Lịch sử muôn màu của Cộng Hòa Czech bắt nguồn từ người tiền nhiệm, Vương quốc Bohemia lừng lẫy. Một vương quốc hùng mạnh tồn tại qua hơn 7 thế kỷ, là tác nhân quan trọng cho một số sự kiện lớn diễn ra ở trung tâm Châu Âu. Và quan trọng hơn nữa là, Vương quốc Bohemia định hình tương lai và bản sắc của dân tộc Czech, biến họ thành một trong những nhánh quan trọng nhất trên cây gia phả Slav, đem lại cho họ một di sản mạnh mẽ và không bị chia cắt.
?ƯƠNG QUỐC BOHEMIA THÀNH LẬP THẾ NÀO?
Ở khu vực, Bohemia có một lịch sử lâu đời, là quê nhà của nhiều sắc dân đa dạng. Ngày nay, đây là vùng cực Tây lớn nhất Cộng Hòa Czech, với dân số 6,5 triệu người trong tổng số 10,5 triệu. Nhưng trong quá khứ thì phong phú hơn nhiều.
Bohemia được đặt tên theo Boii, một bộ tộc người Celt ở xứ Gaul hùng mạnh và nổi bật, đồng thời nổi tiếng đối với người La Mã và các nền văn minh khác. Những người Celt này được chú ý vì phong cách sống du cư và văn hóa chiến tranh, với Bohemia đã từng là thủ phủ của họ. Tuy nhiên, sau cuộc di cư lớn của bộ tộc người Celt là Boii và Helvetii, và sau Chiến Tranh Gallic của Julius Caesar, vùng Bohemia hầu như trống trơn. Điều này tạo ra cơ hội lớn cho các bộ tộc người German như Suebi và Marcomanni định cư trên quê hương mới.
Đây vẫn còn là một thời đại hỗn loạn trong lịch sử Châu Âu, và các bộ tộc đều có xu hướng chung là di cư từ nơi này sang nơi khác. Cho tới cuối “Thời đại Di Cư”, lãnh thổ Bohemia trở thành nhà của một sắc dân mới, người Slav. Cho tới thế kỷ 6, người Slav tự tổ chức thành một nhóm văn hóa dân tộc thiểu số ở hầu hết Trung và Đông Âu, trở thành một phần không thể thiếu trong sự phát triển chánh trị – xã hội trong khu vực.
Ở Bohemia, các bộ tộc người Slav có liên hệ trực tiếp tới Vương quốc của người Frank và do đó với đức tin Cơ Đốc giáo. Tương tự như vậy, danh tánh và nền chánh trị của họ có liên kết và được quyết định bởi người hàng xóm này.
Trong khu vực sau này sẽ là Vương quốc Bohemia, một vương quốc lớn của người Slav nổi lên, là Đại Moravia. Vương quốc này là một trong số các vương quốc của người Tây Slav thống nhất, sau liên minh các bộ tộc người Samo xấu số tồn tại trước đó hai thế kỷ.
Bohemia là một phần quan trọng của Đại Moravia nhưng cũng là nguyên nhân dẫn tới sự sụp đổ nhanh chóng của vương quốc này. Khi người cai trị hùng mạnh của Moravia là Svatopuk qua đời, người Czech ở Bohemia nhanh chóng hành động để thoát khỏi quyền lực tối cao của vương triều Moravian đang cai trị. Sự thay đổi này là chìa khóa để họ gia tăng quyền lực và tầm ảnh hưởng. Và đây là lúc mà lịch sử của Vương quốc Bohemia lần đầu tiên vụt trở thành ngôi sao, trên đống tro tàn của Vương quốc Đại Moravia cũ.
?Ừ NGƯỜI CELT TỚI NGƯỜI SLAV — KẺ Ở NGƯỜI ĐI
Chỉ trong vòng hai thế kỷ, người Czech xây dựng nên một bộ tộc Slav nổi bật trong khu vực này. Tầm ảnh hưởng lên hàng xóm của họ càng phát triển, cùng với quyền lực.
Họ trở thành tâm điểm trong tất cả các bộ tộc người Slav khác kém phát triển hơn. Một trung tâm ngữ hệ cổ điển hùng mạnh trong cộng đồng người Czech có tác dụng như một điểm tập hợp các bộ tộc người Slav thống nhất, đồng thời bám rễ vững chắc ở Bohemia và các khu vực lân cận. Và chính yếu tố thống nhất này đã đặt giai cấp thống trị người Czech lên trên một bước và đưa họ tiến tới con đường vương quyền.
