Trời ơi. Trời ơi, trời ơi, trời ơi.
Đây là lý do tại sao các chương trình đại học (và có thể sau đại học nữa) cần bao gồm lịch sử khoa học và triết lý khoa học trong chương trình giảng dạy – để ngăn chặn điều này xảy ra.
Nó là cả một hành trình. Chúng ta có thể chắc chắn rằng các hệ thống giáo dục đã thất bại khi câu hỏi này xuất hiện. Tôi không có ý xúc phạm đến tác giả đâu – nó không phải lỗi của bạn. Có lẽ nó thậm chí không phải là lỗi của giáo viên bạn (có lẽ họ chưa bao giờ biết được ‘khoa học’ là gì hoặc nó đến từ đâu). Dù bằng cách nào, điều này cần phải được làm sáng tỏ – và lặp đi lặp lại như vậy cho các thế hệ tiếp theo.
Triết học là những gì đặc trưng cho nền văn minh của con người. Đó là nghệ thuật gắn liền với nhân loại hơn bất kỳ loài sinh vật nào khác. Triết học là nghiên cứu về “cái gì của cái gì” – ý nghĩa, hiện thực hóa kiến thức, đút kết kinh nghiệm và đi đến kết luận. Nếu bạn có thể đặt tên cho một chủ đề thì tôi hứa với bạn rằng chủ đề đó là sản phẩm của triết học, không phải là cái gì khác.
Hãy nhìn vào Newton, hãy nhìn vào Leibniz – những kẻ này không được gọi là ‘nhà khoa học. ‘Khoa học’ (như chúng ta biết) là một truyền thống thực tiễn phát triển từ công việc của các nhà triết học liên quan đến bản chất của kiến thức – những gì có thể được biết, làm thế nào nó có thể được biết, và mối quan hệ của ‘các mối quan hệ đã biết. Thuật ngữ được sử dụng để tóm tắt những lợi ích như vậy có dạng từ vay mượn tiếng Latin: scientia – “Know-How”. Do đó, nhiều ‘nhà khoa học’ nổi tiếng hiện nay được gọi là ‘nhà triết học tự nhiên’ bởi vì họ chủ yếu quan tâm đến “cơ học” của những gì tự nhiên trên thế giới – những điều xảy ra tự nhiên – nghĩa là ‘chúng sẽ xảy ra bằng bất cứ giá nào’.
Vì vậy, khả năng tái tạo ẩn ý của sự hiểu biết được sinh ra thông qua các phương pháp trên. Các quan sát tương tự như nhau thông qua các hiệu chuẩn đã được thực hiện để chỉ ra các bất biến có thể dự đoán được là có thể dự đoán được. Toán học cho phép mô hình hóa. Đừng bắt chuyện với tôi bằng các triết lí toán học – tìm Archimedes đi.
‘Khoa học là một nhánh của triết học’. Mỗi chủ đề về sự nỗ lực của con người là một phần mở rộng gốc rễ của tất cả tình yêu và trí tuệ. Thực tế là chúng ta đã đi được rất xa từ thân cây mà chúng ta hỏi rằng, liệu một số “lá” khác có vượt trội hơn những thứ hỗ trợ chúng, cho thấy chúng ta héo úa như nào! (chỗ này mình hiểu là: cái sau ắt sẽ tốt hơn cái trước, nên hỏi cái sau có tốt hơn cái trước không sẽ là dấu hiệu của sự trì trệ).
Theo: Nguyễn Hữu Duy
