Trận sông Jaxartes – Alexander đại đế đánh tan quân du mục Trung Á
Trong cuộc phiêu lưu quân sự về hướng Đông, chuẩn bị để xâm lược Ấn Độ, đoàn xe hậu cần của Hy Lạp liên tục bị quấy rối bởi những cung kỵ binh Trung Á. Alexander Đại Đế liền trích 1 nhóm nhỏ hậu quân khoảng 6.000 người tiến vào đất của dân du mục Saka (*) dưới quyền thủ lĩnh Satraces. Còn các cánh quân với đoàn xe hậu cần vẫn tiếp tục đi theo hành trình đã định.
Giữa buổi chiều, quân Hy Lạp tiến hành vượt sông Jaxartes, bên kia bờ sông là khoảng 20.000 kỵ binh Saka chặn đánh, Alex liền hạ lệnh cho các máy bắn đá và máy phóng lao đồng loạt bắn.
Quân du mục bị bất ngờ vì những vũ khí lần đầu gặp này, có tầm bắn vượt xa cung composite của họ. Bất lực, lại gặp thương vong lớn, họ buộc phải rút lui để tránh bị tàn sát, bỏ mặc 6000 quân Hy Lạp đổ bộ lên bờ thành công.
Sau khi lên bờ, nhận thấy người Saka vẫn ở đằng xa chờ đợi chứ chưa dám tấn công. Alexander Đại Đế cử 1 toán kỵ binh nhẹ Hy Lạp tấn công họ trước để nhử họ vào trận địa mai phục. Thấy con mồi dễ ăn, quân cung kỵ Saka dựa vào ưu thế cơ động (phần lớn cưỡi ngựa) để bao vây toán kỵ binh này. Thì bất ngờ vì xung quanh 3 mặt đều là quân của Alex.
2 bên giao chiến, người Saka dần bị dồn ép về phía một đầm lầy rồi bị quân Hy Lạp khép vòng vây đánh tan hoàn toàn cánh quân đầu sỏ. 1200 kỵ binh bị giết, thủ lĩnh Satraces cũng tử trận trong đám loạn quân. Các cánh kỵ binh còn lại chống trả không nổi cũng bỏ chạy tan tác. Kỵ binh của Alex truy sát số còn lại, bắt sống thêm nhiều tên rồi mới rút về (do đêm xuống).
Về phía Hy Lạp chỉ mất có 160 người. Sau trận đánh, những tù binh bị bắt được thả ra để lan truyền tin thất bại. Khiến các dân tộc du mục Trung Á không dám bén mảng đến gây sự nữa, 1 số bộ lạc thực hiện chính sách hòa thân, liên minh với người Hy Lạp.
Trước đó, kỵ binh du mục luôn là 1 trong những lực lượng tinh nhuệ mà các nền văn minh định cư phải e ngại. Nhưng sau trận đánh này, người Hy Lạp đã chứng minh, chúng chẳng là gì nếu đối mặt với những đội quân chính quy, chuyên nghiệp đến từ phương Tây. Và cũng khẳng định thêm về khả năng bất khả chiến bại trước mọi kẻ thù của Alexander đại đế.
(*) Người Saka là tên gọi 1 giống dân du mục thuộc đại chủng Iranian ở Trung Á. Người Hy Lạp quen gọi tất cả du mục đều là Scythian (nhưng không phải).
