Trong lịch sử, Yết Kiêu lập được nhiều công lao qua các cuộc thuỷ chiến nhờ tài lặn dưới nước nhưng ít ai biết tới chàng thanh niên ấy từng từ chối tình cảm của ba nàng công chúa để chung tình với một cô gái.
Yết Kiêu tên thật là Phạm Hữu Thế, sinh ở làng Hạ Bì, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương (nay thuộc xã Yết Kiêu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương). Khi 8 tuổi, cha đột ngột qua đời nên hai mẹ con Yết Kiêu vất vả sống dựa vào nhau suốt những năm tháng đói khổ.
Năm 1258, quân Mông Cổ tràn xuống, chàng thanh niên Phạm Hữu Thế rời khỏi quê hương, lên đường tòng quân bảo vệ đất nước. Sau khi được tuyển vào đội quân thuỷ chiến và lập được nhiều công lao quan trọng, Yết Kiêu trở thành một tướng đắc lực dưới trướng Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông lần hai và lần ba, Phạm Hữu Thế với tài bơi lội “nhập thuỷ như phúc bình địa hỹ” lập nhiều công lao lớn, được vua ban danh hiệu Trần triều đệ nhất đô soái thuỷ quân.
Cảm mến trước tài năng của Yết Kiêu, Quận chúa Đinh Lan đã tâu với triều đình xin được kết hôn cùng Yết Kiêu. Thế nhưng, Yết Kiêu thà chọn cái chết chứ không chịu đổi họ hay làm đám cưới (theo tục lệ nhà Trần, chỉ người trong họ mới được lấy nhau). Quá giận dữ, Đinh Lan tâu xin chém đầu Yết Kiêu; tuy nhiên, nhà Trần không thể để mất một viên tướng giỏi phi phàm như vậy.
Công chúa An Tư nhà Trần cũng yêu mến tài năng của Yết Kiêu nhưng thế cục định sẵn phải gả cho Thoát Hoan vì vậy nàng chôn chặt đoạn tình cảm này trong lòng.
Sau kháng chiến chống quân Nguyên Mông thắng lợi, Yết Kiêu được cử làm tướng hộ vệ bên cạnh Bảng nhãn Lê Đỗ. Trong lần đi sứ ấy, vua Nguyên muốn có một người tài năng như Yết Kiêu nên tỏ ý muốn gả công chúa Ngọc Hoa xinh đẹp của triều Nguyên cho ông. Ông liền từ chối khéo và thưa rằng để trở về tâu xin vua Đại Việt, nếu vua Đại Việt đồng ý thì sẽ xin sang Nguyên triều làm lễ cưới. Yết Kiêu nhận ra ngay tâm ý thâm sâu của vua Nguyên nên từ chối và xin về nước, một lòng trung thành với Đại Việt. Vì quá nhớ nhung Yết Kiêu nên công chúa Ngọc Hoa đã xin cha sang nước Nam tìm người. Triều đình nước ta lúc đó thấy vậy liền đưa tin Yết Kiêu đã tạ thế, vì không muốn mất đi tướng giỏi. Khi Ngọc Hoa mới đến Móng Cái, nghe tin dữ lập ngay đền thờ 7 ngày 7 đêm. Nàng nói: “Trên đời không nên chàng và thiếp, thiếp xin nguyện xuống để gần chàng mãi mãi“, rồi gieo mình xuống sông.
Yết Kiêu không chỉ mưu trí, tài ba mà còn là người đàn ông chung thủy bởi ông chỉ yêu duy nhất một người con gái tên Vân ở Quảng Ninh. Tương truyền, Vân là con của lão bộc ở Quảng Ninh, người có tấm bản đồ được vẽ sau lưng. Đây là tấm bản đồ dẫn đến nơi có sắt để mọi người lấy bịt đầu nhọn cắm trên sông Bạch Đằng trong trận chiến chống quân Nguyên Mông. Ít ai biết ông lái đò ấy chính là một đại tướng giỏi ở ẩn. Sau khi giặc xâm lấn đất nước, vị tướng ở ẩn ấy quay trở lại phò trợ Yết Kiêu đánh giặc. Trong thời gian ấy, Yết Kiêu có dịp gặp gỡ người con gái tài sắc vẹn toàn tên Vân. Hai người đem lòng yêu thương nhau nhưng chưa kịp nói thành lời thì trong một trận chiến, nàng Vân lao mình ra đỡ mũi tên cho Yết Kiêu rồi chết. Kể từ đó, Yết Kiêu tới cuối cuộc đời ở vậy, không lấy vợ.
Yết Kiêu dành tình cảm cho nàng Vân nhưng đây là một cuộc tình vừa chớm nở chưa kịp nói thành lời. Đến ngày nay, khi nhắc đến Yết Kiêu, người đời vẫn luôn dành cho ông những lời khen ngợi về một trượng phu trượng nghĩa, chung tình.
Nguồn: Bảo tàng lịch sử – Chuyện hậu cung
