Vì sao cải cách tiền lương khó về đích đầu năm 2026?

Theo một số chuyên gia, việc cải cách tiền lương không hề đơn giản, kể cả trong bối cảnh nhà nước đã tiến hành sáp nhập, tinh gọn bộ máy. Nhiều khả năng, nửa đầu năm 2026 cũng chưa thể cải cách được tiền lương.

Cải cách tiền lương: Công chức trông chờ

Sau 7 năm đề ra mục tiêu cải cách tiền lương – kể từ khi ban hành Nghị quyết 27/2018 về cải cách tiền lương và BHXH, đến nay việc cải cách tiền lương vẫn chưa thực sự chuyển biến.

Để ứng phó, Việt Nam đã tiến hành nhiều đợt tăng lương cơ sở và cả lương tối thiểu vùng trong cả nước, bao gồm cả tăng lương hưu và trợ cấp xã hội. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, tăng lương không phải là cải cách tiền lương mà chỉ là một bước điều chỉnh tiền lương nhằm đưa tiền lương gần tới giá trị thực, bù đắp trượt giá cho người lao động.

Gần đây nhất, 1/7/2024, Chính phủ đã quyết định tăng lương cơ sở từ 1.800.000 đồng lên 2.340.000 đồng. Đây được xem là mức tăng cao nhất trong lịch sử kể từ khi có chính sách tiền lương cơ sở. Tuy vậy, đối với những công chức, viên chức khu vực công thì mức lương này chỉ bù đắp cho cuộc sống, chưa thể tạo động lực cho sự thay đổi về chất trong hoạt động công vụ.

Chị Nguyễn Thị Minh Anh – công chức xã trên địa bàn TP Hà Nội cho biết, sau quá trình sắp xếp hành chính, chị xin chuyển công tác từ công chức huyện Thanh Trì về làm ở xã ở gần nhà.

Mặc dù khá vui mừng khi liên tiếp trong 2 năm mức tiền lương của chị được tăng do tăng lương cơ sở và nhận thêm khoản tiền tăng thêm là chế độ ưu đãi của thành phố Hà Nội nhưng mức lương của chị vẫn rất khiêm tốn.

“Sau khi cộng tất cả các khoản thu nhập và tiền lương, mỗi tháng tôi được chừng 12 triệu đồng. Sau 10 năm đi làm, mức lương hiện tại của tôi vẫn là khá thấp so với bạn bè cùng trang lứa đang đi làm ở các công ty, doanh nghiệp khu vực tư”.

Chị Minh Anh cho biết thêm, lương chưa cao nhưng chị và nhiều đồng nghiệp đang phải làm ngày làm đêm. Lúc mới sáp nhập, chúng tôi phải làm cả ngày thứ 7, giờ sáp nhập xong nhưng khối lượng công việc vẫn rất nhiều. Tuần nào nhiều vẫn phải tăng ca. Tuy vậy, vẫn chưa thấy đơn vị nói gì về tiền lương làm thêm giờ, hay các chế độ tăng ca.

“Tôi nghe nói sắp tới bỏ lương cơ sở, nhận lương theo vị trí việc làm, nhà nước sẽ thực hiện cải cách tiền lương. Không biết bao giờ mới cải cách toàn diện được tiền lương chứ hiện giờ anh em công chức vẫn đang rất khó khăn”, chị Minh Anh tâm sự thêm.

Cải cách tiền lương vẫn rất khó?

Trước đó, khi trả lời chất vấn trước Quốc hội, lãnh đạo Bộ Nội vụ cho biết, về cơ bản chúng ta đã thực hiện được 3/5 mục tiêu cải cách tiền lương. Trong đó, là thực hiện điều chỉnh 1 phần tiền lương ở cả khu vực công và khu vực tư. Thực hiện tinh gọn bộ máy, giảm số lượng người hưởng lương từ ngân sách; xây dựng cơ cấu tiền lương, tiền thưởng trong bảng lương.

Chia sẻ với PV Báo Dân Việt, ông Phạm Minh Huân – Nguyên Thứ trưởng Bộ LĐTBXH (nay là Bộ Nội vụ) cho rằng việc cải cách tiền lương là không hề đơn giản, nhất là trong khu vực công.

“Nói đến cải cách tiền lương là nói đến cải cách toàn bộ tiền lương ở cả ở khu vực công và khu vực tư. Với khu vực tư, họ được tự chủ về ngân sách nên làm rất quyết liệt. Về cơ bản, tất cả các doanh nghiệp, tổng công ty đều có thang bảng lương xây dựng gắn với vị trí việc làm. Có những vị trí lao động phải làm 2-3 việc, nếu làm không hết, lao động ở vị trí khác tăng cường”, ông Huân nói.

Trong khi khu vực tư đã áp dụng trả lương theo vị trí việc làm từ lâu thì nay khu vực công mới bắt đầu xây dựng. Đó là chưa kể tới việc xây dựng vị trí việc làm ở khu vực công sẽ khó khăn hơn, vì chưa từng có tiền lệ. Kèm theo đó, khi sáp nhập bộ, ban ngành và đơn vị hành chính, nhiều vị trí việc làm sẽ bị xô lệch, có những vị trí thừa cán bộ, có vị trí thiếu.

“Ngân sách trả lương có thể tiết kiệm được một khoản nhưng ngân sách chi trả hỗ trợ cho cán bộ, công chức, viên chức lại tăng… Tất cả những vấn đề này cũng tạo sức ép lên ngân sách. Chính phủ cần tính toán kỹ lưỡng trước bài toán cải cách tiền lương”, ông Huân nói.

Với những phân tích như trên, ông Huân cho rằng khó có thể triển khai cải cách tiền lương trong cuối năm 2025 và đầu năm 2026 tới.

Ngoài ra, một số các chuyên gia đầu ngành về tiền lương và BHXH cũng cho rằng cần tính toán lại thang bảng lương của một số ngành như y tế, giáo dục hay lực lượng vũ trang. Có chuyên gia còn mạnh dạn phản bác: “Không hiểu căn cứ vào đâu mà cơ quan chức năng tăng lương cho giáo viên, đưa hệ số lương giáo viên tăng cao nhất trong thang bảng lương của lao động nói chung”?.

Đọc thêm