Trong số các Hoàng hậu, phi tần của Trần Anh Tông (1293-1314) có một người nổi tiếng không phải vì nét đẹp kiêu sa, đức độ nhu thuận mà nổi tiếng bởi sự quả cảm, dũng mãnh. Người phụ nữ khác thường đó là Đệ nhị cung phi Nguyễn Thị La, còn được gọi là bà chúa Mái.
Bản vương phả viết rằng: “Vốn là một gia đình nối đời nghề thày thuốc, làm phúc giúp người, nên cầu sao được vậy, sau đó bà Trương có mang. Ngày mồng 7 tháng 3 năm Bính Dần [1266] bà sinh được một người con gái, mặt sáng như gương, môi đỏ như phấn hồng, mắt phượng mày ngài, ai nấy đều thầm nghĩ bà sinh hạ được vị thần hương thánh nữ. Khi lên 5 tuổi, dung mạo của nàng càng đẹp, cha mẹ yêu quý đặt tên là Nguyễn Thị La”.
Khi Nguyễn Thị La 13 tuổi, tính tình lanh lợi, thông minh, hình dáng như nguyệt như hoa, cha mẹ rất yêu quý mới cho nàng đi học, khiến văn chương hiểu rộng, kinh truyện làu thông. Tiếc thay chỉ một năm sau, cha mẹ lần lượt nhuốm bệnh qua đời, Nguyễn Thị La rất đau xót, nàng cùng các anh làm lễ an táng chu đáo, thờ phụng đúng nghi lễ.
Một hôm, vua Trần Anh Tông ngự giá ra chơi gác Hương Lầu ở cửa Tây, khi vua ngắm cảnh bỗng cảm thấy buồn ngủ bèn thiếp đi, mơ màng trong giấc mộng bỗng thấy có nàng tiên cưỡi rồng từ trên trời bay đến trước mặt vua, tay cầm dải khăn hồng đề 4 câu thơ:
Trời định nàng tiên xuống cõi trần,
Vua hiền cho được sánh hôn nhân.
Cửa Tây như thấy hàng bán nước,
Dưỡng Phú quê nhà, họ Nguyễn tên.
Nhà vua chợt tỉnh, sau đó ngài ngự xuống phố phường du ngoạn, đến xế chiều đi qua hàng trầu, nước bỗng thấy cô chủ quán vô cùng xinh đẹp, nhan sắc dung mạo như người trong mộng bèn vào hỏi chuyện. Thấy nàng trả lời thông minh, tác phong cử chỉ đoan trang, lại được biết đúng người đẹp họ Nguyễn, quê ở xã Dưỡng Phú, vua cho là điềm trời se duyên bèn sai xe loan rước nàng vào cung, cho ở điện phía Tây và phong làm Đệ nhị Cung phi.
Không lâu sau, Đệ nhị Cung phi Nguyễn Thị La nghe tin đám trộm cướp ở Kim Động do cha con họ Đinh cầm đầu ngày càng dữ tợn nổi lên làm giặc, khuấy đảo cả phủ Xích Đằng, quan quân địa phương không thể dẹp nổi, nàng bèn tâu với vua xin được đi đánh. Vua Trần nghe lời tâu rất ngạc nhiên mới phán rằng:
- Giặc cướp nổi lên, muốn đánh dẹp phải chọn người trí dũng trong triều, nay nàng chỉ là một người đàn bà, sao làm được việc ấy, lời tâu xin đi đánh giặc chẳng phải là mạn tấu hay sao?
Cung phi bèn lạy, tâu rằng:
- Việc cung kiếm nữ nhi ra trận đâu phải từ trước tới nay không có. Thiếp tuy là nữ nhi nhưng tự nhận thấy mình có chút mưu trí, thao lược và biết võ nghệ. Nay xin được hoàng thượng phê chuẩn.
Vua Trần Anh Tông thấy nàng quả quyết như vậy liền đồng ý cấp cho quân lính, lương thảo đi đánh. Cung phi bèn mặt giáp trụ cân đai, giả làm trai, tiếp nhận binh lính chí làm tiền quân, hậu quân, tả quân, hữu quân còn mình trực tiếp chỉ huy trung quân; mỗi quân gồm 2.500 người cùng tiến thẳng đến sào huyệt giặc ở Xích Đằng. Sau nhiều trận giao tranh, quân phản loạn bị tiêu diệt, bắt sống gần hết, chủ tướng giặc bị chém đầu tại trận.
Sau khi giành được thắng lợi, Cung phi Nguyễn Thị La đem quân về quê nội ở Dưỡng Phú mở tiệc khao thưởng binh sĩ và tiếp đãi họ hàng, dân làng. Nàng lại cho xây dựng một hành cung bên sông, gọi là “bến Mái xứ”.
Nguồn: Kienthuc.net.vn
