Hỏi: Vì sao “地震” hay “地面” lại được ghi là 「じしん」「じめん」chứ không phải là 「ぢしん」「ぢめん」(じ và ぢ có phát âm như nhau, chỉ khác cách ghi)
Trả lời: 御厨 恒雄
Nguồn: https://qr.ae/TSN8kh
———————————
Đầu tiên, tôi sẽ giải thích lý do vì sao có sự phân biệt như trên. Trên thực tế đã không có hề có sự lẫn lộn này cho đến sau chiến tranh.
Sau khi Nhật Bản thua trận vào ngày 15/8/1945 (năm Chiêu Hoà thứ 20), tháng 3 năm 1946, đoàn thị sát Giáo dục Hoa Kỳ thuộc Bộ tư lệnh Đồng Minh vùng Cực Đông (GHQ) gồm 27 người đã đến Nhật Bản để nghiên cứu về giáo dục. Và vào tháng 4 năm Chiêu Hoà thứ 21, Đoàn đã công bố kết quả của cuộc điều tra như sau: “Trên phương diện giáo dục, ngôn ngữ viết của tiếng Nhật là một trở ngại to lớn. Chúng tôi, với nhận thức sâu sắc về trách nhiệm của mình, đề nghị cần có một sự cải cách triệt để ngôn ngữ viết”. Tuy việc can thiệp vào văn hoá của các nước bại trận là vi phạm luật pháp quốc tế, song Hoa Kỳ vẫn ngó lơ pháp luật mà thực hiện cuộc cải cách
Cuộc cải cách chữ viết đã được ủng hộ bởi lập luận “Chữ viết nên được ghi đúng theo những gì mà chúng ta nghe thấy” của những người theo trường phái Ngữ âm* như Kyōsuke Kindaichi hay Hội đồng Ngôn ngữ của Bộ giáo dục Nhật Bản. Từ tháng 6 đến tháng 9 năm Chiêu Hoà thứ 21, chỉ sau 12 cuộc họp của Hội đồng Ngôn ngữ, “Bảng Hán tự thông dụng” và “Bảng chữ Kana hiện hành” đã được Nội các thông báo. Hành động đơn phương cải tiến ngôn ngữ mà không hề thông qua ý kiến của người dân, trong bối cảnh đất nước còn hỗn loạn hậu chiến tranh ngược lại đã làm cho tiếng Nhật bị “cải lùi”. Hơn thế, bản thân bảng chữ cái mà người dân khi ấy bị ép buộc phải sử dụng, gồm các Hán tự đã được giản lược và những Hán tự không còn thông dụng, lại tồn tại vô vàn điểm mâu thuẫn, các Hán tự có tính lịch sử và đã tồn tại từ rất lâu hoàn toàn bị lược bỏ.
Về câu hỏi phân biệt cách sử dụng “ぢ/じ”, trong hướng dẫn của bộ Giáo dục lúc ấy đã giải thích như sau:
- Tuỳ theo sự kết hợp của hai từ mà 「ジ・ヂ」「ズ・ヅ」sẽ được ghi là「ぢ・づ」
- Tuỳ theo cách gọi liên tục của các từ đồng âm (?) mà 「ジ・ヂ」「ズ・ヅ」sẽ được ghi là「ぢ・づ」
Sau đó, những hạn chế trong cáo thị “Bảng chữ Kana hiện hành” của Nội các (Cáo thị Nội các số 1, ngày 1 tháng 7 năm Chiêu Hoà thứ 61) đã được điều chỉnh bớt phần nào. Tuy nhiên, dù thế nào đi chăng nữa thì bảng hướng dẫn này cũng vô nghĩa và không hề có tính thuyết phục. Không chỉ riêng các từ 「地震」hay「地面」, vẫn còn hằng hà sa số các từ khác các từ khác như「鼻血」「地球」「自治」「政治」「差し詰め」「大詰め」「縮む」「続く」「二人ずつ」「心中を察する」「曽根崎心中」「世界中」. Cụ thể hơn thì trong trang web 「日本語の本棚」(Tạm dịch: Kệ sách tiếng Nhật) đã có ghi chú vô cùng dễ hiểu. Link: https://bom.to/P1a057
*Trường phái Ngữ âm (表音主義 – Phonographic Writing System): là hệ thống chữ viết ghi lại từ ngữ dựa trên âm thanh phát ra
—————————-
Chắc trong group mình cũng có nhiều bạn học tiếng Nhật thắc mắc chỗ này chứ ạ. Nhân hôm nay dạy học, học trò hỏi nên mình nhớ ra hồi trước đã dịch bài này, tính đăng lên group mà ngại, giờ lấy ra share với mn ?
