Có thể khi đọc tiêu đề bạn sẽ nghĩ đến: Mình nhìn người ấy, người ấy nhìn người kia. Ôi tình yêu tam giác, thật là chua và chát!
À không phải vậy, bài viết này mình giới thiệu đến các bạn một học thuyết rất hay trong tâm lý về tình yêu. Người ta thường hỏi tình yêu là gì? Đây là câu hỏi không có câu trả lời dễ dàng. Khi nói về tình yêu, mỗi người trong chúng ta nhìn nhận nó dưới một góc độ khác nhau. Đó có thể là hấp dẫn về ngoại hình, một mối tình lãng mạn hay là những lời cam kết lâu dài với nhau.
Nhà tâm lý học Robert Sternberg đã đưa ra một học thuyết là “tam giác tình yêu”. Theo ông, tình yêu bao gồm ba thành phần chính:
1. Đam mê (passion): là sự lôi cuốn và hấp dẫn về ngoại hình, thể xác của nhau, là cảm giác thích thú khi được cùng nhau làm điều gì đó. Chúng kéo hai người xa lạ vượt qua sự ngăn cách ban đầu để đến lại gần với nhau.
2. Thân mật (intimacy): là cảm giác gần gũi và gắn kết với người kia. Sự thân mật thường hình thành dựa trên những đặc điểm có chung hay sự thân thuộc của hai người có với nhau.
3. Cam kết (commitment): nếu đam mê và thân mật thường diễn ra một cách tự nhiên thì cam kết là một quyết định đưa ra một cách có ý thức. Cam kết ở đây có 3 dạng là: cam kết làm hay cho người kia điều gì, cam kết chung thủy hay thái độ nỗ lực hết mình để hỗ trợ người kia.
Dựa trên đó, ông đưa ra 8 loại tình yêu được kết hợp bởi các thành phần trên, có thể là tình yêu chỉ có một thành phần, có thể là có cả hai hay tình yêu trọn vẹn nhất là có cả 3 thành phần.
I. Tình yêu đầu tiên là không có tình yêu, tức là không có bất kỳ thành phần nào trong 3 thành phần trên. Đây là loại tình cảm thông thường giữa 2 người xa lạ hoặc khi cả hai người không còn mối liên kết nào sau khi tan vỡ một mối quan hệ.
II. Tình yêu chỉ có một thành phần:
1. Thích: đây là tình yêu chỉ có Thân mật, tình yêu ở dạng này là cảm kết gần gũi và tin tưởng lẫn nhau. Điển hình của loại tình yêu này là tình bạn, chúng thiếu đam mê và cam kết dài hạn với nhau.
2. Tình yêu cuồng dại: đây là tình yêu chỉ có Đam mê, nó được hình thành dựa trên sự hấp dẫn ngoại hình hay thể xác của nhau. Đây là loại tình yêu thường diễn ra trong giai đoạn đầu của mối quan hệ. Người ta hay còn gọi nó là “yêu từ cái nhìn đầu tiên”. Nếu không phát triển hai thành phần còn lại thì tình yêu này thường như một cơn gió thoáng qua, nó đến nhanh và cũng đi vội vàng.
3. Tình yêu trống rỗng: tình yêu này chỉ có mỗi Cam kết. Nó thường được hình thành trong các cuộc hôn nhân được sắp đặt sẵn hay trong các mối quan hệ lâu dài đã dần mất đi sự thân mật và đam mê.
III. Tình yêu có hai thành phần:
1. Tình yêu lãng mạn (Đam mê + Thân mật): đây là tình yêu có sự hiện diện của hấp dẫn về thể xác và cảm giác gần gũi, tin tưởng với nhau. Một cặp đôi có tình yêu dạng này thường bị cuốn hút bởi ngoại hình người kia, đồng thời cảm thấy như là một đôi bạn thân và thích dành thời gian cho nhau. Vì tình yêu lãng mạn thiếu Cam kết cho nên chúng thường phổ biến ở tuổi teen và những bạn trẻ mới lớn.
2. Tình bầu bạn (Thân mật + Cam kết): đây là tình yêu có sự cam kết và gần gũi giữa cả hai nhưng lại thiếu đi sự cuốn hút về thể xác. Tình yêu này thường thấy trong cái mối quan hệ lâu dài như những hôn nhân đã vài chục năm, lúc này Đam mê đã dần biến mất, nhưng cả hai vẫn có những cảm xúc sâu sắc và cam kết chung thủy với nhau. Tình bầu bạn thường kéo dài và có thể cho ta một mối quan hệ rất đáng giá.
3. Tình yêu dại khờ (Đam mê + Cam kết): tình yêu này dù rất cuồng nhiệt và có cam kết với nhau, nhưng lại thiếu đi sự thấu hiểu và thân mật với nhau. Tình yêu này thường có khi hai người bị hấp dẫn về nhau một cách nhanh chóng, và sau đó đưa ra cam kết với nhau dù cho chưa thật sự hiểu rõ về người kia. Các mối quan hệ chỉ diễn ra trong thời gian ngắn rồi đi đến kết hôn ngay thường là loại tình yêu này.