Vương triều có công trong việc hình thành nên Vương quốc Bohemia là Vương triều Přemyslid. Các thành viên trong vương triều này tới từ bộ tộc Cechove (Čechové) người Slav, định cư tại một khu vực nhỏ xung quanh Prague ngày nay. Thông qua việc mở rộng dần dần, Vương triều Přemyslid mở rộng quyền cai trị hầu hết vùng Bohemia và vươn lên mạnh mẽ nhất trong số các bộ tộc khác trong khu vực. Vị trí của họ cũng đóng góp một phần quan trọng trong việc phát triển nhanh chóng quyền lực và lãnh thổ: lưu vực Bohemia không chắn ngang con đường mở rộng lãnh thổ của người Frank.
Bořivoj I là người cai trị đầu tiên trong lịch sử vương triều này, và những người thừa kế tiếp theo tiếp tục công cuộc mở rộng lãnh thổ Bohemia. Cùng lúc đó, Prague trở thành một trong những trung tâm thương mại ở Trung Âu, tận hưởng sự thạnh vượng. Tất nhiên, tất cả những điều này đã mang lại chỗ đứng vững chắc và là đòn bẩy cho vương triều Pemyslid và bộ tộc Czech phát triển thành một vương quốc.
Tất nhiên là vị trí địa lý của họ là chìa khóa định hình nền văn hóa và chánh trị. So sánh với các bộ tộc người Slav khác cùng thời điểm, người Czech ở Bohemia không bị ảnh hưởng bởi Đế chế Byzantine và Cơ Đốc giáo Chính Thống phương Đông. Thay vào đó, họ làm bạn với người Frank hàng xóm và sau này cùng thành lập nên Đế chế La Mã Thần Thánh. Một số người cho rằng người Czech nằm dưới hai cái bóng cầm quyền vĩ đại này.
Tầm ảnh hưởng toàn diện của người German lên người Czech ở Bohemia hiện diện từ rất sớm trong việc tổ chức cai trị bán độc lập của họ. Vào khoảng năm 950 Công Nguyên, Hoàng đế La Mã Thần Thánh Otto I gây xung đột với các nhà cai trị Bohemia, sau khi họ ngừng việc cống nạp cho ông. Sau khi xung đột thời gian dài, Otto áp đảo được nhà cai trị Bohemia lúc đó là Boleslaus (Boleslav), và kết quả là một hòa ước tái lập việc cống nạp và liên minh giữa hai thế lực. Đổi lại, Otto cấp cho người Bohemia vùng Moravia để họ mở rộng lãnh thổ.
Ị XÂU XÉ BỞI CÁC THẾ LỰC HÙNG MẠNH
Cái giá đó dựa trên sự thật là Vương quốc Bohemia, về cơ bản, đã trở thành một thái ấp của Đế chế La Mã Thần Thánh, thuộc thẩm quyền của họ. Vua của vương quốc này là một trong 7 “nhà bầu cử” của Đế chế La Mã Thần Thánh, và giáo sĩ của Giáo hội Công Giáo La Mã dễ dàng mở rộng tầm ảnh hưởng của người German lên người Czech, dẫn dắt họ đi xa hơn trong lãnh vực văn hóa và chánh trị.
Đối với vương triều Přemyslid, kết quả cuối cùng còn hơn cả thuận lợi. Liên minh với Hoàng đế La Mã Thần Thánh trao cho họ cái nền cần thiết để củng cố quyền cai trị của họ và đập tan mọi hình thức bất đồng từ các lãnh chúa khác trong khu vực. Nói cách khác, đó là bước đệm cuối cùng để chuyển hóa từ một bộ tộc tới một nhà nước tập trung cho người Slav.
Vài thập niên tiếp theo, Vương quốc Bohemia trở thành một thành bang tự trị lớn dưới quyền Đế chế La Mã Thần Thánh. Sau này quyền tài phán trở về tay cháu trai của Otto I, Hoàng đế Henry II, chánh thức trao thái ấp của Vương quốc Bohemia cho Công tước Jaromir của Vương triều Přemyslid. Jaromir nắm giữ vương quốc như là một nước chư hầu của Đế chế La Mã Thần Thánh.
