Vì sao ngân sách chi cho giáo dục đại học càng ngày càng giảm?

Đại biểu chất vấn Bộ trưởng GDĐT việc các trường tuyển sinh nhiều làm giảm chất lượng đào tạo

Chiều 19/6, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn với nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Nguyên nhân và trách nhiệm trong việc giảm chi cho giáo dục đại học

Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn là người trả lời chất vấn nhóm vấn đề chất vấn thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo, tập trung vào các nội dung: Thực trạng và giải pháp phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục đại học gắn với yêu cầu tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội. Việc thực hiện quy định của pháp luật về dạy thêm, học thêm. Công tác bảo đảm môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện; phòng, chống bạo lực học đường; bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm trong trường học.

Mở đầu phiên chất vấn, Đại biểu Nguyễn Trường Giang, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông đặt câu hỏi: “Theo báo cáo số 79 của Bộ GDĐT, chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỷ đồng, tương đương 9,3% ngân sách chi cho giáo dục đào tạo. Năm 2022, nguồn ngân sách giảm còn hơn 10.000 tỷ đồng, tương đương 3,4% tổng chi ngân sách cho giáo dục đào tạo. Trong khi đó, bình quân các nước trong khu vực 18-23%. Bộ trưởng cho biết nguyên nhân và trách nhiệm trong việc giảm chi cho giáo dục đại học?

Trước vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết: “Nguyên nhân giảm ngân sách cho giáo dục đại học do nguồn chi ngân sách có sự điều chỉnh. Trong 10 năm triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học, các trường đã có tự chủ ở các mức khác nhau. Các trường được duyệt phương án tự chủ đồng thời ngành Tài chính cắt nguồn kinh phí hỗ trợ cho chi thường xuyên. Do đó 10 năm qua, số trường tự chủ càng tăng lên nên mức hỗ trợ càng giảm dần. Đó là thực tế nhưng cũng gây khó khăn cho chất lượng đào tạo và đội ngũ giảng viên. Đảng và Nhà nước cũng đã nhận thấy và chỉ đạo Bộ GDĐT, Bộ Tài chính điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ đại học để các trường tự chủ cao nhưng vẫn có hỗ trợ, tính chất chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục, đào tạo.

Đại biểu Nguyễn Danh Tú đặt vấn đề: “Nhiều trường tăng quy mô tuyển sinh làm ảnh hưởng đến nguồn nhân lực cao. Bộ trưởng đưa ra giải pháp gì để quản lý dạy tốt, học tốt?”.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn thừa nhận có tồn tại vấn đề này ở một số trường đại học. Nguyên nhân do học phí trường công trung bình 25 triệu đồng/năm. Một số ngành 15-20 triệu đồng/năm. Ngành sức khỏe cao hơn. Nếu so với mức sống người dân Việt Nam thì con số này là đáng kể nhưng so với các nước thì không bằng, chỉ bằng 1/50 của các trường ở Mỹ. Chi phí như vậy khiến các trường vận hành khó nên phải tăng quy mô để vận hành.

Các trường khối công lập vẫn cần hỗ trợ của nhà nước, cần hỗ trợ học sinh nguồn tín dụng, quỹ. Các trường cũng cần cân nhắc mức học phí hợp lý hơn để kiểm soát và nâng cao chất lượng đào tạo.

Trước vấn đề có Việt Nam hiện nay có nhiều trường đại học khiến việc đào tạo chưa đạt chất lượng như mong muốn, Bộ trưởng cho biết, hiện nay ở Việt Nam có 243 trường đại học. Nhiều hay ít thì phải so sánh với các nước. Ở Hàn Quốc có 50 triệu dân nhưng có trên 800 trường đại học. Mỹ có trên 300 triệu dân và có hơn 3.000 trường đại học.

