chạy mô phỏng hoặc thực hiện phân tích điện toán quy mô lớn). Cũng có nhiều người chuyên về một nhưng có khả năng trong hai hoặc thậm chí ba trong số công việc trên; Ta là một nhà lý thuyết nhưng đã từng viết và chạy các chương trình mô phỏng của riêng ta và nhiều lần sửa đổi các chương trình mô phỏng của người khác, và ta cũng đã thực hiện một dự án quan sát một lần. Là một nhà vật lý thiên văn nghĩa là rất nhiều chuyến đi, rất nhiều công việc tay chân thực tế (đặc biệt đối với nhà chế tạo và một phần với nhà quan sát), rất nhiều giao tiếp và – chắc chắn nhất – rất nhiều hợp tác làm việc nhóm.

Bộ kỹ năng học để trở thành phi hành gia có phần không liên quan đến việc trở thành nhà vật lý thiên văn cho lắm, nhưng nếu cháu thực sự đam mê, cháu vẫn có thể học. Điều quan trọng trong suốt quá trình này không phải là để lấy điểm số hoặc thi đua với bạn cùng cùng lớp, mà là những gì cháu học được, những gì cháu đạt được và làm được trong thực tế.

Nhưng ta cũng xin nói thêm về một chiều khác của câu chuyện, càng về sau khi ngày càng trải nghiệm và va chạm nhiều trên con đường này, rất có thể cháu sẽ không còn thích nó. Nhiều người từng có xuất phát điểm với những ước mơ giống như của cháu và họ nỗ lực để đạt được chúng, nhưng hầu hết trong số đó, tại một số thời điểm, nhận thấy rằng mọi việc hóa ra không được như họ hằng mong đợi. Có lẽ do họ bắt gặp một thứ gì khác thú vị hơn. Có thể do những ngày làm việc triền miên đã và đang nghiền nát tâm hồn họ. Có lẽ ngay cả giấc mơ lớn của cuộc đời vẫn là chẳng đáng khi so với những buồn chán, vất vả và nhọc nhằn không tránh khỏi. Hoặc có thể, trong trường hợp khi muốn làm một phi hành gia, do quá cao hoặc quá thừa cân (Đúng thế, có những quy định hạn chế về thể trạng). Đó là những thứ ta không thể chỉ cho cháu cách để giải quyết, nhưng có một điều mà ta sẽ nói với cháu một cách dứt khoát, là: đừng sợ nếu cháu gặp khủng hoảng. Đừng sợ phải đối mặt với thực tế khi cháu nhận ra con đường cháu đang đi không dành cho cháu, và có thể cháu cần phải buông bỏ hiện tại và chọn một hướng đi khác cho cuộc đời.

Cháu sẽ gặp những người sẵn sàng gán cho cháu cái mác thất bại nếu cháu không đạt được những giấc mơ mà cháu đang có, nhưng cháu hãy nghe ta mà đừng bận tâm đến họ. Biết đâu chính hành trình nỗ lực mới là điều làm cháu vui sướng, và có thể cháu sẽ muốn tiếp tục như vậy miễn là bản thân kiếm sống được bằng cách đó – mà nếu vậy thì, trúng nhiều đích rồi đúng không. Nhưng, nếu cháu thấy mình không vui, nếu cháu thấy không thỏa mãn, nếu cháu thấy chán nản khi nghĩ đến việc ngày mai lại phải đi làm, lại phải thực hiện công việc mà bản thân chẳng còn mặn mà, thì hãy can đảm từ bỏ và thử điều gì đó mới. Hãy sống cuộc đời mà mình muốn, nhưng nếu sau khi đã đạt được ‘cuộc sống mình muốn’ rồi và hóa ra nó lại chẳng giống như cuộc sống mà cháu từng mong, thì hãy nhớ cháu không bắt buộc phải tiếp tục đến một nhà hàng nếu cháu không còn thích món ăn ở đó nữa. Chúng ta vẫn có thể tự do lựa chọn những cuộc phiêu lưu cho riêng mình trong cuộc sống, và không chỉ ngày mai mà là tất cả những ngày mai. Vì rốt cuộc, theo lời những bất hủ của (không-phải-phi-hành-gia) Frank Zappa,

Nếu đời anh hóa ra là một cuộc đời khốn khổ tẻ nhạt vì anh nghe theo mẹ, bố, giáo viên, linh mục hoặc một gã nào đó trên tivi nói cho anh biết cách để sống cuộc đời mình, thì anh đáng bị như thế.