Tuy nhiên, danh hiệu “Vua của Bohemia” không hoàn toàn là một danh hiệu truyền thừa, cho tới thời của Ottokar I. Nhà cai trị này là người đầu tiên được trao danh hiệu này trên cơ sở cha truyền con nối và điều này là minh chứng cho quyền lực của Vương triều Přemyslid. Ông nhận được danh hiệu này do sự hỗ trợ cho vị Vua người German Phillip xứ Swabia, người đang cạnh tranh với Hoàng đế Otto IV. Danh hiệu sau này được công nhận bởi Giáo hoàng đương nhiệm trong một sắc lệnh chánh thức.
Vương quốc Bohemia bước vào thời kỳ hoàng kim trong thế kỷ 14, và ngày nay trở thành một phần quan trọng trong lịch sử Cộng Hòa Czech. Dưới sự cai trị của Wenceslaus II, đã mang Bohemia lên đỉnh cao quyền lực ở Trung Âu. Là một nhà ngoại giao sắc sảo, vị vua này còn dành được ngai vàng Ba Lan và cả Hungary, cai trị một vùng lãnh thổ rộng lớn. Tuy nhiên, với quyền lực như vậy chỉ mang tới cho ông nhiều kẻ thù hơn là đồng minh.
Ngay khi ông qua đời, con trai độc nhất của ông cũng bị ám sát. Ông là người cai trị cuối cùng của Vương triều Přemyslid. Tuy nhiên, các thành viên của hoàng tộc này sẽ tiếp tục công cuộc đưa Vương quốc Bohemia lên đỉnh cao quyền lực và củng cố vị thế.
?ƯƠNG QUỐC BOHEMIA TRỞ THÀNH MỘT PHẦN TRONG ĐẾ CHẾ CỦA GIA TỘC HABSBURG
Sau khi nhánh nam giới của Vương triều Přemyslid chấm dứt, một loạt các cuộc xung đột xảy ra để dành quyền thừa kế. Cuối cùng, Gia tộc Luxembourg dành được vị trí béo bở này.
John, Bá tước xứ Luxembourg, trở thành tân vương của Vương quốc Bohemia, và kết hôn với con gái của Wenceslaus II. Con trai của họ, thừa hưởng một phần Vương triều Přemyslid bên mẹ, trở thành một trong những người cai trị quan trọng nhất của vương quốc. Sanh ra là người nhà Wenceslaus, về sau ông được biết tới với cái tên Charles IV và thừa kế ngôi vua từ cha.
Vẫn chưa dừng lại, ông phát triển thế lực và cuối cùng trở thành Hoàng đế La Mã Thần Thánh, người cai trị đầu tiên của Vương quốc Bohemia đạt được ngôi vị này. Ông biến Prague thành một thủ phủ của hoàng gia và bắt đầu một loạt các dự án biến Vương quốc Bohemia thành một trung tâm giáo dục và văn hóa hàng đầu Châu Âu.
Dưới triều đại các người thừa kế trực tiếp của Charles, là Wenceslaus IV và Sigismund sau này, Vương quốc Bohemia trở thành trung tâm của một số sự kiện đáng chú ý. Trong suốt những năm 1400, Phong Trào Hussite lan tỏa khắp khu vực. Được coi như là tiền thân của Kháng Cách Tin Lành, phong trào tôn giáo nhỏ này biến thành một loạt các cuộc xung đột bạo lực đẫm máu sẽ làm thay đổi tương lai của Công Giáo La Mã.
Tổ chức phát động Kháng Cách Bohemia là Đại học Prague với nhà lãnh đạo là Jan Hus. Trong khi Chiến Tranh Hussite diễn ra gần 80 năm, thì Kháng Cách Bohemia tồn tại vỏn vẹn 200 năm. Phong trào Kháng Cách Bohemia sản sanh ra nhà thờ quốc gia đầu tiên tách khỏi thẩm quyền của Rome trong lịch sử Cơ Đốc giáo Tây phương. Và Vương quốc Bohemia là nơi mà mọi thứ bắt đầu.