Mặc dù con số chưa nói lên được nhiều, tuy nhiên, ở Việt Nam, số trường hiện nay có quy mô nhỏ, rất nhỏ nhiều, các trường phân tán chủ yếu ở Hà Nội và TP.HCM. Với quốc gia nào cũng vậy, không phải tỉnh nào cũng phân đều như nhau. Nhưng ở Đồng bằng sông Cửu Long có mật độ ít hơn so với khu vực khác. Trong thời gian vừa qua, các trường đã tăng cường tiềm lực, quy mô đào tạo cho khu vực này. Dù nguồn nhân lực không phải tại chỗ mới đào tạo được nhưng dù vậy cũng cần tăng cường.

Kế hoạch đào tạo nhân lực cho lĩnh vực công nghệ mũi nhọn

Đánh giá tiềm lực phát triển đào tạo khoa học công nghệ hiện nay ở các trường đại học, Bộ trưởng cho rằng nên nhìn vào tiềm lực con người, các chuyên gia, nhà khoa học, truyền thống với khoa học công nghệ, hạ tầng phòng thí nghiệm, cơ sở các trường… nếu chỉ nhìn thuần túy góc độ cơ sở vật chất thì hiện nay lạc hậu, yếu, nhỏ. Đây là bức tranh có thực. Hơn 40 trường trực thuộc Bộ, 840 phòng thí nghiệm nhỏ lẻ cấp bộ môn. Hơn 10 phòng cấp quốc gia nhưng số lượng ít, đầu tư giai đoạn khác nhau nên chưa đồng bộ…

Đánh giá tiềm lực phát triển đào tạo khoa học công nghệ hiện nay ở các trường đại học, Bộ trưởng cho rằng nên nhìn vào tiềm lực con người, các chuyên gia, nhà khoa học, khoa học công nghệ, hạ tầng phòng thí nghiệm, cơ sở các trường… Nếu chỉ nhìn ở góc độ cơ sở vật chất thì hiện nay ở các trường lạc hậu, yếu, nhỏ. Đây là bức tranh có thực. Hơn 40 trường trực thuộc Bộ GDĐT có 840 phòng thí nghiệm nhỏ lẻ cấp bộ môn. Hơn 10 phòng cấp quốc gia nhưng số lượng ít, đầu tư ở giai đoạn khác nhau nên chưa đồng bộ…

Liên quan đến chất lượng giáo dục đại học, Đại biểu Đào Chí Nghĩa, Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Cần Thơ cho biết, chất lượng giáo dục đại học đã được chú trọng và phát huy, đặc biệt là Chính phủ ban hành quyết định về trung tâm đào tạo xuất sắc, các ngành trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, năng lượng mới. Tuy nhiên, việc đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giảng viên giỏi đã được Bộ GDĐT tham mưu để tháo gỡ thế nào?

Về nội dung trên, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ, kỹ thuật, những năm gần đây, Bộ rất chú trọng đưa ra các giải pháp để hoàn thành nhiệm vụ được giao, có thể đào tạo được nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là việc cả khối đại học công và tư cùng chia sẻ, tham gia đào tạo.

Đối với trường công lập, Bộ GDĐT đã tham mưu Chính phủ ban hành kế hoạch 1002 trong kế hoạch đào tạo nhân lực cho lĩnh vực công nghệ mũi nhọn, trong đó có rất nhiều giải pháp đưa ra như phát triển các trường đại học, trang thiết bị, thu hút nguồn nhân lực. Đặc biệt, các trường cũng phải chủ động liên kết quốc tế, điều chỉnh chương trình đào tạo, nâng cao các biện pháp tuyển sinh, đào tạo đảm bảo chất lượng, với giải pháp tổng thể mới đáp ứng được yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Về các trường đại học, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, các trường thực sự đã nhập cuộc sẵn sàng, 13 trường đại học cũng đã chủ động xây dựng chương trình, chuẩn bị đội ngũ đảm bảo nhiệm vụ được giao trong việc triển đào tạo nhân lực cho các lĩnh vực mũi nhọn để phục vụ phát triển đất nước thời gian tới.

Đọc thêm