Bắc Macedonia-Đất nước tranh chấp với hàng xóm về… cái tên

EURO năm nay có 2 đội bóng mới tham gia lần đầu là Phần Lan và Bắc Macedonia. Nhiều người đã nghe qua Phần Lan nhờ danh tiếng của họ về chất lượng cuộc sống, giáo dục và phúc lợi xã hội đứng hàng đầu thế giới. Thế còn Bắc Macedonia? Họ có gì điều gì hay ho mà chúng ta nên biết không?

Câu trả lời nằm ở chính cái tên của họ. Không như những quốc gia khác có xung đột với hàng xóm láng giềng vì tranh chấp lãnh thổ, mâu thuẫn sắc tộc hay tôn giáo, Bắc Macedonia lại dính vào rắc rồi chỉ vì cách họ đặt tên cho đất nước mình. Bắc Macedonia từng là một nước cộng hòa cấu thành của Nam Tư cũ. Năm 1991, Nam Tư giải thể và Bắc Macedonia tuyên bố độc lập, lấy tên là Macedonia. Điều này ngay lập tức khiến người hàng xóm Hy Lạp rất tức giận. Tại sao lại vậy?

Macedonia là một cái tên với một lịch sử dài đằng sau nó. Xưa kia, Macedonia được gọi là Macedon, và bất kỳ ai yêu thích lịch sử cũng đều biết địa danh này gắn liền với Alexander Đại đế, nhà chinh phạt vĩ đại nhất của thế giới cổ đại. Xuất thân là vua xứ Macedon, Alexander Đại đế cùng đội quân của mình đã chinh phạt được gần như cả thế giới mà người cổ đại (phương Tây) biết tới, mà lẫy lừng nhất là chiến tích đánh bại đế chế Ba Tư hùng mạnh bấy giờ. Alexander đã làm được điều này ở độ tuổi rất trẻ và cả đời chiến chinh ông không biết chữ thua là gì. Về sau, Alexander Đại đế cũng có công trong việc phổ biến văn hóa Hy Lạp ở những nơi ông chinh phạt (vì ông rất yêu thích văn hóa Hy Lạp), góp phần lan tỏa sức ảnh hưởng của Hy Lạp cổ đại ra thế giới. Với người Hy Lạp, Alexander Đại đế là một vị anh hùng dân tộc.

Quay trở lại thời hiện đại, việc có một quốc gia tự xưng là Macedonia đã kích động mạnh vào những cảm xúc dân tộc chủ nghĩa của người Hy Lạp. Ở Hy Lạp, Macedonia được hiểu là bao gồm cả lãnh thổ nước Macedonia, khu vực Macedonia ở miền bắc nước này và một phần lãnh thổ các nước Serbia, Bulgaria, và Albania. Việc Macedonia tự gọi mình là Macedonia không khác gì nhận vơ cả một vùng lãnh thổ rộng lớn này cả. Nhiều người Hy Lạp (và cả chính phủ Hy Lạp) cũng sợ với việc đặt tên Macedonia, nước cộng hòa non trẻ này sẽ khích động việc sát nhập cái gọi là Đại Macedonia ở những nước láng giềng.

Macedonia cũng rất biết cách trêu ngươi hàng xóm mình khi thiết kế quốc kỳ của mình có Mặt trời Vergina, một biểu tượng đặc trưng của Hy Lạp cổ và lấy tên Alexander Đại đế làm tên sân bay (nay đã đổi tên) tại thủ đô Skopje. Vì những sự việc như trên nên quan hệ giữa Hy Lạp và Macedonia luôn trong trạng thái căng thẳng, tới mức Hy Lạp đệ đơn lên Liên Hợp Quốc yêu cầu Macedonia phải đổi tên nước. Liên Hợp Quốc đưa ra một cái tên chữa cháy tạm thời rất dài là Cộng hòa Nam Tư cũ Macedonia (The Former Yugoslav Republic of Macedonia). Nhưng thật tình thì cộng đồng quốc tế cũng chả ai rảnh mà đi gọi Macedonia với cái tên trời đánh đó cả. Vì vậy cái tên Macedonia vẫn được sử dụng rộng rãi để nói về đất nước Macedonia (trong sự hậm hực của người Hy Lạp), và chỉ có những cơ quan và tổ chức quốc tế thì mới dùng cái tên dài ngoẵng mà LHQ đưa ra.

Mãi đến năm 2019, Hy Lạp với Macedonia mới đạt được thỏa thuận chấm dứt tranh chấp về cái tên, thông qua thỏa thuận Prespa. Qua đó, Macedonia chấp nhận đổi tên thành Bắc Macedonia. Lý do đằng sau việc này là vì Bắc Macedonia mong muốn được gia nhập EU, nhưng Hy Lạp (một thành viên EU) thì không ủng hộ điều này cho tới khi Macedonia chịu đổi tên. Thành ra thôi vì miếng ăn lâu dài, chính phủ Bắc Macedonia chấp nhận đổi tên để tương lai Bắc Macedonia có thể tới gần với châu Âu hơn.

Giờ đây, quan hệ giữa Hy Lạp và Bắc Macedonia đã êm ấm tốt đẹp, và người dân của của Bắc Macedonia giờ đi cổ vũ cho đội nhà ở EURO với những tấm băng rôn ghi “Macedonia” và lá cờ mặt trời của họ. Trong khi đó, người Hy Lạp thì ngồi nhà coi EURO qua màn hình TV và khóc thầm khi người hàng xóm phương bắc của mình tận hưởng những trận bóng nảy lửa tại sân cỏ khắp châu Âu.

Ảnh từ Bleacher Report.