Có thể bạn đã bỏ lỡ Sự thật về bướm ma – bướm đầu lâu tử thần

Lúc nhỏ chúng ta từng ít nhất một lần bắt gặp những con bướm có hình dáng kỳ lạ bay vào nhà vào buổi tối. Chúng thường có màu xám xịt, nhiều hình thù lạ lẫm nếu ko muốn nói là quái dị. Cha mẹ thường bảo đó là bướm ma. 

Bướm ma xuất hiện là sự báo trước của điềm gở, vào nhà ai thì nhà đó xui xẻo hoặc có người sắp chết, nên nó bị giết ko thương tiếc . Một số người khác nói bướm ma là hiện thân cho những người đã chết trong gia đình về thăm con cháu, yêu cầu đừng giết hay đuổi chúng đi.  Dù với cách giải thích nào thì những loài bướm ấy đều được bao phủ bởi các câu chuyện kỳ bí về tâm linh và rùng rợn.

Tụi  trẻ con non nớt như mình đã lớn lên cùng với nỗi sợ những con bướm đó.  Tiêu cực hơn bọn mình còn giết chúng (vì quá sợ hãi). Dần dần, hình thành những suy nghĩ ko đúng về các loài trong tự nhiên, cho phép mình được quyền giết hại loài khác, chỉ vì chúng ghê tởm, vì chúng mang lại sự xui xẻo, điềm gở…(dù chẳng ko có bất kỳ thứ gì chứng minh điều đó cả).

Tuy nhiên thực tế không phải như các bạn nghĩ. Mọi sinh vật trên thế gian này đều có một vai trò nhất định trong tự nhiên. Đẹp hay xấu ko nói lên bản chất của mỗi loài. Chỉ có con người dùng hai yếu tố đó để phán xét giá trị của người khác mà thôi.

Hồi đầu năm nay, trên FB lan truyền hình ảnh về một loài sinh vật lạ sở hữu một hình đầu lâu ở đằng sau. Yang cư mận gọi nó là bướm ma. Trong group này cũng có ảnh của nó, thu về hơn 5000 bình luận, mà hầu hết trong đó tỏ ra ám ảnh và sợ hãi, đến mức admin phải khóa cả topic vì nhiều bl tiêu cực, dù rằng nó chỉ là 1 loài côn trùng vô hại.

Sau đó ít ngày, hình ảnh của sinh vật đó lên báo, người ta vẫn chỉ tập trung nói về những “kiến thức” từ thời xưa, về bướm ma, gắn với những điều ko tốt đẹp về chúng. Có lẽ các yếu tố đó sẽ thu hút người đọc hơn là những thông tin mang tính khoa học.

Hôm nay, vô tình mình được hỏi về loài đó, và nhận thấy nên giới thiệu đến các bạn một góc nhìn khác về nó, thông qua bài viết này. Đây cũng là bài viết đại diện cho các loài bướm bị gọi chung là bướm ma, những sinh vật mang ngoại hình xấu nhưng “bản chất tốt, chẳng qua do dòng đời xô đẩy” mà thôi.

NGUỒN GỐC TÊN GỌI
Sinh vật này vốn là một loài ngài trong Chi Acherontia, Họ Sphingidae, Bộ Cánh Vảy Lepidoptera. Bắt đầu từ đây mình gọi là ngài (Ngài dùng để chỉ các loài trong Bộ Cánh Vảy sống về đêm, còn nhóm sống ban ngày gọi là Bướm).

Chi Acherontia gồm có 3 loài chính (và một số phân loài phụ mình ko nêu ra ở đây):
– Acherontia atropos.
– Acherontia styx.
– Acherontia lachesis.
Trong đó loài đầu tiên chủ yếu ở Châu Âu, Châu Phi và một phần Tây Á, riêng hai loài còn lại đều có mặt ở Việt Nam.

Chi Acherontia được gọi chung theo tên tiếng Anh là Death’s-head hawkmoth, tiếng Việt gọi là Bướm đầu lâu tử thần, bướm đầu lâu, bướm sọ người, bướm mặt quỷ… Cả 3 loài trong Chi này có kích thước sải cánh trung bình từ 9-15cm, tương đương hơn một nửa độ dài bàn tay người, thuộc dạng tương đối lớn. Toàn thân chúng sở hữu màu xám, nâu, đan xen với màu cam sáng và trắng. Nhưng điểm đặc biệt nhất để tạo nên tên gọi của chúng là ở phần ngực. Nơi đó có hình dạng của một cái đầu lâu.

