Tại sao bạn không thể làm điều đó và phải làm gì thay thế?
Khi đang làm luận văn tiến sĩ, tôi đã có những tháng tồi tệ. Kiểu mỗi ngày bạn thức dậy và nghĩ “Hôm nay tôi thực sự sẽ làm điều đó” và sau đó bạn… không làm. Bằng cách nào đó, một ngày trôi qua, đã 11 giờ đêm rồi mà bạn vẫn chưa hoàn thành công việc. Bạn có thể đi ngủ và bắt đầu lại vào ngày mai, nhưng bạn cũng có thể chìm trong cảm giác kinh khủng rằng bạn sẽ tiếp tục không làm điều đó. Bạn lo lắng. Và chuyện cứ lặp lại như vậy trong nhiều ngày tiếp theo.
Tất nhiên đó không phải do cái luận văn tiến sĩ. Vòng tròn “tại sao tôi không làm được” này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, khi bạn đang cố gắng làm điều gì đó mà bạn quan tâm bằng một cách nào đó. Và một khi chu kỳ thực sự diễn ra, bạn sẽ thấy mình như con thiêu thân lao vào đó mà quên hẳn lối về.
Tại sao bạn không cảm thấy ghê tởm bản thân, khi mỗi ngày bạn vi phạm lời hứa mà bạn đã hứa với chính mình, và bạn không biết tại sao, bạn không thể dừng lại, bạn không có ai khác để đổ lỗi. Đó là vì bạn đang tự tạo ra mọi chuyện, vì một lý do chết tiệt bí ẩn nào đó, mà bạn thậm chí còn không biết.
Trên góc độ văn hóa, câu trả lời cho chu kỳ cực khổ của việc “không làm việc” này nằm ở chính bản thân chúng ta: lười biếng, kém năng suất, vô trách nhiệm, nghiện điện thoại, trì hoãn, không thiền định, …. Trên góc độ tâm lý, chính ‘bộ não thằn lằn’ của chúng ta ngăn cản chúng ta khỏi quá trình tiến hóa của loài người, và về cơ bản, bất cứ điều gì ngăn cản chúng ta làm điều đó là không ổn.
Trong 15 năm giúp đỡ mọi người vượt qua những khó khăn như vậy, chưa kể quãng thời gian sống để tự mình vượt qua chúng, tôi đã chắc chắn 100% về hai điều: cách suy nghĩ về vấn đề đó là không chính xác và không hữu ích.
Bạn không lười biếng. Bạn không vô kỷ luật. Bạn không vô trách nhiệm. Bạn bị mắc chứng “Chỉ là không thể làm được”
Bạn đang gặp phải sự phản kháng bên trong chính bạn. Và sự phản kháng bên trong không phải là một khuyết điểm, và không phải lúc nào cũng mạnh mẽ. Đó là một khía cạnh của sự sáng tạo và phát triển của con người, và nó có thể quản lý được. Nhưng chúng ta phải biết cách nhận biết nó.
Sự phản kháng bên trong là gì?
Trong cuốn sách Cuộc chiến nghệ thuật của mình, nhà văn Steven Pressfield đã đặt tên cho lực lượng khiến chúng ta không thể sử dụng tài năng của mình là “Kháng chiến”. Kháng chiến là một thế lực thù địch bí ẩn, một kẻ thù cần phải chiến đấu hết mình. Theo Pressfield, chúng ta dành mỗi ngày để chống lại quân kháng chiến trong một trận chiến vĩnh cửu kéo dài như vô tận.
Mô hình của Pressfield đã giúp ích cho rất nhiều người, trong đó có tôi. Nhưng theo tôi, anh ấy chỉ đúng khoảng một nửa. Sự phản kháng là bản chất của việc sử dụng tài năng của bạn và nó phải đối mặt hàng ngày. Nhưng nó không phải là một thế lực tàn ác của thế giới khác ngăn cản sự tồn tại của chúng ta. Và coi nó như một kẻ thù bên ngoài phải chiến đấu vừa là một nỗ lực vô ích vừa mất đi cơ hội.
Sự phản kháng bên trong không phải là một xu hướng ác độc vốn có sẵn có của vũ trụ. Đó không phải là mặt tối quái đản. Đó là một phần của chúng ta, và nó được phát triển giống như mọi tài năng, kỹ năng và mục tiêu mà chúng ta có: bộ não, lý lịch cá nhân, gia đình và văn hóa của chúng ta.
Sự phản kháng bên trong của mỗi người là khác nhau. Nhưng nó có điểm chung là một dự đoán và sợ hãi về nỗi đau.
Sự phản kháng bên trong là một nỗ lực để tránh những nỗi đau mà chúng ta kết hợp với việc thực hiện thành công một việc.
Nguyên nhân nỗi đau này là của mỗi cá nhân, nhưng theo kinh nghiệm của tôi, nó thường gắn liền với mất tình yêu và mất mối quan hệ được dự báo trước, cho dù đó là tình yêu từ người khác hay cho chính chúng ta. Điều đó có ý nghĩa: còn điều gì khác đủ đáng sợ đến mức chúng ta phải chặn tài năng và mục tiêu của chính mình để tránh nó?
Bạn có thể làm gì với sự phản kháng bên trong của mình?
Nếu bạn nghĩ về sự phản kháng bên trong theo hướng này, tôi nghĩ bạn đã hiểu rõ là tại sao việc tiếp cận nó thông qua những ý tưởng về sự lười biếng hoặc thiếu kỷ luật lại vô ích đến vậy. Sự phản kháng bên trong không phải là lười biếng – nó tràn đầy năng lượng chết tiệt! Chúng ta cần phải nỗ lực rất nhiều để đẩy lùi mong muốn tiến tới mục tiêu, ngày này qua ngày khác.