IV. Tình yêu có cả ba thành phần, hay còn gọi là tình yêu trọn vẹn:
Tình yêu trọn vẹn (Đam mê + Thân mật + Cam kết): tình yêu này có đầy đủ cả ba thành phần và thường tạo nên một mối quan hệ đẹp và toàn vẹn nhất. Không thật sự khó để đạt được loại tình yêu này mà cái khó là làm sao để giữ cho tình yêu của chúng ta luôn được trọn vẹn dù bao nhiêu năm đã qua.
DIỄN BIẾN CỦA MỘT MỐI QUAN HỆ THÔNG THƯỜNG
Một mối quan hệ thường bắt đầu từ sự hấp dẫn mà cả hai bên có thể thấy từ người kia. Đó không chỉ là vẻ đẹp ngoại hình, mà còn có thể là lối sống, cách tư duy hay những phẩm chất khác để từ đó mình muốn gần gũi và muốn ở bên cạnh người kia. ‘Đam mê’ thường là thành phần xuất hiện đầu tiên trong mối quan hệ.
Sau đó, mình mới chủ động tiếp xúc với người kia, mới trò chuyện và cùng người kia chia sẻ nhiều hơn về bản thân, mong muốn và ước mơ của mình, để dần dần trở nên ‘Thân mật’ với nhau. Và cuối cùng là dẫn đến quyết định sẽ ‘Cam kết’ gắn bó với nhau cả đời.
Như vậy, thật ra để có được ‘Tình yêu trọn vẹn’ trong thời gian ngắn không hẳn là việc quá khó khăn. Tuy nhiên, thông thường các cặp đôi sau khi đã có: Đam mê + Thân mật + Cam kết thì dễ rơi vào tình trạng sau đây.
‘Đam mê’ thường sẽ là thành phần dễ bị biến mất nhất, đặc biệt là sau khi quen nhau khoảng từ 6 tháng đến 2 năm. Đó là do thời gian đầu cơ thể chúng ta tiết ra nhiều các hooc-mon như adrenaline khiến tim ta đập nhanh, đổ mồ hôi khi gặp người kia hay serotonin khiến hình ảnh người kia cứ hiện ra trong đầu.
Tuy nhiên, sau khoảng thời gian trên thì thường chúng ta sẽ đột nhiên giảm hứng thú với người kia, bắt đầu cảm thấy chán và không còn hứng thú mấy với mối quan hệ nữa do các hooc-mon kia đã dần ổn định trở lại. Và rơi vào tình trạng ta hay gọi là ‘hết tình còn nghĩa’ (chỉ còn Thân mật + Cam kết).
Nếu may mắn thì mối quan hệ lúc này vẫn sẽ được duy trì khi nghĩa của cả hai bên đủ lớn và lúc này cả hai chủ yếu ở bên nhau vì mong muốn thấu hiểu, nâng đỡ cuộc đời người kia. Còn nếu không thì sẽ dần dần mất đi sự gắn kết với nhau và có thể trở thành ‘bạn cùng phòng’ (ở chung nhưng không có nhu cầu giao tiếp, tương tác với nhau). Lúc này thì ‘Cam kết’ là điều duy nhất giữ cả hai ở lại với nhau, đặc biệt là với phụ nữ Á Đông như Việt Nam thì rất giỏi cam chịu để giữ gìn mái ấm gia đình.
Đọc đến đây có thể các bạn đã hiểu tầm quan trọng của cả 3 thành phần trong mối quan hệ nên sau đây mình sẽ chia sẻ làm thế nào để luôn duy trì được cả 3.
1. Đam mê: Có thể nói đam mê là thành phần dễ mất nhất, vì vậy chúng ta cần phải chú ý và dành nhiều công sức nhất để duy trì nó.
+ Ngoại hình
Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Có thể bạn không đẹp trai, xinh gái nhưng hãy nỗ lực giữ cho mình có vẻ ngoài đàng hoàng, lịch sự ở hầu hết mọi thời điểm có thể (biết đâu bạn đã bỏ lỡ người yêu lý tưởng chỉ vì ăn mặc không chỉn chu khi đi ngoài đường).
Với phụ nữ sau khi sinh con thì lại càng cần phải chú ý đến sức khỏe, vóc dáng của mình. Một sự thật là ‘con trai chủ yếu yêu bằng mắt’, vì vậy dù bận rộn công việc gia đình thì hãy dành một khoảng thời gian để tập thể dục.
