Sinh viên thời AI: IELTS cao, học sinh giỏi, điểm thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy tốt là chưa đủ!

Theo các chuyên gia và phía nhà trường, sinh viên cần nhận thức rõ và chuẩn bị sớm ngay từ năm nhất, năm hai không chỉ về kiến thức mà còn về kỹ năng, kinh nghiệm thực tế.

Sinh viên thông minh nhưng cần bổ sung kỹ năng thực tế

Nhận xét về sinh viên hiện nay, ông Nguyễn Tiến Cường, Phó Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ thông tin VNPT (VNPT-IT), Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) cho biết: “Tôi ấn tượng sâu sắc với sinh viên của ngành Khoa học Dữ liệu và Trí tuệ Nhân tạo (SDA). Tôi đánh giá các bạn thông minh, chủ động và có tư duy thực tiễn cao. Dù còn rất trẻ, nhiều sinh viên đã làm chủ công nghệ, tham gia nghiên cứu, công bố bài báo khoa học quốc tế và đạt thành tích nổi bật tại các cuộc thi lớn.

Đặc biệt, các bạn sinh viên ngành kinh tế. Các bạn thể hiện khả năng phân tích dữ liệu, trình bày và ra quyết định rất tốt – trở thành cầu nối hiệu quả giữa kỹ thuật và quản trị doanh nghiệp, giúp dữ liệu thực sự trở thành sức mạnh trong điều hành và sáng tạo”.

Trao đổi với PV báo Dân Việt, ông Nguyễn Hữu Hiệu, CEO CTCP FiinGroup Việt Nam cũng đánh giá, sinh viên ngày nay ra trường nhìn chung đều rất giỏi, đặc biệt là về kiến thức chuyên môn được học.

Tuy nhiên, từ góc độ của các nhà tuyển dụng, theo ông Hiệu, các sinh viên vẫn còn thiếu một số tố chất và kỹ năng nhất định để có thể hòa nhập ngay vào môi trường làm việc thực tế.

Cụ thể, theo ông Hiệu: “Thứ nhất là về kiến thức liên quan đến môi trường doanh nghiệp. Nhiều bạn chưa hình dung rõ ràng về cấu trúc tổ chức trong doanh nghiệp, cách thức làm việc với cấp quản lý trực tiếp (line manager), cấp trên hay làm việc liên bộ phận. Các bạn còn thiếu kiến thức về quy trình vận hành và văn hóa doanh nghiệp.

Thứ hai, đôi khi các bạn còn thiếu sự chủ động khi nhận nhiệm vụ. Có những trường hợp cần phải hướng dẫn rất chi tiết từng bước, từ đó cho thấy các bạn chưa đặt ra câu hỏi “tại sao” cho công việc được giao. Các bạn chưa hiểu rõ mục đích của công việc hoặc người dùng cuối sẽ sử dụng kết quả công việc đó như thế nào. Điều này thể hiện sự thiếu nhạy bén về kinh doanh.

Về việc khai thác công cụ hỗ trợ công việc, phần lớn các bạn mới chỉ dừng lại ở góc độ người dùng thông thường. Trong khi đó, doanh nghiệp đòi hỏi nhân viên phải có khả năng sử dụng nhiều công cụ khác nhau ở mức độ cao cấp hơn, chứ không chỉ đơn thuần như một người dùng phổ thông. Vì vậy chúng tôi thường xuyên phải tổ chức đào tạo lại để các bạn có thể làm việc hiệu quả, nhanh chóng, làm được nhiều hơn và khai thác tốt các công cụ sẵn có”, ông Hiệu cho hay.

Cũng theo ông Hiệu, nhiều sinh viên hiện nay có thành tích học tập ấn tượng như IELTS cao, là học sinh giỏi hoặc điểm thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy tốt. Tuy nhiên, khi tiếp xúc trực tiếp, không phải tất cả các bạn đều có những điểm vượt trội hẳn so với mặt bằng chung. Các thành tích đó chủ yếu đánh giá năng lực tư duy và có thể là khả năng làm việc với máy móc. Môi trường công việc đòi hỏi nhiều hơn thế, đặc biệt là khả năng tương tác giữa người với người (làm việc với đồng nghiệp, cấp trên, cấp dưới, các bộ phận khác) và làm việc trong một hệ thống phức tạp. Những kỹ năng này chưa được thể hiện rõ qua các bài đánh giá năng lực thông thường.

