Sau vụ Quang Linh Vlogs, Thùy Tiên: Khi “quyền lực ảo” phải chịu trách nhiệm thật

Một thời kỳ bùng nổ của livestream bán hàng – nơi người nổi tiếng mặc nhiên trở thành “đại sứ” cho đủ loại sản phẩm – đang dần khép lại. Khi pháp luật bước lên “sân khấu số”, từng phát ngôn, từng cú click bán hàng đều có thể là chứng cứ ràng buộc trách nhiệm. Cuộc chơi không còn dành cho những ai ngộ nhận rằng: mạng là ảo thì trách nhiệm cũng chỉ là phù du.

Từ sân khấu giải trí đến mặt trận pháp lý

Trao đổi với PV Dân Việt, luật sư Mai Thảo – Phó Giám đốc TAT Law Firm, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực thương mại điện tử và bảo vệ người tiêu dùng nhận định, livestream đã đi một hành trình dài: từ công cụ tương tác, giải trí, trở thành kênh bán hàng chủ lực, có thời điểm chiếm tới 30 – 40% doanh thu của nhiều doanh nghiệp. Những ca sĩ, diễn viên, hoa hậu, KOLs với hàng triệu người theo dõi, nghiễm nhiên trở thành “tem đảm bảo” cho sản phẩm – từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đến đồ gia dụng và hàng xách tay.

Nhưng ánh đèn livestream cũng không che giấu được mặt trái. Nhiều vụ việc gần đây cho thấy, có không ít sản phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc, quảng bá công dụng sai lệch đã được “gắn mác” người nổi tiếng để thổi phồng niềm tin. Hệ quả là người tiêu dùng thiệt hại, thị trường méo mó, và pháp luật phải nhập cuộc.

“Chỉ một câu nói thiếu kiểm chứng, một dòng giới thiệu phóng đại công dụng hay một liên kết tài chính ngầm giữa nghệ sĩ và nhãn hàng – cũng có thể khiến người nổi tiếng đối mặt với trách nhiệm dân sự, thậm chí hình sự”, luật sư Mai Thảo cho hay.

Theo Luật Quảng cáo, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và Nghị định 98/2020/NĐ-CP, bất kỳ ai quảng bá sản phẩm, đặc biệt là nhóm hàng hóa có điều kiện như dược, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, nếu đưa thông tin sai lệch, gây hiểu nhầm, chưa được cấp phép… đều có thể bị xử phạt hành chính nặng, bị buộc gỡ bỏ nội dung, đền bù thiệt hại, và trong trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng – có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điểm đặc biệt là các nền tảng livestream – từ Facebook, TikTok đến YouTube – không phải vùng xám pháp lý. “Việc mượn danh livestream để né quy định quảng cáo là hành vi lách luật. Pháp luật hiện hành đã nhận diện rõ ràng ranh giới giữa ‘giới thiệu sản phẩm’ và ‘quảng cáo có yếu tố thương mại’. Mọi hình thức quảng bá vì mục đích sinh lợi đều bị điều chỉnh như một hành vi quảng cáo – có nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý đầy đủ”, luật sư Mai Thảo phân tích.

Doanh nghiệp, KOLs, nền tảng: Ai cũng phải vào khuôn khổ

Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến là người nổi tiếng chỉ “góp mặt cho vui”, hoặc “không trực tiếp bán hàng” nên không có trách nhiệm. Tuy nhiên, pháp luật không xem xét động cơ – mà xét đến hành vi và hậu quả.

“Nếu có thù lao, hoa hồng, hợp đồng quảng bá, hoặc đơn giản là lợi ích vật chất từ hoạt động livestream, thì người nổi tiếng không còn là “người chia sẻ” – mà là một bên liên quan chịu trách nhiệm”, luật sư Mai Thảo nhấn mạnh.

Một số nghệ sĩ đã phải công khai xin lỗi, thậm chí nộp phạt hàng chục triệu đồng. Nhưng đó mới chỉ là “phần nổi” của tảng băng. Nhiều trường hợp đã và đang bị điều tra theo hướng vi phạm Luật Quảng cáo, Luật Dược, hoặc thậm chí tiếp tay cho hàng giả, nếu sản phẩm gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

Không chỉ người nổi tiếng, cả doanh nghiệp và nền tảng số đều đang đối mặt với những thay đổi lớn. Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông đã đưa ra kế hoạch tăng cường kiểm soát các hoạt động thương mại điện tử, trong đó livestream bán hàng sẽ buộc phải: đăng ký hoạt động thương mại điện tử; công khai thông tin sản phẩm, nhà cung cấp; lưu trữ dữ liệu livestream trong thời gian tối thiểu; chịu trách nhiệm liên đới nếu nội dung sai sự thật.

Dự thảo sửa đổi Luật Bảo vệ người tiêu dùng cũng lần đầu tiên đưa khái niệm “người ảnh hưởng số” (digital influencer) vào diện đối tượng có nghĩa vụ pháp lý khi quảng bá sản phẩm.

“Livestream là một hình thức truyền thông có rủi ro cao – bởi mọi phát ngôn đều được ghi hình, phát tán, lưu trữ và có thể trở thành chứng cứ pháp lý. Doanh nghiệp và KOLs không thể xem nhẹ”, luật sư Mai Thảo khuyến cáo.

Một kỷ nguyên “mở camera là bán hàng, mở miệng là chốt đơn” đã khép lại. Pháp luật không đứng ngoài không gian mạng. Trách nhiệm không thể bị nhấn “ẩn bình luận” hay “xóa video”. Và với người nổi tiếng, doanh nghiệp, nền tảng – việc hiểu rõ giới hạn pháp lý không chỉ để tránh rủi ro, mà còn để xây dựng niềm tin bền vững trong một thị trường ngày càng minh bạch và chuyên nghiệp hơn.

Đọc thêm