Thúc đẩy chuyển đổi số nhằm bảo tồn văn hóa, phát triển du lịch (bài 3)

Tới thăm di tích lịch sử Văn Miếu – Quốc Tử Giám vào cuối tháng 11/2024, Mysheo Lee và những người bạn không còn phải xếp hàng chờ đợi như 7 năm trước đó. Với mã code QR có sẵn trên điện thoại, cô nhanh chóng hoàn thành thủ tục để cùng những người bạn vào tham quan khu di tích.

Ngoài tiện ích về thủ tục mua vé, Mysheo Lee ấn tượng mạnh với sản phẩm tour đêm đặc sắc “Tinh hoa đạo học”. Dựa trên sự hỗ trợ của công nghệ trình chiếu mapping 3D tiên tiến, sản phẩm đưa đến cho du khách trải nghiệm độc đáo, mới lạ. Với 5 chặng dừng để thuyết minh dọc theo 5 không gian: Khu Nhập đạo, Khu Thành đạt, hồ Thiên Quang, sân Đại bái và Khu Thái Học, cô cùng các khách thăm quan được kể chuyện cá chép vượt vũ môn – cá chép hóa rồng, được lý giải về ánh sao chiếu rọi từ Khuê Văn Các, nghe những tấm bia tiến sỹ kể chuyện khoa thi…

Chia sẻ với Dân Việt, Mysheo cho biết, lần này chuyến đi của cô dễ dàng và thú vị hơn nhiều với sự hỗ trợ của công nghệ số. “Nhờ trang web đặt vé, tôi chọn được cho mình một khách sạn ưng ý tại Đống Đa (Hà Nội). Trước khi tới Văn Miếu, tôi dễ dàng quyết định các địa điểm khác mình sẽ tới ăn uống, tham quan quanh khu vực mình cư trú nhờ thông tin trên trang tin điện tử Dongda360. Bên cạnh đó, tại những nơi tôi đi qua, chỉ cần quét mã QR, tôi đã có khá nhiều thông tin về những bảo vật, di tích lịch sử, quá trình tu bổ, tôn tạo hay kiến trúc của chúng… Cũng nhờ vậy, tôi hiểu và yêu đất nước hơn” – Mysheo tâm sự.

Trang web Dongda 360 mà Mysheo Lee nhắc tới được quận Đống Đa tiến hành xây dựng từ tháng 7/2020 bằng phần mềm ứng dụng có khả năng tương tác cao với người sử dụng. Trang thông tin điện tử và ứng dụng tương tác là hệ thống lưu trữ dữ liệu các di tích lịch sử, văn hóa và điểm đến về du lịch được số hóa, nhằm cung cấp cho người dùng phương tiện để tìm kiếm, tra cứu các điểm du lịch, dịch vụ, thương mại và các thông tin hỗ trợ trên địa bàn quận.

Dưới sự chỉ đạo của Thành ủy và UBND thành phố Hà Nội, vào ngày 30/5/2024, UBND quận Đống Đa đã đưa ra kế hoạch số 263/KH-UBND của UBND quận Đống Đa nhấn mạnh vai trò của công tác thông tin, tuyên truyền. Trong đó, quận xây dựng trang thông tin điện tử Website “Godongda” cung cấp các thông tin giới thiệu về Di tích quốc gia đặc biệt Gò Đống Đa theo hướng phát triển du lịch bằng 2 ngôn ngữ tiếng Việt và Tiếng Anh, có liên kết với trang thông tin điện tử Dongda 360, Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu- Quốc Tử Giám.