Cùng 1 loài, có con thì hình mặt chó, con khác thì thành mặt hề, mặt khỉ, mặt quỷ, mặt vô diệm… (tùy cảm nhận mỗi người), và cũng có những con thể hiện hình đầu lâu cực kỳ giống và rõ nét. Vì vậy cái tên “đầu lâu tử thần” được thống nhất để gọi chúng nhằm tăng thêm sự huyền bí và ma mị về sinh vật này.

Trong 3 loài ngài đầu lâu thì con ở Châu Âu là nổi tiếng nhất, có tên Acherontia atropos. Nó bắt nguồn từ nền văn hóa Châu Âu thời trung cổ.

Tên Chi Acherontia được đặt theo tên con sông Acheron, một con sông dưới địa ngục trong thần thoại Hy Lạp. Đây là nơi ngăn cách giữa địa ngục và trần gian (giống với cầu Nại Hà ngăn cách âm phủ và dương gian bắc qua sông Vong Xuyên Hà trong nền văn hóa phương Đông).

Tên loài “atropos” gắn liền với cái chết, đặt theo tên của nữ thần Atropos, là người quyết định số mạng của loài người bằng cách cắt đứt sợi dây cuộc sống của họ.

Hai cái tên còn lại là Acherontia lachesis và Acherontia styx cũng có nguồn gốc tương tự. Trong đó Lachesis là nữ thần quyết định thời gian cho cuộc sống của mỗi người bằng một cái que đo. Còn Styx là tên của một dòng sông chảy bao quanh 7 địa ngục.

Không rõ là vô tình hay cố ý mà cả 3 tên loài đều gắn liền với những cái chết trong các câu chuyện thần thoại Hy Lạp.

TỪ VĂN HÓA CHÂU ÂU CHO ĐẾN VIỆT NAM.
Tại Châu Âu, người ta mô tả Acherontia atropos là một con ngài lớn, đại diện cho bóng tối với đôi mắt phát sáng trong đêm, đặc biệt sở hữu một hình đầu lâu ở trên ngực. Các dải màu vàng và đen trên bụng tựa như những chiếc “xương sườn”, ẩn dưới đôi cánh giống một cái áo khoác bao trùm cả cơ thể. Nếu bị quấy rầy, nó sẽ phát ra tiếng kêu rít chói tai (giống như tiếng kêu của một số loài xén tóc).

Tổng thể lại, người ta liên tưởng chúng đến một “thần chết” đang trên đường bắt các linh hồn sống về địa ngục. Tiếng kêu rít là tiếng chuông gọi hồn. Vì vậy rất nhiều người sợ chúng, xem chúng là điềm báo của dịch bệnh, điềm gở, chiến tranh và chết chóc.

NGÀI ĐẦU LÂU TRONG VĂN HÓA ĐẠI CHÚNG
Tương truyền, ngài đầu lâu lần đầu tiên được phát hiện ở Anh trong vụ hành quyết Vua Charles I vào năm 1649.

Người dân xứ drama (Anh quốc) đồn đại rằng Vua George III bị hai con ngài đầu lâu hành hạ, bộc phát những cơn điên của mình vào năm 1801.

Nhà văn Bram Stoker (người Ireland) đề cập đến ngài đầu lâu trong cuốn tiểu thuyết kinh dị Gothic Dracula của mình, trong khi tiểu thuyết gia người Anh Thomas Hardy nhắc đến nó như một lời tiên tri về sự diệt vong trong cuốn sách The Return of the Native của ông.

Ngoài ra nó còn xuất hiện trong bức tranh The Hireling Shepherd của William Holman Hunt vẽ năm 1851, gây ra nhiều tranh cãi.

Gần nhất, nó được lên phim ảnh, mà nổi tiếng nhất là xuất hiện trong bộ phim đạt 5 giải Oscar: Sự im lặng của bầy cừu. Hình ảnh ngài đầu lâu trong phim gắn liền với cái chết – những nạn nhân của tên tâm thần giết người hàng loạt Buffalo Bill.
———-
Ảnh: Poster phim Sự im lặng của bầy cừu có xuất hiện Ngài đầu lâu, trong đó hình đầu lâu đã được lấy cảm hứng từ bức tranh Human Skull Consisting of Seven Naked Women’s Bodies của họa sĩ siêu thực Salvador Dalí.

Tại Việt Nam, số phận hai người anh em còn lại của ngài Châu Âu cũng chẳng khá hơn là bao.

Như bao loài côn trùng khác, ngài đầu lâu bị thu hút bởi ánh đèn điện và bay lạc vào nhà dân. Mà những gì bay vào nhà lúc nửa đêm thường mang yếu tố tâm linh, đặc biệt là trong văn hóa của người phương Đông.

