Chiến tranh trên không hay Không chiến là không gian chiến đấu sử dụng máy bay quân sự và các máy bay khác trong chiến tranh. Chiến tranh trên không bao gồm việc sử dụng máy bay ném bom tấn công các căn cứ của kẻ thù hoặc tập trung quân địch hoặc các mục tiêu chiến lược; máy bay chiến đấu chiến đấu để kiểm soát không phận; máy bay tấn công tham gia hỗ trợ trên không chống lại các mục tiêu mặt đất; máy bay trực thăng và các máy bay khác để chở các lực lượng không quân như lính nhảy dù; tàu tiếp nhiên liệu trên không để kéo dài thời gian hoặc phạm vi hoạt động cho máy bay; và máy bay vận tải quân sự để di chuyển hàng hóa và nhân sự.
Trong lịch sử, khí tài bay là bao gồm các khinh khí cầu để ném bom các thành phố; nhiều loại máy bay trinh sát, giám sát và cảnh báo sớm có trang bị máy ảnh và thiết bị radar; máy bay ném ngư lôi để tấn công tàu địch; và máy bay cứu hộ trên không quân sự để cứu các phi công bị bắn rơi. Chiến tranh trên không hiện đại bao gồm tên lửa và máy bay không người lái. Các lực lượng bề mặt có khả năng đáp trả hoạt động trên không của đối phương bằng chiến tranh phòng không.
Lịch sử
Lịch sử của chiến tranh trên không bắt đầu từ thời cổ đại, với việc sử dụng những con diều mang người ở Trung Quốc. Vào thế kỷ thứ ba, nó đã phát triển thành chiến tranh khinh khí cầu.
Máy bay được đưa vào sử dụng cho chiến tranh bắt đầu từ năm 1911, ban đầu là cho trinh sát trên không và sau đó là chiến đấu trên không để bắn hạ các máy bay trinh sát của địch. Máy bay tiếp tục thực hiện các vai trò này trong Thế chiến I, nơi việc sử dụng máy bay và zeppelin – khinh khí cầu khung cứng cỡ lớn (người Đức đã chế tạo ra 1 cái để đời là cái khinh khí cầu trong vụ tai nạn nổi tiếng HiddenBurg) để ném bom chiến lược cũng xuất hiện. Tuy nhiên loại khinh khí cầu này tỏ ra không mấy hiệu quả trong chiến tranh vì kích cỡ của nó (Một “quả dưa” dài cả trăm mét, đường kính hơn chục mét lại còn di chuyển như rùa bò thì không khác gì cái bia để tập bắn cả), hơn nữa vì thành phần nhiên liệu bay chủ yếu là hydro nên chỉ cần trúng 1 phát đạn là nó sẽ trở thành 1 bó đuốc khổng lồ không hơn không kém nên sau vụ HiddenBurg thì không còn ai thấy mặn mà với cái bóng bay tổ chảng này cả.
Trong Thế chiến II, việc sử dụng ném bom chiến lược đã tăng lên, trong khi các lực lượng không quân, tên lửa và đạn dược dẫn đường chính xác sớm được giới thiệu.
Tên lửa đạn đạo trở nên quan trọng trong Chiến tranh Lạnh, được trang bị đầu đạn hạt nhân và được Mỹ và Liên Xô dự trữ để ngăn chặn việc sử dụng chúng. Các vệ tinh quân sự đầu tiên được sử dụng để trinh sát vào những năm 1950, và việc sử dụng chúng đã dẫn đến việc hoàn thiện các hệ thống thông tin, liên lạc, dẫn đường trên toàn thế giới để hỗ trợ người dùng quân sự trong việc xác định vị trí cũng như tấn công một cách chính xác nhất nhằm giảm thiểu tối đa thương vong ngoài dự kiến. Phương thức “Tấn công phẫu thuật” nổi tiếng cũng từ đây mà xuất hiện tức là dùng những vũ khí như tên lửa hành trình, bom dẫn đường bằng vệ tinh để tấn công với độ chính xác gần như tuyệt đối. Vụ gần nhất là anh Đỗ Nam Trung xài có 2 quả Hellfire R9X ‘Ninja’ (có bài báo viết 4) không nổ “xiên” luôn 2 anh tướng quan trọng của Iran ấy.
Trinh sát trên không
Trinh sát trên không là trinh sát cho mục đích quân sự hoặc chiến lược được thực hiện bằng máy bay trinh sát. Vai trò này có thể đáp ứng nhiều yêu cầu khác nhau, bao gồm thu thập trí thông minh hình ảnh, quan sát các cuộc diễn tập và phát hiện các khi tài quân sự của địch.