Vào tháng 2/2024, công trình Bản đồ số địa chỉ đỏ tại điểm di tích “Nhà lưu niệm Bác Hồ” – nơi Bác đã từng tới thăm và làm việc với cán bộ và nhân dân phường Kim Liên cũng chính thức được khánh thành. Đại diện phòng Văn hóa & Thông tin quận Đống Đa cho biết: “Trong thời gian tới, quận sẽ tiếp tục phát huy thế mạnh, đẩy nhanh việc ứng dụng chuyển đổi số trong bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa – lịch sử. Mục tiêu tới năm 2030, quận phát triển đa dạng, đồng bộ các ngành công nghiệp văn hóa một cách bền vững, được ứng dụng công nghệ tiên tiến; các sản phẩm, dịch vụ, văn hóa có thương hiệu uy tín”.

Quận Tây Hồ cũng là một trong những địa phương đi đầu tại Hà Nội trong công tác chuyển đổi số, phát triển thương mại du lịch. Thời gian qua, quận Tây Hồ đã quyết liệt triển khai thực hiện hiệu quả các nghị quyết và đề án như: Nghị quyết số 10 về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn quận giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”; Đề án “Nâng cao chất lượng các hoạt động Văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao trên địa bàn quận giai đoạn 2022-2025”; Đề án “Xây dựng các cơ sở dữ liệu nền tảng (số hóa) phục vụ công tác bảo tồn văn hóa, quản lý di tích và phát triển du lịch trên địa bàn quận”; Kế hoạch số 288/KH-UBND ngày 9-8-2023 về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn quận giai đoạn 2023-2025”.

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Nguyễn Đình Khuyến, Chủ tịch UBND quận Tây Hồ nêu rõ: “Các đơn vị cần tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nước, tạo ra các dịch vụ công trực tuyến thuận tiện và minh bạch phục vụ cho người dân và doanh nghiệp; phát triển mạnh mẽ kinh tế số, hỗ trợ sản xuất kinh doanh trên địa bàn quận. Với mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa, trước hết cần kết nối các điểm đến, bởi Tây Hồ là nơi có rất nhiều di tích lịch sử cũng như làng nghề truyền thống như xôi Phú Thượng, trà sen Quảng An, quất cảnh Tứ Liên, hoa đào Nhật Tân.

Đặc biệt, cần giới thiệu rộng rãi fanpage “Tây Hồ 360 độ” để người dân và du khách dễ dàng tìm kiếm các thông tin, khám phá các địa danh qua công nghệ thực tế ảo, để từng bước phát triển quận Tây Hồ là trung tâm dịch vụ, du lịch, văn hóa của Thủ đô”.

Trước những thay đổi trong quá trình chuyển đổi số tại Thủ đô, nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến – người có nhiều năm nghiên cứu về Hà Nội cho rằng: “Với vai trò là trung tâm chính trị – kinh tế – văn hóa của cả nước, Hà Nội là nơi diễn ra quá trình chuyển đổi số một cách nhanh chóng và mạnh mẽ nhất. Bên cạnh việc nỗ lực thay đổi, tạo ra những bước đột phá, Đảng và các cấp chính quyền thành phố cũng nhấn mạnh vai trò của việc trùng tu, bảo tồn di tích, lưu giữ các nét đẹp văn hóa truyền thống của mảnh đất, con người Tràng An.

Chuyển đổi số tại Hà Nội giúp bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, bởi nhiều tư liệu lưu trữ sẽ bị hỏng hóc, xuống cấp theo thời gian. Bên cạnh đó, hoạt động này góp phần phát triển văn hóa khi người dùng có thể dễ dàng tiếp cận nguồn tư liệu lớn sau chỉ một vài cú click. Với số lượng hàng ngàn di tích lịch sử, di sản văn hóa vật thể, phi vật thể tại Thủ đô, rất khó để chúng ta có thể tới trực tiếp từng nơi thăm quan. Thế nhưng, nhờ nền tảng công nghệ, người xem có thể chọn lọc địa điểm, tìm hiểu thông tin mình mong muốn, qua đó thêm hiểu và gắn bó với mảnh đất mình sinh sống” – ông Tiến nêu quan điểm.