Ngoại hình xấu với gam màu tối và xám xịt, sở hữu cái đầu lâu và tiếng kêu rít kỳ lạ, cùng với quá khứ “đen tối” ở phương Tây, mà chúng nghiễm nhiên trở thành “người nhà đã khuất” của chúng ta, trở thành “loài bướm ma” chuyên đem ra hù dọa con trẻ, trở thành đề tài bàn tán sôi nổi trên các diễn đàn mê tín.

Như vậy có thể thấy, hình ảnh ngài đầu lâu xuất hiện trong nhiều nền văn hóa khác nhau từ Đông sang Tây, hầu hết đều được bao phủ bởi những câu chuyện kỳ bí và đầy bí ẩn.

PHONG KÁCH SỐNG CỦA NGÀI ĐẦU LÂU.
Ngài đầu lâu là một loài côn trùng sống về đêm. Ban ngày chúng ẩn nấp dưới các tán lá. Bắt đầu kiếm ăn khi trời chạng vạng tối. Chúng thường ăn mật và phấn hoa nhưng vì sở hữu cái lưỡi ngắn nên lượng thức ăn kiếm được ko thấm tháp vào đâu. Vì thế dù bản chất tốt nhưng dòng đời xô đẩy, chúng quyết định đột nhập vào tổ ong để ăn trộm mật ong.

Nhìn những tổ ong lủng lẳng trên cành, nước miếng ngài ứa ra còn hơn Bát Giới nhìn Hằng Nga.

Chúng giả dạng các con ong bằng cách phát ra các tín hiệu hóa học để đánh lừa bầy ong rằng nó là một thành viên trong đàn. Nếu may mắn, nó sẽ thỏa sức thưởng thức “mật ngọt ngon lành lắm thay”, ngược lại nếu thất bại, nó sẽ bị đàn ong phát hiện, tiễn nó về với địa ngục luôn.

VAI TRÒ CỦA NGÀI ĐẦU LÂU.
Ấu trùng của ngài đầu lâu thích ăn lá của các loài thực vật trong Họ Cà (Solanaceae), như khoai tây, cà tím, cà độc dược… Trong lá của các cây này chứa một lượng chất độc là alkaloid. Ấu trùng sẽ tích lũy chất độc đó như một phương pháp phòng thủ chống lại các loài ăn thịt.

Mặc dù chúng thường dối lừa đàn ong, nhưng ngài đầu lâu chưa bao giờ có ý định lừa đảo hooman, ngoại trừ bị chính con người lợi dụng đề “lừa” nhau.

Như bao loài côn trùng khác, ngài đầu lâu trực tiếp thụ phấn cho thực vật, đồng thời là một phần trong chế độ ăn của nhiều loài chim, bò sát, nhện và các loài ăn thịt khác, trở thành một mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái, tạo nên sự đa dạng của giống loài trên hành tinh này. Tuy nhiên, với sự gia tăng dân số, biến đổi khí hậu và các hoạt động khác của con người, quần thể côn trùng ngài đầu lâu đang giảm dần, đây là một vấn đề đáng báo động.

Do đó, những ngộ nhận cũ cần phải thay đổi. Nếu ko có biện pháp bảo vệ chúng thì cũng đừng thêu dệt những điều bất lợi cho chúng.

Phim ảnh là một ngành giải trí có sức ảnh hưởng lớn và sâu rộng, có thể thúc đẩy sự tò mò và tìm hiểu của công chúng. Việc xuyên tạc khoa học trên phim ảnh cần dừng lại, vì nó có thể làm gia tăng sự ngờ vực và ngộ nhận của mọi người đối với khoa học. Muốn xuyên tạc khoa học thì hãy tự tạo nên những loài ko có thật. Đó là ý kiến của một số nhà khoa học.

Bức màn bí ẩn về ngài đầu lâu đã được hé mở từ nhiều năm qua, màn sương bao quanh nó đã tan từ lâu, quá khứ gắn liền với những cái chết đau thương đã bỏ lại đằng sau. Ngài đầu lâu cũng như bao loài côn trùng khác đang kiếm ăn ngoài kia. Chúng có một vai trò nhất định trong tự nhiên.

Chúng ko hề mang lại xui xẻo hay điềm gở cho bất kỳ ai, cũng ko đại diện cho “người cõi âm”, ngược lại, được chiêm ngưỡng loài ngài có hình thù kỳ lạ và độc đáo này là một may mắn của bất kỳ ai, nhất là trong bối cảnh chúng ngày càng ít dần đi.