Không quân cơ động
Cơ động chiến đấu trên không (còn được gọi là ACM hay đấu chó, chỗ này dùng từ hơi thô, thay vì gọi là giao chiến quần vòng có phải hay hơn không cơ mà Dogfight đúng thật dịch ra là đấu chó, thôi thì ai thích gọi sao thì gọi nhé) là nghệ thuật chiến thuật di chuyển, xoay và đặt máy bay chiến đấu để đạt được vị trí mà một cuộc tấn công có thể được thực hiện trên một máy bay khác. Nó dựa vào cơ động chiến đấu cơ bản tấn công và phòng thủ (BFM) để giành lợi thế trước một đối thủ trên không.
Lực lượng không quân
Các lực lượng trên không là các đơn vị quân đội, thường là bộ binh hạng nhẹ, được thiết lập để được di chuyển bằng máy bay và “thả” vào trận chiến, điển hình là bằng dù. Do đó, hẹ có thể được đặt ngay phía sau hàng ngũ kẻ thù và có khả năng triển khai hầu hết mọi nơi với rất ít cảnh báo. Nếu năng lực đổ bộ đủ lớn, một lực lượng khổng lồ có thể xuất hiện “từ hư không” trong vài phút, một hành động được gọi nôm na tại Việt Nam là “úp sọt”.
Ngược lại, các lực lượng không quân thường thiếu nguồn cung cấp và thiết bị cho các hoạt động chiến đấu kéo dài, và do đó phù hợp hơn cho các hoạt động trên không hơn là chiếm đóng lâu dài; hơn nữa, hoạt động nhảy dù đặc biệt nhạy cảm với điều kiện thời tiết bất lợi. Những tiến bộ trong công nghệ máy bay trực thăng kể từ Thế chiến II đã mang lại sự linh hoạt cho phạm vi hoạt động trên không và các cuộc tấn công trên không đã thay thế phần nào các hoạt động nhảy dù quy mô lớn.
Không kích
Một cuộc không kích hoặc không kích là một hoạt động tấn công được thực hiện bởi máy bay tấn công. Các cuộc không kích thường được chuyển từ các máy bay như máy bay chiến đấu, máy bay ném bom, máy bay tấn công mặt đất và máy bay trực thăng tấn công. Định nghĩa chính thức bao gồm tất cả các loại mục tiêu, bao gồm cả mục tiêu trên không của đối phương, nhưng phổ biến nhất là một cuộc tấn công chiến thuật quy mô nhỏ vào mục tiêu trên mặt đất khi mà ở đó sẽ có một nhóm tác chiến đánh dấu mục tiêu bằng các thiết bị chuyên dụng và kêu gọi không kích từ Không quân hoặc Không quân hải quân. Vũ khí được sử dụng trong một cuộc không kích có thể bao gồm từ đạn súng máy và tên lửa cho đến nhiều loại bom khác nhau. Nó cũng thường được gọi là một cuộc không kích.
Ném bom chiến lược
Ném bom chiến lược là một chiến lược quân sự được sử dụng trong một cuộc chiến tổng lực với mục tiêu đánh bại kẻ thù bằng cách phá hủy tinh thần hoặc khả năng sản xuất, vận chuyển trang thiết bị, vật tư khí tài. Đây là một cuộc tấn công được tổ chức và thực hiện có hệ thống từ trên không, có thể sử dụng máy bay ném bom chiến lược, tên lửa tầm xa hoặc tầm trung hoặc máy bay ném bom vũ trang hạt nhân để tấn công các mục tiêu được coi là quan trọng đối với khả năng gây chiến của kẻ thù.
Chiến tranh phòng không
Có tấn công tất nhiên sẽ có phòng thủ. Phòng không được chia thành 2 loại: chủ động và bị động.
Chiến tranh phòng không hoặc phòng không đối không được NATO định nghĩa là “tất cả các biện pháp được thiết kế để vô hiệu hóa hoặc làm giảm hiệu quả của hành động không quân thù địch.” Chúng bao gồm các hệ thống vũ khí trên mặt đất và trên không, hệ thống cảm biến liên quan, chỉ huy và kiểm soát sắp xếp và các biện pháp thụ động và đa số các quốc gia đang vận hành kiểu phòng thủ này, chỉ có Mỹ là quốc gia duy nhất xây dựng một hệ thống phòng thủ chủ động, có thể phát hiện các mối nguy hiểm từ khắp nơi trên thế giới nhờ vào các tổ hợp phòng thủ được bố trí tại các căn cứ quân sự trải đều các châu lục (THAAD, Patriot) và được trang bị trên các tàu chiến (Aegis). Nó có thể được sử dụng để bảo vệ các lực lượng hải quân, mặt đất và không quân ở bất kỳ vị trí nào. NATO gọi phòng không trên không là phòng không đối không và hải quân là chiến tranh phòng không. Phòng thủ tên lửa là một phần mở rộng của phòng không cũng như các sáng kiến để thích ứng phòng không với nhiệm vụ đánh chặn bất kỳ tên lửa nào trong lúc bay.