+ Hồi tưởng
Mỗi khi mất lửa thì cùng nhau ôn lại những kỷ niệm cũ, cùng nhớ lại tại sao ngày đó ta yêu nhau. Tốt hơn là nên có một cái gọi là ‘nhật ký yêu thương’ trong giai đoạn quen nhau. Đây là một cách rất hữu hiệu để khơi gợi lại các hoocmon mà cả 2 từng có với nhau.
+ Làm mới
Thường xuyên làm mới mối quan hệ bằng việc cùng nhau trải nghiệm những điều mới lạ như đi du lịch, ăn món lạ, hay tạo bất ngờ cho nhau từ những món quà thú vị như tặng hoa vào ngày bình thường…
Làm mới chính bản thân mỗi người cũng quan trọng không kém. Đừng để bản thân dần trở nên tẻ nhặt, mà hãy liên tục học thêm kiến thức, thông tin mới, hãy biến mình trở nên ngày càng thú vị trong mắt người yêu/ bạn đời.
+ Hài hước
Hài hước là một trong những yếu tố rất quan trọng giúp cả hai cảm thấy cuộc sống tươi đẹp hơn. Học cách hài hước sẽ giúp cả hai có năng lực làm giảm căng thẳng mỗi khi mâu thuẫn, giúp nhau cười nhiều hơn để muốn ở bên cạnh người kia hơn.
Kiri hay lưu trữ lại những câu nói hài hước nghe được hay tự nghĩ ra để có thể dùng dần dần. Ví dụ như bạn hỏi là biết đường đi không thì thay vì trả lời ‘không biết’. Ta có thể trả lời là ‘Mình tuy trên thông thiên văn, nhưng dưới chưa tường địa lý’.
2. Thân mật
+ Chia sẻ
Thân mật thường được hình thành dựa trên sự thấu hiểu lẫn nhau. Vì vậy việc sẵn lòng chia sẻ niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống sẽ khiến cả hai hiểu và đồng cảm với nhau hơn. Người ta hay nói ‘có hiểu thì mới có thương’, một tình thương mà không có sự thấu hiểu chỉ là tình yêu mù quáng.
Ghi nhớ cả những điều nhỏ nhất mà người kia chia sẻ với mình hay những thông tin về người kia cũng sẽ khiến cả hai cảm thấy mình quan trọng trong cuộc đời người kia. Và chia sẻ những điều thầm kín sẽ giúp cả hai có mối liên kết bền chặt hơn.
Tuy nhiên, chia sẻ không nhất thiết phải nói tất cả điều về mình, bởi vì trong mối quan hệ ‘Ta với mình tuy hai mà một’ nhưng đồng thời cũng ‘Ta với mình tuy một mà hai’. Nếu để người kia hiểu hết mình trong thời gian quá ngắn sẽ khiến cả hai dễ chán nhau. Hãy để dành một số điều đặc biệt về mình để người kia tò mò hơn.
+ Giao tiếp cảm xúc
‘Giao tiếp cảm xúc’ nghĩa là cả hai bên sẵn sàng chia sẻ cảm xúc mình đang có cho người kia. Cho dù ‘giận hờn vu vơ, buồn không duyên cớ’ thì việc nói cho người kia biết cảm xúc của mình cũng sẽ giúp cả hai có thể nỗ lực để hiểu người kia và giải quyết vấn đề được tốt hơn.
Thậm chí là lỡ ra ngoài đường thấy một bạn dễ thương và có ấn tượng với bạn đó thì việc kể cho người kia sẽ khiến mình đỡ phải kiềm nén cảm xúc (cảm xúc không có đúng hay sai) và người kia nếu biết rằng đó chỉ là cảm xúc vu vơ thì sẽ hiểu và thông cảm cho người kia. Cả hai cũng sẽ thấy tin tưởng người kia hơn.
3. Cam kết
Cam kết có thể nói là thành phần dễ nói nhưng khó làm nhất. Tuy nhiên, bạn không cần phải hứa hẹn sẽ yêu người kia trọn đời từ quá sớm, mà hãy học cách cam kết với nhau từ những điều nhỏ trước.
Đó có thể là lời cam kết sẽ gặp nhau mỗi tuần 1 lần, hay cùng nhau làm một việc mới lạ mỗi tháng 1 lần trong thời gian tìm hiểu. Để rồi mới dần dần đến cam kết cao hơn là ‘trọn đời bên nhau’.
Hãy nhớ lời cam kết nên được nói ra khi cảm xúc bạn đang ổn định, khi lý trí của bạn đang hoạt động tốt nhất, bởi vì cam kết khi cảm xúc đang cao chỉ khiến chúng ta dễ nói nhưng lại không làm được thôi. Đừng để xảy ra tình trạng ‘Anh hứa sẽ đưa em đi suốt cuộc đời… mà sao không đưa được lại nhờ… Grab bike nha’.
Chúc các bạn sẽ tìm được đúng người và có một tình yêu trọn vẹn, viên mãn!
Theo Kiri – Tâm Lý Học Ứng Dụng
