Đối với mình thì không có ngành học hay nghề nghiệp nào gọi là “đúng” cả, chỉ có ngành học/nghề nghiệp phù hợp với bạn mà thôi. Mà khái niệm “phù hợp” đó ở mỗi người cũng khác nhau. Có người phù hợp là bạn có thế mạnh trong lĩnh vực đó, có người là vì thích, có người là vì định hướng tương lai tương thích, và cũng có những người là tổng hợp tất cả các yếu tố kể trên.
Hơn thế nữa thì không phải ai cũng may mắn chọn lựa được ngành học hay nghề nghiệp mình phù hợp, đam mê ngay từ đầu mà thường phải trải qua một quá trình trải nghiệm rồi thử nghiệm nhất định. Hay như trong thiết kế sản phẩm thì người ta còn gọi là Pivot đó. Về chủ đề này thì mình cũng viết nhiều bài rồi nên sẽ không nói thêm ở đây nữa.
Điều mình muốn nói là nếu các bạn chú trọng đến việc lựa chọn ngành học phù hợp ngay từ đầu thì việc học hay sự nghiệp, cuộc sống sau này của bạn sẽ thuận lợi, dễ dàng hơn. Có nhiều người cho rằng việc chọn lựa ngành học không quan trọng, học gì cũng được, quan trọng là tư duy và những kĩ năng chuyển đổi (transferable skills) vì nhiều khi ra trường không thể làm đúng ngành.
Tuy nhiên thì điều này phần lớn chỉ đúng nếu bạn làm việc trong những ngành không đỏi hỏi kiến thức, kĩ năng chuyên môn cao thôi. Ví dụ như nếu bạn muốn trở thành một kĩ sư thì không thể học hú hoạ 1 ngành kinh doanh, kinh tế nào được đúng không nào?
Vậy làm sao để có thể chọn được ngành học “phù hợp”?
Mình nghĩ rằng đối với việc chọn ngành học, nghề nghiệp, hay ngay cả việc apply học bổng thì có một yếu tố cực kỳ quan trọng là Sự Tự Nhận Thức (Self-awareness). Chỉ khi bạn có thể hiểu được bản thân mình muốn gì, cần gì, điểm mạnh, điểm yếu của bản thân ra sao thì bạn mới có thể chọn được thứ phù hợp với mình.
‘Hiểu bản thân mình’ nghe có vẻ đơn giản nhưng thực ra là một việc mà không phải ai cũng làm được. Trong một nghiên cứu được thực hiện trên 5000 đối tượng thì tiến sĩ Tasha Eurich nhận thấy hầu hết mọi người tin rằng mình thấu hiểu bản thân nhưng thực ra chỉ 10% – 15% số họ có thể làm được điều đó.
Một vấn đề nữa là thế giới hiện đại với quá nhiều thông tin khiến cho các bạn trẻ có ít thời gian để tìm hiểu bản thân mình hơn. Quá nhiều quan điểm từ mạng xã hội, từ các influencer cũng ảnh hưởng đến khả năng tự nhận thức của các bạn. Ví dụ như nhiều khi bạn yêu thích một điều gì đó là vì một influencer mà bạn hay theo dõi cũng thích điều đó chẳng hạn.
Để rèn luyện Self-awareness thì có một phương pháp dễ thực hiện mà mình yêu thích là viết nhật ký (Journal). Nhưng thay về chỉ đơn giản viết về các sự kiện hàng ngày thì bạn sẽ đối thoại, phân tích những suy nghĩ, hành vi của mình. Đây là một cách rất tốt để bạn có thể hiểu bản thân mình. Việc viết ra cũng khiến cho suy nghĩ của bạn thông suốt và mạch lạc hơn.
Để tăng mức độ tự nhận thức thì việc thử nghiệm, trải nghiệm cũng rất quan trọng. Thử nghĩ xem lần gần đây nhất bạn khám phá ra một điểm mạnh/điểm yếu của bản thân là khi nào? Có phải là khi bạn thực hiện một công việc/thử thách nào đó không?
Các bạn học sinh, sinh viên trước khi chọn ngành học, nghề nghiệp thì hãy thử nghiệm, trải nghiệm thật nhiều để có một cái nhìn thực tế về các ngành học, nghề nghiệp khác nhau. Chỉ khi trải nghiệm thì bạn mới có thể hiểu được rõ nhất mình yêu/ghét gì về ngành, nghề đó, điểm mạnh/yếu của mình trong ngành/nghề đó là gì? Cũng như để thiết kế được 1 sản phẩm tốt cần các Prototypes thì chúng ta cần nhiều thử nghiệm để có một sự nghiệp, cuộc sống như ý.
Để trải nghiệm một ngành học thì bạn có thể đăng ký tham gia một khoá học online hoặc seminar gì đấy của ngành đó. Đối với các bạn đi du học thì nhiều trường đại học nước ngoài thường có những chương trình học trải nghiệm, cả online và offline. Các chương trình du học hè cũng là cơ hội tốt để có được cái nhìn thực tế về ngành học bạn đang quan tâm.
Nói chung là việc thử nghiệm này đúng là sẽ tốn tương đối thời gian, công sức ban đầu nhưng nó sẽ giúp cho bạn tự tin hơn rất nhiều với lựa chọn của mình cũng như sẽ giảm thiểu được những hệ quả sau này từ việc bạn không thích, không phù hợp hay là ngành học không được như kì vọng của bạn.
Hãy dành đủ thời gian, công sức cho việc lựa chọn ban đầu để không bị hối hận sau này!
