Thứ sáu, ngày 29/08/2025 08:30 GMT+7
Tào Nga Thứ sáu, ngày 29/08/2025 08:30 GMT+7
Là người đã trực tiếp tham gia biên soạn sách giáo khoa, GS Lê Anh Vinh chia sẻ ý kiến về chủ trương thực hiện một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc.
Một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc
Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo được ban hành ngày 22/8. Trong đó, Bộ Chính trị yêu cầu rà soát, đánh giá việc triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông; bảo đảm cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí sách giáo khoa cho tất cả học sinh.
Trước chủ trương “đảm bảo cung cấp một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc”, GS Lê Anh Vinh, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam, Bộ GDĐT, là giáo sư trẻ nhất Việt Nam năm 2020, cho biết: “Là người đã trực tiếp tham gia biên soạn sách giáo khoa và bám sát thực tiễn triển khai chương trình trong 5 năm qua, việc “Cung cấp một bộ sách thống nhất toàn quốc” nhằm đảm bảo mọi vùng miền, đặc biệt là vùng khó khăn, có thể triển khai chương trình mới thuận lợi, không bị cản trở bởi giá sách, nguồn cung hay khả năng tiếp cận học liệu là một việc phù hợp.

Nếu có đơn vị, cá nhân biên soạn được sách hay hơn, phù hợp hơn, cánh cửa luôn mở để đưa vào sử dụng. Nhưng nếu không làm tốt hơn hẳn, việc có nhiều bộ sách “tốt như nhau” và có thể thay thế nhau, sẽ chỉ phân tán nguồn lực và gây khó khăn cho triển khai, trong khi giá trị gia tăng không đáng kể.
Thực tế, cả ba bộ sách giáo khoa đều có chất lượng tốt, giáo viên dùng bộ nào cũng có thể dạy tốt. Sáng tạo và tự chủ của giáo viên không phụ thuộc vào số lượng bộ sách mà nằm ở năng lực sư phạm và khả năng tổ chức dạy học: biến nội dung thành trải nghiệm phù hợp, gắn kết với đời sống học sinh và khơi gợi hứng thú học tập. Một bộ sách tốt chỉ là công cụ; hiệu quả dạy học vẫn phụ thuộc vào tay nghề và sự chủ động của người thầy”.
GS Lê Anh Vinh cũng nhấn mạnh: “Tôi hoàn toàn tin tưởng nhóm tác giả được lựa chọn, với kinh nghiệm thực tế 5 năm vừa qua, có thể xây dựng tốt bộ sách giáo khoa mới. Vì thực chất, số lượng bộ sách không nên là thước đo của đổi mới; điều quyết định nằm ở việc mọi vùng miền có được bộ sách tốt nhất để triển khai thuận lợi, đồng thời giáo viên được hỗ trợ để biến sách thành bài học sống động và hiệu quả”.
Một số điều cần nhìn nhận lại
Xoay quanh câu chuyện về sách giáo khoa, một số ý kiến cho rằng, bên cạnh sách giáo khoa, điều cần nhất ở đây chính là giáo viên, khung chương trình quốc gia.
GS. Lê Phương Nga, Giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, chuyên gia trong giới nghiên cứu, viết sách giáo khoa, tài liệu Tiếng Việt cũng nêu quan điểm: “Chất lượng của một nền Giáo dục trước hết là ở chất lượng của đội ngũ giáo viên. Tôi cho rằng, giáo viên dùng bộ sách giáo khoa nào cũng có thể dạy tốt. Điều quan trọng là giáo viên cần sử dụng sách giáo khoa với một tư duy phản biện và sáng tạo”.
Tiến sĩ Nguyễn Thành Nam, Giảng viên Học viện kỹ thuật quân sự cho rằng: “Tôi không ý kiến về chuyện một bộ hay là nhiều bộ sách giáo khoa, vì nhiều bộ mà mỗi trường chỉ chọn một bộ thì không khác gì chỉ có một bộ.
Bản chất sách giáo khoa chỉ là tài liệu tham khảo, bởi vì hiện nay sách giáo khoa không phải là pháp lệnh buộc phải tuân theo mà khung chương trình quốc gia mới là pháp lệnh. Chỉ dùng duy nhất một bộ hay dùng đồng thời nhiều bộ sách giáo khoa đều được (cá nhân tôi thích có nhiều bộ sách giáo khoa để tham khảo hơn), nhưng quan trọng nhất là không được trói giáo viên và học sinh vào bất kỳ bộ sách giáo khoa nào. Không bắt buộc học sinh phải mua sách giáo khoa và cũng không bắt buộc giáo viên phải dạy theo sách giáo khoa. Học sinh hay giáo viên nào muốn mua để tham khảo thì mua, như vậy sẽ không lãng phí nữa.
Trong quá trình soạn bài giảng, giáo viên có thể tham khảo bất cứ bộ sáchh giáo khoa hoặc tài liệu nào, miễn là đáp ứng tốt yêu cầu của khung chương trình quốc gia. Khi ra đề kiểm tra đánh giá, đề tốt nghiệp phổ thông và đề tuyển sinh đại học thì nên ra theo khung chương trình quốc gia chứ không nên ra theo sách giáo khoa giống ngày xưa. Làm như vậy mới cởi trói được cho giáo viên và học sinh”.
Theo TS Nam, hiện tại có hai vấn đề cần làm. Thứ nhất, cộng đồng và không ít giáo viên vẫn coi sách giáo khoa giống như kinh thánh và điều này là sai, cần phải tuyên truyền để người dân hiểu.
Thứ hai, khung chương trình quốc gia hiện tại chưa đủ chi tiết để giáo viên có thể biên soạn bài giảng theo khung chương trình. Vì vậy, cần phải làm chi tiết hơn để giáo viên dễ sử dụng và đây cũng chính là bộ sách giáo khoa duy nhất.
Cuối cùng, không nên bỏ các bộ sách giáo khoa hiện nay mà nên chuyển thành tài liệu tham khảo, có thể gọi là “Sách giáo khoa tham khảo”.