Và nếu chúng ta cố gắng sử dụng kỷ luật để tăng tốc độ di chuyển về phía mục tiêu, chúng ta sẽ gặp phải một phiên bản khác của cùng một vấn đề, bởi vì cuối cùng chúng ta càng làm tăng sự phản kháng, càng có vẻ như chúng ta sẽ về đích, nỗi sợ hãi càng lớn và sự phản kháng càng mạnh mẽ.
Về cơ bản, chúng ta đã bị khóa trong một cuộc giằng co về mặt tinh thần và việc cố gắng áp dụng kỷ luật chỉ có nghĩa là cả hai bên đều cố đối đầu với nhau.
Vậy chúng ta có thể làm gì để thay thế?
Dưới đây là một cách để bắt đầu:
1. Nhận ra rằng sự phản kháng của chính bạn. Một phần của những gì quá khủng khiếp về chu kỳ của “không làm điều đó” là tự hủy hoại bản thân. Nhưng sự phản kháng không muốn tiêu diệt chúng ta; nó thực sự muốn ngược lại! Nó chỉ tồn tại để bảo vệ chúng ta khỏi đau đớn. Bạn không đang tự hủy hoại bản thân. Bạn chỉ có hai ý tưởng sâu xa và mâu thuẫn về cơ bản về điều gì là tốt nhất cho bạn: làm điều đó và không làm điều đó.
2. Tìm hiểu về nỗi đau khiến bộ não của bạn đang lo lắng. Khi chúng ta hiểu chính xác nỗi đau mà chúng ta sợ và tại sao, chúng ta có thể làm việc để giảm bớt những nỗi sợ đó. Đây là lý do tại sao tôi nghĩ việc coi sự phản kháng như một ngoại lực mờ đục là một sai lầm như vậy. Sự phản kháng bên trong không phải là bất di bất dịch – nó phản ứng với lý trí, với các tình huống thay thế, để tạo khoảng trống cho những cảm xúc dường như là một mối đe dọa như vậy, nhưng để thay đổi nó, bạn phải hiểu nội dung cụ thể của nó đối với bạn.
3. Thương lượng. Bạn có thể không tìm ra được điều gì đang thúc đẩy sự phản kháng bên trong mình ngay lập tức, và ngay cả khi đã làm như vậy, bạn có thể mất một khoảng thời gian để tìm ra cách giải quyết nỗi sợ hãi và lo lắng về nỗi đau trong giai đoạn này. Trong khi chờ đợi, tôi đề nghị mặc cả. Liệu sự phản kháng bên trong của bạn có cho phép bạn làm việc trong 10 phút? Còn 5 phút thì sao? Nếu bạn không thể làm việc chính thức, bạn có thể buôn chuyện điện thoại không? Làm thế nào để động não khi đi tắm?
Bạn có thể tạo ra rất nhiều không gian trong não chỉ cần chuyển từ “Tôi cần áp dụng ý chí để tôi thôi tồi tệ và lười biếng” sang “Tôi đang trải qua rất nhiều phản kháng bên trong, hãy để tôi sáng tạo trong việc làm việc với nó ngay hôm nay ”.
4. Nhận ra rằng bạn không đơn độc trong việc này. Ngay cả khi sự phản kháng không phải là một lực lượng siêu phàm, tôi nghĩ Pressfield đã đúng khi hình dung nó như một thứ bao vây hầu hết chúng ta. Đúng vậy, hiếm có người không hoặc ít nhất là không trải qua nhiều sự phản kháng bên trong, những người dường như chỉ làm việc và làm việc. Nhưng tôi sẵn sàng cá rằng bạn trên đời này luôn có người giống bạn. Hãy lắng nghe sự phản kháng của chính mình. Có một lý do khác khiến tôi nghĩ rằng chúng ta nên coi sự phản kháng bên trong như một hình thức khôn ngoan hơn là một đối thủ ác ý. Nó chứa rất nhiều kiến thức về những gì chúng ta thầm tin rằng chúng ta có thể làm được. Như ở chỗ: bộ não của bạn sẽ không sợ những cái giá phải trả khi bạn làm việc đó nếu nó nghĩ rằng bạn sẽ làm một việc gì đó đáng quên và không quan trọng.
Tương tự như vậy, có thể hữu ích khi nhớ rằng sự phản kháng bên trong bạn cũng là thước đo mức độ bạn thực sự muốn thực hiện công việc, cho dù bạn không xoay sở được bao nhiêu ngày để đạt được điều đó. Lý do duy nhất khiến cuộc chiến giằng co vẫn chưa kết thúc – lý do duy nhất mỗi ngày đều cảm thấy rất căng thẳng – là bởi vì bạn vẫn đang cố gắng hướng tới mục tiêu của mình, bởi vì bạn đã có gót chân của mình.
Lúc này, thật mệt mỏi và buồn bã vì có cảm giác bên nào thắng thì một phần trong chính mình sẽ thua. Nhưng đó là lý do tại sao chúng ta làm việc để tìm hiểu sức phản bên trong. Khi làm như vậy, chúng ta có thể ngừng giằng co và bắt đầu đối phó với những quả mìn đầy cảm xúc mà một phần trong chúng ta rất chắc chắn đang ở phía trước. Đôi khi nỗi sợ hãi hóa ra chỉ là tưởng tượng, và đôi khi nỗi đau lại rất thực. Nhưng dù thế nào đi nữa, chúng cũng chỉ trở thành một phần của kinh nghiệm làm công việc mà chúng ta muốn làm, chứ không phải là rào cản để thực hiện nó ngay từ đầu.
Dịch: Đặng Thùy Trang