Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư: Làm sao hiện thực hóa? (Bài 3)

Để hiện thực hóa chính sách bữa ăn học đường miễn phí, theo các chuyên gia, Đại biểu Quốc hội, cần bắt đầu từ những địa phương có điều kiện, có lộ trình cụ thể và đặc biệt là phải có quyết tâm chính trị, sự đồng lòng của toàn xã hội. Đây không chỉ là chính sách an sinh mà còn đầu tư cho tương lai bền vững.

MỜI BẠN ĐỌC THEO DÕI LOẠT BÀI: Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Rất nhân văn, thiết thực” (Bài 1)

Tiến tới bữa ăn miễn phí cho học sinh từ gợi ý của Tổng Bí thư: Hà Nội “rót” 3.000 tỷ chăm lo cho 76 vạn học sinh (Bài 2)

Gợi mở lộ trình ba bước để tiến tới hiện thực hóa bữa ăn miễn phí cho học trò

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, từ việc Hà Nội hỗ trợ bữa ăn cho học sinh, mô hình cần được nhân rộng, không nhất thiết là đồng loạt, nhưng là khởi đầu mạnh mẽ cho một chiến lược quốc gia về dinh dưỡng học đường.

Theo ông Sơn, các địa phương khác như TP.HCM, Đà Nẵng hay những tỉnh có ngân sách khá hoàn toàn có thể học tập mô hình Hà Nội – hỗ trợ một phần hoặc toàn phần tiền ăn trưa cho học sinh mầm non, tiểu học, ưu tiên nhóm gia đình khó khăn.

“Vấn đề không phải là có làm được hay không, mà là có dám đặt ra mục tiêu dài hạn và có quyết tâm chính trị đủ lớn để thực hiện hay không”, ông Sơn nhấn mạnh.

PGS Bùi Hoài Sơn nhận định, một chính sách nhân văn, nếu được bắt đầu từ một địa phương, được nhân rộng bởi nhiều địa phương, sẽ dần trở thành một phong trào quốc gia. Và khi cả nước cùng chung tay, cùng đồng lòng, thì bữa trưa học đường miễn phí – tưởng chừng là “đặc quyền” sẽ thực sự trở thành một quyền phổ quát cho mọi học sinh Việt Nam.

Ông Sơn cũng phân tích, trong điều kiện hiện nay, chúng ta chưa thể áp dụng chính sách miễn phí bữa trưa học đường một cách đồng loạt tại các tỉnh thành, bởi mỗi địa phương có một điểm xuất phát khác nhau – về ngân sách, cơ sở vật chất, năng lực tổ chức và cả nhận thức xã hội.

“Khi Tổng Bí thư đã nói “Tiến tới Nhà nước nuôi các cháu”, đó là lời hiệu triệu mạnh mẽ cho cả hệ thống chính trị và toàn xã hội cùng hành động. Tôi tin, nếu chúng ta bắt đầu từ ngày hôm nay, bằng những hành động thiết thực và lộ trình bài bản, thì không xa nữa, chính sách này không còn là ước mơ, mà sẽ trở thành hiện thực sống động trong đời sống học đường Việt Nam. Đó chính là cách chúng ta gieo những hạt mầm tốt lành cho tương lai đất nước”.

“Tuy nhiên, không thể vì khó mà không làm, càng không thể trì hoãn một chính sách mang tính chiến lược cho tương lai chỉ vì thiếu một vài điều kiện ban đầu. Điều quan trọng là chúng ta cần một lộ trình hợp lý, vừa đảm bảo khả năng triển khai, vừa giữ được tính bền vững và công bằng”, ông Sơn nói.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn đề xuất một lộ trình ba bước để “hiện thực hóa” bữa ăn học đường miễn phí theo gợi ý của Tổng Bí thư Tô Lâm, theo quan điểm làm “từng bước nhưng không dừng bước”.

Giai đoạn đầu, ưu tiên hỗ trợ một phần tiền ăn cho học sinh ở các đô thị lớn, nơi có điều kiện ngân sách như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng. Từ kinh nghiệm thực tiễn đó, Chính phủ có thể ban hành khung chính sách mẫu, tạo hành lang pháp lý để các địa phương tùy cơ ứng biến, chủ động cân đối ngân sách, xây dựng chương trình hỗ trợ phù hợp với đặc thù của mình.

Thứ hai, đối với các tỉnh khó khăn, đặc biệt là các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa, nơi trẻ em có nguy cơ bỏ học cao do điều kiện sống thiếu thốn, thì nên đặt mục tiêu hỗ trợ 100% cho học sinh thuộc hộ nghèo, cận nghèo, dân tộc thiểu số, thông qua các chương trình mục tiêu quốc gia. Đây không chỉ là hỗ trợ an sinh mà là chính sách xóa bất bình đẳng trong giáo dục từ gốc.

Thứ ba, để giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, cần khuyến khích mạnh mẽ xã hội hóa, theo mô hình hợp tác công – tư. Nhiều doanh nghiệp, tổ chức xã hội, quỹ phúc lợi sẵn sàng tham gia vào chương trình này – có thể là tài trợ thực phẩm sạch, đầu tư bếp ăn chuẩn hóa, hay hỗ trợ trang thiết bị phục vụ bán trú.

