81 năm trước (1939), Liên bang Xô Viết bắt tay với Đức Quốc Xã xâm lược Ba Lan, mở màn cuộc chiến đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại. Hàng trăm triệu người khắp thế giới nhìn thấy đồng bào và tổ quốc của họ bị phá huỷ ra tro. Cũng chính vì những hậu quả khủng khiếp đó, nhân loại đã đẩy lùi chủ nghĩa dân tộc cực đoan – hạt giống phát xít, để mở ra kỷ nguyên toàn cầu.
Sau thế chiến thứ II, người Mĩ bỏ ra hàng tỉ USD trong kế hoạch Marshall để xây dựng lại Châu Âu, giúp cả phe trục Đức, Ý, Nhật – vốn là thù cũ. Còn với hận mới Liên Xô, Bức tường Berlin bị giật sập đã chấm dứt cuộc Chiến tranh Lạnh dài 45 năm. Liên Hiệp Quốc, Liên Minh Châu Âu lần lượt ra đời như những cầu nối giữa các quốc gia, qua đó thay đổi cấu trúc kinh tế và ngoại giao toàn cầu. Có thể nói, toàn thể nhân loại nói chung và người Việt Nam nói riêng tận hưởng thành quả tốt đẹp từ sự đoàn kết và hoà hợp trong trật tự mới. Nổi bật nhất, là việc Trung Quốc biến mình thành nhà xưởng của thế giới để phát triển kinh tế thần tốc trở thành siêu cường quốc.
Thế nhưng mọi thứ đều thay đổi theo thời gian.
Hegel từng nói: “Điều duy nhất chúng ta học được từ lịch sử chính là chúng ta chẳng học được gì từ lịch sử cả.”
Tôi nghĩ nhìn vào bàn cờ chính trị hiện nay, ai cũng đều có thể đồng ý rằng, yếu tố chủng tộc ưu việt – hay chủ nghĩa dân tộc, đã trở lại:
- Từ năm 1990 đến 2018, số người theo chủ nghĩa dân túy nắm quyền lực trên toàn thế giới đã tăng gấp năm lần, bao gồm các quốc gia Châu Mỹ Latin, Đông Âu, Trung Âu, châu Á, và Tây Âu.
- Ở Mĩ, nơi khai sinh ra liên hiệp quốc, có khái niệm: “Người Mĩ trước nhất”.
- Ở Trung Quốc, chủ nghĩa Đại Hán chủ trương bành trướng Đông Nam Á, điển hình là tranh chấp biển Đông.
- Ở Châu Âu, người dân Anh có sự ủng hộ chưa từng có với chủ nghĩa dân tuý khi Boris Johnson chiến thắng mạnh mẽ, mở đường cho việc hoàn tất Brexit – Vương Quốc Anh rời khỏi Liên Minh Châu Âu.
- Tương tự, Mateusz Morawiecki của Ba Lan, hay Viktor Orbán của Hungary, rất nhiều quốc gia khác đều được nắm quyền bởi chính đảng ủng hộ chủ nghĩa dân tộc.
Giờ đây, đại dịch lại nhanh chóng tăng cường sự phân cực nghiêm trọng giữa các quốc gia và làm trầm trọng thêm sự chia rẽ toàn cầu. Với việc kinh tế thế giới đang trên bờ vực khủng hoảng cùng với sự thất bại của các liên minh thế giới, chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt trong lịch sử. Tôi sợ đoàn tàu thế giới sẽ trật khỏi đường ray và với việc dễ dàng tiếp cận với vũ khí hủy diệt hàng loạt như hiện nay, mối nguy hiểm cho toàn cầu là lớn hơn bao giờ hết.
