A: Tiny Hair, Bác sĩ tim mạch ở bệnh viện PRS, Trivandrum
Thiên kiến thời gian (Lead time bias).
Giả sử có 2 người A và B. A là người cẩn thận và thường xuyên ghé thăm bác sĩ 3 tháng một lần, trong khi B chẳng quan tâm mấy đến sức khoẻ của mình.
Ở tuổi 40, cơ thể A không có triệu chứng gì cả; tuy nhiên khi bác sĩ thực hiện một vài xét nghiệm, vô tình nhận thấy dấu hiệu của ung thư cấp độ 1 (tăng trưởng chậm). Anh ta bắt đầu điều trị. Và qua đời ở tuổi 60.
B phát hiện các triệu chứng của bệnh ung thư khiến anh phải đi khám bác sĩ và được chẩn đoán mắc bệnh ung thư ở tuổi 50, anh ta cũng qua đời khi 60 tuổi.
A, B và mọi người khác đều tin rằng A thông minh, chẩn đoán bệnh sớm nên sống được 20 năm, trong khi B bất cần, chết trong vòng 10 năm sau khi được chẩn đoán. ( Hãy xem các mũi tên hai chiều màu đỏ).
Nhưng thực tế, việc điều trị và phát hiện sớm bệnh không giúp gì được cho A cả. Ngay cả khi B được chẩn đoán sớm, điều đó cũng ko thay đổi được thời gian phát bệnh. Ung thư có thể đã xuất hiện ở cả 2 bệnh nhân ở tuổi 40, và giết họ ở tuổi 60, đó là quá trình phát triển bệnh (natural history).
Hiện tượng này được gọi là Thiên Kiến Thời Gian.
Một số bệnh ung thư như ung thư tuyến tiền liệt không di căn ở cấp độ chậm phát triển sẽ không lây lan dù các bác sĩ có làm hoặc không làm gì; và một khi chúng lây lan sẽ tạo ra các triệu chứng. Một hình thức xét nghiệm chẩn đoán cần được thực hiện nghiêm ngặt, có tên là PSA, có thể phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, nhưng việc điều trị theo hướng PSA không cho thấy sự hiệu quả. Hầu hết các tài liệu hướng dẫn hiện nay đều khuyến cáo không được thực hiện xét nghiệm PSA định kỳ đối với người trưởng thành khi chưa có triệu chứng.
Điều này cũng đúng đối với nhiều trường hợp bệnh mãn tính liên quan đến đông mạch vành, đau thắt ngực ổn định và nhiều bệnh di truyền mà mãi sau này mới phát tác. Nếu việc điều trị ko làm thay đổi quá trình phát triển của bệnh, điểm kết thúc sẽ không thay đổi. Việc loại bỏ một khối ung thư hay loại bỏ một khối mạch vành sẽ giúp giảm các triệu chứng rất tốt, nhưng hầu như ko thể kéo dài sự sống (tất nhiên điều này không đúng với tất cả các bệnh ung thư hoặc bệnh tim).
Từ giờ nếu có ai nói với bạn rằng một loại thảo dược nào đó được điều chế đã giúp một bệnh nhân ung thư kéo dài sự sống trong 3 thập kỷ, hãy mỉm cười.
Hãy nhớ rằng, Quora cho bạn Định hướng (the Lead), Thời gian (the Time) trong kiến thức, nhưng sẽ ko có Thiên kiến (Bias).
Link: http://qr.ae/TUN2dO
P/s 1: Mình ko có chuyên môn về y học nên dịch có gì sai mong các bạn góp ý giúp
P/s 2: Vậy nếu như phát hiện sớm ung thư chưa chắc giúp kéo dài sự sống, liệu chúng ta có nên xét nghiệm thường xuyên (khi chưa có triệu chứng gì) để biết mình có bị ung thư hay ko ko ? Vì biết sớm thì càng đau khổ nhiều, thà ko biết sống cho vui vẻ?