Trung ương nên đóng vai trò điều tiết, dẫn dắt, truyền thông và kết nối, để việc xã hội hóa không manh mún, mà trở thành một chiến lược chung toàn quốc, gắn với mục tiêu phát triển bền vững và nuôi dưỡng nguồn nhân lực tương lai.

Chính sách nhân văn cần sự quyết tâm của Nhà nước, địa phương, minh bạch của nhà trường và chung tay của toàn xã hội

Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hoà (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, tuỳ theo điều kiện thu ngân sách của mỗi địa phương hiện nay để tính đến phương án hỗ trợ suất ăn cho học sinh bán trú nhưng không thấp hơn mức quy định Chính phủ đã ban hành.

“Hiện một số nơi đang tập trung nghiên cứu, cân đối ngân sách để hỗ trợ suất ăn bán trú cho học sinh. Tỉnh thành nào thu nhập cao hỗ trợ cao, tỉnh nào thấp sẽ có hỗ trợ thấp, tất nhiên sẽ không đồng đều trong cả nước nhưng việc miễn giảm, hỗ trợ tiền ăn trưa cho các học sinh là việc hết sức cần thiết. Tôi nghĩ các tỉnh thành trong cả nước cần nghiên cứu gói ngân sách hỗ trợ cho học sinh theo luật đã được quy định của Chính phủ”, ông Hoà nhấn mạnh.

Theo ông Hoà, khi đã có chính sách, nhiệm vụ triển khai và tổ chức thực hiện của chính quyền địa phương và các trường nhận được hỗ trợ rất quan trọng, phải đảm bảo cho các em được hỗ trợ chính đáng, phù hợp, đến tận tay từng học sinh, không để xảy ra tình trạng tiêu cực, lãng phí, lợi ích nhóm.

“Các nơi cần kiểm tra, thanh tra, đôn đốc nhắc nhở các trường, đặc biệt người đứng đầu các trường khách quan, công tâm, vô tư để làm sao những suất ăn hỗ trợ từ chính phủ, tỉnh thành trong cả nước đến trực tiếp cho các em, các cháu để không xảy ra tình trạng tiêu cực. Hiệu trưởng nhà trường là người chịu trách nhiệm toàn bộ hoạt động của trường, hỗ trợ cho học sinh”, ông Hoà nêu quan điểm.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội khẳng định, chính sách hỗ trợ tiền ăn bán trú cho học sinh là một chính sách an sinh quan trọng, góp phần nâng cao thể chất, trí tuệ, giảm gánh nặng cho gia đình và được người dân đồng thuận cao.

Theo bà Nga, Hà Nội với tiềm lực ngân sách lớn có thể triển khai khá “nhẹ nhàng” khi hỗ trợ bữa ăn cho học sinh, nhưng để nhân rộng cả nước cần có khảo sát kỹ lưỡng, phân bổ nguồn lực hợp lý và thực hiện theo lộ trình, đồng bộ trên phạm vi quốc gia.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga đề xuất 4 giải pháp trọng tâm bao gồm:
Chính sách và nguồn lực – khảo sát khả năng cân đối ngân sách từng địa phương, có cơ chế điều tiết từ Trung ương.

Minh bạch – tránh tình trạng “cắt xén” suất ăn, cần cơ chế giám sát chặt chẽ từ phụ huynh và cơ quan quản lý.

Hạ tầng bán trú – bố trí đầy đủ cơ sở vật chất cho ăn, nghỉ trưa tại trường.

An toàn thực phẩm – đảm bảo chất lượng, dinh dưỡng, an toàn tuyệt đối cho học sinh.

“Tôi cho rằng cần khảo sát thật kỹ trong 34 tỉnh thành, với tỉnh cân đối được ngân sách thì khoản tiền hỗ trợ là bao nhiêu, với tỉnh chưa cân đối được thì Nhà nước phải điều tiết về bao nhiêu để chúng ta có con số kinh phí trong một năm học. Bên cạnh đó, bố trí cân đối nguồn lực vì chính sách an sinh này không giống chính sách khác, nguồn lực đến đâu thực hiện đến đó, chia giai đoạn ra thực hiện. Tuy nhiên, nếu hỗ trợ ăn trưa cho học sinh phải thực hiện đồng loạt với số tiền cụ thể. Việc khảo sát vô cùng quan trọng để có được câu trả lời”, bà Nga nói.

Ngoài ra, bà Nga nhấn mạnh vai trò xã hội hóa để giảm gánh nặng ngân sách. Những nơi khó khăn – miền núi, hải đảo – lại ít doanh nghiệp, nên cần có chiến lược phân bổ, điều tiết minh bạch và truyền thông bài bản để nguồn lực hỗ trợ đến đúng chỗ.

“Đây là chính sách rất nhân văn, nhưng để thành công cần sự quyết tâm của Nhà nước, minh bạch của nhà trường và chung tay của toàn xã hội”, bà Nga khẳng định.

Đọc thêm