Đồng tình với quan điểm này, đạo diễn, chuyên gia văn hóa Ngô Hương Giang nhận định: “Chuyển đổi số đang là xu hướng tất yếu của các nước đang phát triển, có hạ tầng viễn thông hiện đại. Việt Nam sớm nắm bắt được xu thế chung ấy, các cấp ủy, chính quyền từ trung ương tới địa phương đều nhận thức được vai trò quan trọng hàng đầu của chuyển đổi số.

Chuyển đổi số không chỉ mang lại hiệu quả nhanh chóng, mà còn góp phần tinh giảm các đầu mối, gia tăng lợi ích kinh tế. Trong lĩnh vực văn hóa, chuyển đổi số còn góp phần hiện thực hóa những giá trị lịch sử xưa cũ, những vết tích của thời gian đã được sống lại qua các video mô phỏng nhiều màu sắc của dữ liệu số và AI.

Hà Nội là một trong những địa phương tiên phong trong chuyển đổi số, điều này được thể hiện qua những thay đổi mang tính đột phá như: Mô phỏng kinh thành thăng long thời Lý ở khu Hoàng thành;  thuyết minh tự động tại nhà tù Hỏa Lò…Những hoạt động này không chỉ khẳng định sự quan tâm của khối chức năng ngành Du lịch, mà còn khẳng định giá trị vững bền của quá trình chuyển đổi số về văn hóa” – ông Giang chia sẻ với Dân Việt.

Nói về những lợi ích do chuyển đổi số đem lại, ông Ngô Hương Giang cho rằng: “Thứ nhất, chuyển đổi số góp phần lưu trữ tốt hơn về mặt dữ liệu, đồng thời phục dựng những di chỉ văn minh đã mất do thời gian, do binh biến. Thứ hai, chuyển đổi số góp phần kết nối trực tiếp tri thức lịch sử với du khách tham quan, mang đến cảm xúc văn hóa thăng hoa hơn so với cách tiếp cận truyền thống.

Thứ ba, chuyển đổi số mở ra không gian văn hóa phi giới hạn – điều mà việc bảo tồn theo cách truyền thống bị giới hạn. Việc chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa không chỉ góp phần lan tỏa các giá trị phi vật thể ra bên ngoài lãnh thổ, tiếp cận với du khách quốc tế, mà còn góp phần định vị bản đồ văn hóa Việt Nam ra thế giới”.

Với hơn 400.000 người theo dõi trên mạng xã hội, nhiều bài viết đạt hàng trăm lượt yêu thích, chia sẻ, Di tích Nhà tù Hỏa Lò (Hoàn Kiếm, Hà Nội) là minh chứng tiêu biểu cho việc lan tỏa tình yêu nước thông qua không gian số. Với các sáng tạo trong việc đưa ra các câu đố hóm hỉnh, lời bài hát, hình ảnh minh hoạ, gắn với thông tin gắn liền với lịch sử tưởng chừng khô khan, những năm qua, di tích đã thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước thăm quan, đặc biệt là các bạn trẻ gen Z.

Từ năm 2019, Nhà tù Hoả Lò triển khai hệ thống thuyết minh tự động để phục vụ du khách. Với thiết bị này, du khách có thể tự trải nghiệm 35 câu chuyện lịch sử qua chính lời kể của những người tù chính trị về cuộc sống khó khăn trong tù…

Di tích nhà tù Hỏa Lò còn xuất hiện trên hai nền tảng Spotify và Apple Podcasts. Tại đây, 3 chương trình trưng bày trực tuyến mang tên “Thắp lửa yêu thương”, “Sắt – Son”, “Lời thề quyết tử” được truyền tải qua giọng đọc cảm xúc, đi vào lòng người.

