Ngày 5/3, Bộ Y tế, Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người và các đơn vị phối hợp tổ chức hội thảo “Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não”.
Chưa có chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến mô tạng
PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người chia sẻ, chỉ tính riêng 2 tháng đầu năm 2025, cả nước đã có 16 ca chết não hiến tạng; trong khi từ năm 2022 – 2023, cả nước chỉ có 14 ca/năm.
“Trước năm 2022, chỉ có 5 bệnh viện ghép thực hiện hiến mô tạng từ người chết não; hiện đã có 18 bệnh viện thực hiện chẩn đoán chết não hiến mô tạng”, PGS Hệ cho biết.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, hiện nay chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng tạng từ người chết não, chết tim. Ảnh BYT
Tuy nhiên, con số này vẫn còn quá thấp so với người chết não, tỷ lệ ca ghép tạng từ người cho chết não còn quá thấp so với thế giới.
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cũng nhận định, Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng từ người cho chết não lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới.
Thứ trưởng Thuấn cho biết, để tăng cường nguồn tạng từ người cho chết não, việc tư vấn, vận động đóng vai trò rất quan trọng, tuy nhiên, hiện nay chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim.
Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. Công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.
“Ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp”, Thứ trưởng Bộ Y tế nói.
TS Dương Đức Hùng – Giám đốc Bệnh viện Việt Đức chia sẻ, từ trước đến nay, việc vận động hiến tạng đều là hoạt động tình nguyện, mọi người làm việc bằng “trái tim”. Bệnh viện Việt Đức có hơn 100 người làm công tác vận động hiến tạng, làm việc không kể ngày đêm, không có nghỉ lễ, việc vận động gặp nhiều khó khăn trắc trở.
Theo TS Hùng, trong thời gian qua, bệnh viện đã tư vấn, vận động hơn 740 ca chết não, mỗi ca vận động 8-10 lượt, nhưng chỉ có 36 ca đồng ý hiến tạng. Tuy nhiên, đến bước cuối lại chỉ có 20 ca có thể lấy tạng. Nhiều khi nguyên nhân chỉ do “bỗng nhiên trong nhà có 1 người không đồng ý”.
Cần tạo ra “chuẩn mực mới của cuộc sống”
Ông Thuấn cho biết, Bộ Y tế đang nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể để hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, bệnh viện thành lập đội ngũ tư vấn hiến tặng mô, tạng, đảm bảo có chế độ đãi ngộ phù hợp, giúp họ yên tâm công tác.
Các bác sĩ Bệnh viện Gia Định (TP.HCM) cúi đầu bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến người hiến tạng và gia đình trước khi lấy tạng cứu người. Ảnh BVCC
Đồng thời, tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có hệ thống hiến tặng mô, tạng phát triển; xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về tư vấn hiến tạng; đẩy mạnh tuyên truyền, xây dựng mạng lưới kết nối giữa các bệnh viện có thực hiện ghép tạng để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm…
Đến tham dự hội nghị, ông Shinozaki Naoshi – Tổng Giám đốc điều hành và Chủ tịch Nikko Academy Inc đã chia sẻ kinh nghiệm về hoạt động hiến mô tạng tại Nhật Bản.
Ông Shinozaki Naoshi cho biết, không ai mong muốn làm tổn thương cơ thể người thân của mình, vì vậy để tăng được nguồn tạng từ người cho chết não, cần tăng cường giáo dục về ý nghĩa của việc hiến tạng để cứu giúp người khác.
“Cần tạo ra “chuẩn mực mới của cuộc sống” một cách có nhận thức và hiểu biết và mỗi quốc gia có cách hiểu riêng (văn hóa, tôn giáo…) cần được tôn trọng”, ông Shinozaki Naoshi nói.
Ngoài ra, Việt Nam cần tiếp tục xây dựng khung pháp lý; tiếp tục giáo dục về hiến tặng và phẫu thuật ghép mô tạng; giáo dục cộng đồng; đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế…
PGS.TS Nguyễn Thị Kim Tiến Chủ tịch Hội Vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cũng cho biết, nếu số ca hiến tặng tạng tăng cao hơn gấp 3 lần, thì mỗi năm nước ta sẽ tiến hành ghép được khoảng 5.000 ca.
Tuy nhiên, nhận thức về đăng ký hiến tạng từ cộng đồng rất hạn chế. Số người hiến tạng sau khi chết não ở nước ta hiện đã tăng gấp 3 lần so với trung bình 3 năm trước nhưng còn thấp so với các nước trong khu vực Đông Nam Á.
Bà Nguyễn Thị Kim Tiến cũng chỉ ra bất cập trong công tác điều phối hiến và ghép tạng, đó là danh sách chờ ghép tại các bệnh viện chưa được quan tâm, mở rộng.
Do đó, thời gian qua đã có tình trạng quá tải tạng từ người cho chết não nhưng không có người nhận trong khi nhu cầu ghép rất lớn. Một số bệnh viện không biết làm danh sách người bệnh chờ ghép, bệnh nhân cũng chưa biết.
“Công nghệ thông tin trong quản lý đăng ký hiến tạng, danh sách chờ, điều phối ghép tạng, quản lý số liệu hiến và ghép tạng, báo cáo, phản hồi rất hạn chế, chưa được đầu tư. Chưa có đầy đủ quy trình kỹ thuật cho tất cả các tạng, để xây dựng định mức kỹ thuật, xây dựng giá cho các quy trình, bao gồm cả hiến và ghép tạng…”, PGS Tiến nhận định.