Tương tự, tiếng Anh học thuật khác với tiếng Anh kinh doanh. Các sinh viên có thể viết tốt bài luận hoặc đạt điểm cao trong các kỳ thi nhưng lại thiếu trong việc sử dụng tiếng Anh trong ngữ cảnh kinh doanh.

“Do đó, tôi đề xuất cần có sự liên thông chặt chẽ hơn nữa giữa các đơn vị đào tạo và doanh nghiệp để giảm thiểu sự “bất đối xứng” trong kiến thức và kỹ năng. Mặc dù luôn có một khoảng cách nhất định nhưng việc tăng cường hợp tác thông qua thực tập, dự án chung và sự tham gia của các chuyên gia doanh nghiệp vào quá trình giảng dạy sẽ giúp sinh viên có trải nghiệm thực tế sớm hơn”, ông Hiệu nói.

Về ý kiến cho rằng doanh nghiệp hiện nay chỉ tuyển dụng người đã thành thạo công việc và không tạo cơ hội cho sinh viên mới ra trường, ông Hiệu cho biết, thị trường lao động vốn dĩ luôn cạnh tranh. Sinh viên mới ra trường cần nhận thức rõ điều này và chuẩn bị sớm ngay từ năm nhất, năm hai, không chỉ về kiến thức mà còn về kỹ năng, kinh nghiệm thực tế. Nếu hai ứng viên có CV và kết quả học tập tương đương, doanh nghiệp sẽ ưu tiên người có nhiều trải nghiệm hơn.

Giúp sinh viên tiếp cận sớm với môi trường thực tế

Để rút ngắn khoảng cách giữa kiến thức nhà trường và thực hành tại doanh nghiệp, TS Lê Anh Đức, Trưởng phòng Quản lý đào tạo, Đại học Kinh tế Quốc dân, chia sẻ tại Hội nghị Công giới năm 2025 rằng: “Chúng tôi đang xây dựng nội dung học phần “Chuyên đề thực tế – 4 tín chỉ” để đưa vào chương trình đào tạo chính khoá nhằm tăng hàm lượng thực tiễn trong quá trình đào tạo cho sinh viên. Học phần sẽ được tổ chức đào tạo thông qua việc xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên kiêm giảng/thỉnh giảng từ các tổ chức, doanh nghiệp bên ngoài nhằm nâng cao hiệu quả của các bài tập tình huống giúp sinh viên tiếp cận sớm với môi trường thực tế”.

PGS.TS Bùi Huy Nhượng, Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng, có 5 nhóm thách thức lớn đặt ra cho doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục đại học trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu. Theo đó, giáo dục đại học và doanh nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức mới trong kỷ nguyên số và trí tuệ nhân tạo. Ông nhấn mạnh cần “thiết kế lại” quá trình đào tạo để sinh viên ra trường có thể làm việc và sáng tạo ngay.

Bên cạnh đó, hợp tác đổi mới sáng tạo giữa trường và doanh nghiệp phải trở thành động lực phát triển thông qua các trung tâm nghiên cứu, phòng lab, vườn ươm trong trường đại học. Trước yêu cầu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, cần đẩy mạnh đào tạo nhân lực xanh, tư vấn chính sách và phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn, tài chính xanh.

Ông cũng đề xuất cụ thể hóa mô hình “bốn nhà” – Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp, cộng đồng – để hợp tác mang lại giá trị thực. Cuối cùng, PGS Nhượng khẳng định niềm tin và văn hóa hợp tác là nền tảng bền vững, hướng tới mục tiêu cùng kiến tạo tri thức, truyền cảm hứng cho thế hệ sinh viên tương lai.

Đọc thêm