Hầu hết chúng ta ở đây đều đã được học về sự xuất chúng của Lý Thường Kiệt, và hiểu rằng họ gốc của ông không phải là họ Lý. NHƯNG nhiều người lại hiểu sai rằng ông họ Ngô. Sự ngộ nhận này rất phổ biến, trên mạng khi cần gọi họ tên thật người ta đa số nói Ngô Tuấn, báo chí nếu có nhắc thì cũng là Ngô Tuấn, website 1 số trường đặt tên ông khi khi viết thông tin về họ tên gốc cũng ghi họ ông là Ngô, tên Tuấn.
1) Nguồn gốc của sự ngộ nhận:
Mình thử đi tìm nguồn gốc của thông tin Lý Thường Kiệt họ Ngô, thì đa số web cho rằng từ cuốn “Gia phả họ Ngô Việt Nam” và bia “thần phổ Lý Thường Kiệt” của Nhữ Bá Sỹ. Mình chỉ tìm được nội dung bia của Nhữ Bá Sỹ, nhưng bia này có niên đại cách thời nhà Lý… 800 năm (nhà Nguyễn) nên độ tin cậy rất thấp. Nhà sử học Hoàng Xuân Hãn cũng nhân định:
”Đoạn trên này, chép theo bia NBS (chú: Nhữ Bá Sĩ), là một bia mới dựng đời Tự Đức. Chắc rằng Nhữ Bá Sĩ chép theo thần phổ. Thần phổ phần nhiều là lời chép tục truyền hay lời bịa đặt, ta không thể hoàn toàn tin những chi tiết quá rõ ràng chép trong thần phổ.”
Còn sách “Gia phả họ Ngô Việt Nam” mình chưa tìm được bản pdf để đọc, lên web ngotoc.vn thì họ nói là trích “phả xưa”. Phả xưa là phả nào? Mình cũng không biết. Đã vậy nhiều nơi lại còn khẳng định ông là “dòng dõi Ngô Quyền”, cũng không có cái gì dẫn chứng hết.
=> Nói chung nguồn gốc rất mập mờ, khó kiểm chứng, thẳng thắn mà nói thì là bịa đặt.
2) Vậy dẫn chứng đâu để mình nói họ của ông là họ Quách?
Đó là từ tấm bia “Cự Việt Quốc Thái Úy Lý Công Thạch Bi Minh Tự” dựng từ thời Lý, lập khoảng năm 1159, viết về Thái úy Đỗ Anh Vũ, họ hàng của Lý Thường Kiệt. Đoạn quan trọng viết về dòng dõi của Lý Thường Kiệt như sau:
“…Tổ bên ngoại của Thái úy (Đỗ Anh Vũ) là Thái úy Quách công triều Thái Tông, vốn là người ở huyện Câu Lậu, Tế Giang, sinh ra Thường Kiệt làm Thái úy triều Nhân Tông, được ban quốc tính là họ Lý…”
(Nếu mọi người muốn đọc toàn bộ nội dung bia, đây là link:
shorturl.at/afCJM).
Như vậy theo bia đá thời Lý này, Lý Thường Kiệt có họ gốc là Quách, chứ không phải họ Ngô, có cha từng là Thái úy đời vua Lý Thái Tông (1028-1054). Mà nếu cha của Lý Thường Kiệt từng làm quan triều vua Lý Thái Tông,, đó lại chính là thái úy Quách Thạch Ích. Sách Việt Sử Lược chép (Phần quyển II, trang 44):
“Năm Mậu Tý (năm 1048) Nùng Trí Cao ở động Vật Ác làm phản, vua sai Võ Oai Hầu và quan Thái uý là Quách Thạch Ích đi đánh dẹp ..”
Mặc dù trên wikipedia viết về việc Lý Thường Kiệt họ Quách, tên Tuấn còn lấy dẫn chứng từ An Nam Chí hay 1 bia khác là An Hoạch Sơn Báo Ân Tự Ký, nhưng mình đã kiểm chứng 2 nguồn trên và không tìm được thông tin nào nhắc đến việc này (cả họ lẫn tên).
Kết luận:
Đối chiếu thông tin bia “Cự Việt Quốc Thái Úy Lý Công Thạch Bi Minh Tự”, với niên đại rất gần với Lý Thường Kiệt (sau năm ông mất 54 năm) với sách Việt Sử Lược thì đây vẫn là dẫn chứng đáng tin cậy nhất.
(bài viết mang tính chủ quan)