Tên lửa
Trong sử dụng hiện đại, tên lửa là một hệ thống đạn dược dẫn đường chính xác tự hành, trái ngược với loại đạn tự hành không có điều khiển, được gọi là tên lửa (mặc dù chúng cũng có thể được dẫn đường). Tên lửa có bốn thành phần hệ thống: nhắm mục tiêu hoặc hướng dẫn tên lửa, hệ thống bay, động cơ và đầu đạn. Tên lửa có nhiều loại nhằm đáp ứng cho các mục đích khác nhau: tên lửa không đối đất (đạn đạo, hành trình, chống hạm, chống tăng, v.v.), tên lửa đất đối không (chống máy bay, chống tên lửa đạn đạo), tên lửa không đối không (Dùng cho không chiến) và vũ khí chống vệ tinh. Hiện nay tất cả các tên lửa được cung cấp năng lượng bằng các phản ứng hóa học bên trong động cơ tên lửa giúp tạo ra lực đẩy hay còn gọi là động cơ phản lực. Các thiết bị nổ trên không thì thường được gọi là đạn pháo và thường có tầm bắn ngắn hơn tên lửa.
UAV
Máy bay không người lái là một khái niệm khá quen thuộc trong thời gian gần đây. Ngay tên gọi đã khiến chúng ta có thể hình dung phần nào về sản phẩm công nghệ hiện đại bậc nhất này. Nói một cách đúng nhất chúng chính là những phương tiện bay không người lái và thường được gọi ngắn gọn là máy bay không người lái. Unmanned aerial vehicle chính là tên tiếng anh của máy bay không người lái và thường được viết tắt là UAV. UAV là tên chỉ chung cho các loại máy bay hoạt động mà không có sự xuất hiện của con người ở buồng lái, hoạt động một cách tự lập và chúng thường được điều khiển từ xa bởi trung tâm hay máy điều khiển.
Máy bay không người lái đã trải qua khá nhiều biến thể tính đến thời điểm hiện tại và chúng cũng được gọi với những cái tên khác nhau.
UAS chính là những chiếc máy bay truyền thống được trang bị hệ thống điều khiển và lái một cách tự động. Những chiếc máy bay này xuất hiện từ rất sớm từ những năm 1950 và hầu hết dùng để phục vụ công tác chiến đấu. Giá thành loại máy bay này về lâu dài sử dụng được coi là khá rẻ.
Không dừng lại ở đó những chiếc máy bay này không ngừng được đa dạng hóa và phát triển. Những phương tiện bay kiểu mới được chế tạo đa dạng có kích thước khá là nhỏ và động cơ hoạt động ở mức trung bình hoặc nhỏ được gọi là Drone. Đây là một thuật ngữ được sử dụng khá nhiều trong các ứng dụng thế giới thực thời gian gần đây.
UAV hiện nay đang được sử dụng trong nhiều loại nhiệm vụ khác nhau. Có thể nói sự xuất hiện của các thiết bị bay không người lái UAV thực sự là cuộc cách mạng trong lĩnh vực thu thập số liệu, khảo sát, giám sát và theo dõi các đối tượng trên thực địa. Ngoài ra chúng được sử dụng với nhiều mục đích quan trọng khác.
Một trong những lĩnh vực quan trọng đó chính là quân sự. Chúng được sử dụng phổ biến đầu tiên là để đáp ứng các nhu cầu và đòi hỏi của các nhiệm vụ quân sự và sau đó mới được mở rộng sang dân sự. Những thiết bị này có thể giám sát từ trên cao giúp bảo vệ an ninh một cách tối ưu. Trong những vụ tấn công nguy hiểm thì máy bay không người lái sẽ đảm bảo an toàn cho con người khi có thể thay thế hoàn toàn cho máy bay có người lái.
Việc thu thập dữ liệu, chụp ảnh phục vụ các công tác nghiên cứu khoa học trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
Các nguồn tham khảo
https://en.wikipedia.org/wiki/Aerial_warfare
See John Andreas Olsen, ed., A History of Air Warfare (2010) for global coverage since 1900.
air strike- DOD Dictionary of Military and Associated Terms Archived June 4, 2011, at the Wayback Machine
AAP-6
Guardian newspaper: “Emmanuel Eboué pelted with missiles while playing for Galatasaray” Archived 2017-03-05 at the Wayback Machine Example of ordinary English usage. In this case the missiles were bottles and cigarette lighters
“How robot drones revolutionized the face of warfare”. CNN. 27 July 2009. Archived from the original on 17 November 2012.
“072309kp1.pdf” (PDF). Archived (PDF) from the original on 2012-10-04. Retrieved 2012-10-18.
“Drone Planes: Are Fighter Pilots Obsolete?”. ABC News. 24 July 2009. Archived from the original on 26 March 2018.