Đây là một thời kỳ đầy hỗn loạn trong lịch sử Châu Âu. Những người Hussite (chỉ những người ủng hộ Jan Hus) cuối cùng chia thành hai dòng đối địch, chống lại lẫn nhau. Hoàng đế Sigismund đã có câu nói nổi tiếng là, ” Chỉ có những người Bohemia mới có thể đánh bại người Bohemia”.
Sau khi vị vua người Hussite qua đời vào năm 1471, Gia tộc cai trị Bohemia là Gia tộc Jagiellonia người Ba Lan – Lithuania. Tuy nhiên, thời gian trị vì không lâu.
Sau khi Vua Louis II của Hungary và Bohemia qua đời trong Trận Mohacs chống lại người Thổ Ottoman vào năm 1526, Vương quốc Bohemia nằm dưới quyền cai trị của triều đại Habsburg và Hoàng tử Ferdinand I nước Áo. Trong thời đại mới này, Vương quốc Bohemia trở thành một nơi mà văn hóa và giáo dục phát triển rực rỡ, là một khu vực tự do tôn giáo tuyệt đối. Có một thời, đây là một trong những khu vực tự do nhất trong thế giới Cơ Đốc giáo. Prague ngự trị như một kinh đô quan trọng nhiều lần trong thời đại này.
?Ự DO CUỐI CÙNG CHO NGƯỜI CZECH VÀ NGƯỜI SLOVAKIA
Từ năm 1526, lịch sử của Vương quốc Bohemia gắn liền với Vương triều Habsburg và Đế chế La Mã Thần Thánh. Sau khi Đế chế bị xóa sổ trong Chiến Tranh Napoleon, Bohemia trở thành một phần trong Đế chế Áo được cai trị bởi Gia tộc Habsburg. Sau Thỏa Hiệp Áo – Hung năm 1867, vương quốc trở thành một phần trong Đế chế Áo – Hung.
Ngay cả khi đó, Bohemia vẫn giữ được tên riêng và là một vương quốc riêng biệt, cho tới năm 1918. Trong Đế chế Áo – Hung, Bohemia là một trong những “vùng đất vương miện” của đế chế và Prague tiếp tục phát triển mạnh mẽ như một trong những thành phố tiên tiến nhất vào thời điểm đó.
Trong suốt thế kỷ 19, ngôn ngữ Czech đã trải qua một giai đoạn phục hưng mãnh liệt tầm quốc gia, sau khi bị tiếng Đức thống trị trong khoảng hai thế kỷ. Đây là một khía cạnh chính của việc củng cố bản sắc dân tộc Czech và giúp họ khơi lại mối liên hệ với quá khứ huy hoàng của Vương quốc Bohemia.
Khoảng thời gian dành lại độc lập cho người dân Czech cũng tới do Thế Chiến I nổ ra. Sau khi phe Liên Minh Trung Tâm bị đánh bại và Đế chế Áo – Hung giải tán, Vương quốc Bohemia cũng tách ra hoàn toàn. Tuy nhiên, trong đống tro tàn, một quốc gia tự do mới thành lập, Cộng Hòa Czechoslovakia.
Mặc dù Vương quốc Bohemia được người Czech gọi là “České království”, Vương quốc Czech, nhưng chưa bao giờ là một quốc gia độc lập hoàn toàn, và người Czech cùng người Slovakia ở đó chưa bao giờ có tự do thực sự. Giống như các quốc gia người Slav khác, Bohemia cũng bị xâu xé bởi các thế lực ở Châu Âu, tranh dành nguồn tài nguyên phong phú và địa thế thuận lợi cho mình.
Tuy nhiên, sức nhẫn nại đã cứu cánh cho tất cả các quốc gia của người Slav. Người Czech cùng người Slovakia là hai dân tộc anh em, tìm thấy nền độc lập cho họ sau nhiều thế kỷ dài. Sau thời kỳ hòa bình, chia cắt anh em, một quốc gia độc lập với nền Cộng Hòa gồm người Slovakia và người Czech nổi lên, bảo tồn di sản phong phú và toàn bộ ký ức về một nơi từng là Vương quốc Bohemia.
(Nguồn tham khảo
The Czechs and the Lands of the Bohemian Crown. Hoover Institution Press.
The Coasts of Bohemia: A Czech History. Princeton University Press.
The Thirty Years’ War: Europe’s Tragedy. Harvard University Press.)