Tại Hoàng thành Thăng Long, Ban quản lý cũng đã triển khai xây dựng ứng dụng trên điện thoại di động thuyết minh hướng dẫn tham quan tại khu di sản. Theo đó, với những tính năng ưu điểm vượt trội ứng dụng đã khắc phục được hạn chế của loại hình audio truyền thống. Khi người dùng tải về điện thoại cá nhân, họ có thể đọc nội dung diễn giải, xem các hình ảnh minh hoạ và được xem nội dung hướng dẫn tham quan dưới dạng video chứ không chỉ nghe đơn thuần.

Trong khi đó, làng gốm Bát Tràng ở huyện Gia Lâm (Hà Nội) sử dụng công nghệ thực tế ảo (VR) để giúp du khách hòa mình vào lễ hội thủ công mỹ nghệ của làng nghề… Những hình ảnh, video về quá trình sản xuất và sản phẩm của làng nghề được tích cực giới thiệu, quảng bá trên Facebook, Zalo đến với đông đảo khách thăm quan cũng như người có nhu cầu mua/bán.

Trước những thay đổi tích cực đang diễn ra tại Thủ đô, PGS.TS Trần Thành Nam (Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: “Thời gian qua, TP. Hà Nội đã triển khai quyết liệt công cuộc chuyển đổi số. Trong đó, vai trò chỉ đạo của Đảng, sự vào cuộc của các cấp chính quyền, đoàn thể được thể hiện rõ nét. Hiện tại, đa phần các bảo tàng, di tích, trường học đều tích hợp công nghệ số trong việc thông tin, giảng dạy các tư liệu văn hóa, lịch sử. Ngay trong các tiết học tại trường Đại học Giáo dục, chúng tôi cũng có những buổi “đưa” sinh viên tham quan các bảo tàng ảo tại Hà Nội thông qua công nghệ VR360. Tại đó, các em được xem video, hình ảnh, thông tin về sự kiện, nhân vật lịch sử… Các nội dung đa phần đều sinh động, trực quan, hấp dẫn”.

Sự ra đời của ứng dụng iHanoi với phần về Du lịch và Di sản văn hóa, trong đó có chứa Bản đồ di tích lịch sử – văn hóa cũng cho phép người dùng có cái nhìn tổng quan, dễ dàng hệ thống những địa điểm là di sản thế giới, di tích quốc gia đặc biệt. Theo ông Nam, đây là việc làm cần thiết và mang ý nghĩa rất thiết thực với việc bảo tồn, phát huy những nét đẹp truyền thống của Hà Nội.

Bên cạnh đó, ông Trần Thành Nam cũng cho rằng thành công của các trang mạng xã hội thuộc quản lý của Di tích Nhà tù Hỏa Lò cho thấy khả năng lan tỏa của những nội dung về lịch sử, văn hóa khi chúng “chạm” với tâm lý của người trẻ.

“Nội dung sáng tạo, phù hợp thị hiếu, có yếu tố hài hước, nhẹ nhàng sẽ thu hút sự chú ý của công chúng, tạo cho họ hứng thú tìm hiểu, khám phá các vẻ đẹp lịch sử. Đương nhiên, những hoạt động này cũng cần nghiên cứu kỹ lưỡng, nhằm đảm bảo tính chính xác, tôn trọng sự thật. Các nội dung được đăng tải trên mạng xã hội cần phù hợp với giá trị chúng ta hướng tới, để cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ không hiểu sai, hiểu lệch”, ông Nam nhấn mạnh.

Nói về những việc cần làm trong thời gian tới, ông Nam cho rằng cần có thêm sự bắt tay giữa các nhà khoa học, sử gia và những nhà nghiên cứu về Hà Nội học để tạo ra những sản phẩm giá trị. “Tôi cũng nghĩ cần sớm đưa bộ môn Hà Nội học thành một bộ môn mang tính khoa học, để các bạn học sinh được học về di tích lịch sử văn hóa, từ đó chính những học sinh, sinh viên sẽ là hướng dẫn viên giới thiệu vẻ đẹp của Thủ đô với bạn bè trong và ngoài nước” – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục chia sẻ.