Trả lời: Alexey Tereshchenko, chuyên gia về quan hệ quốc tế ( cả lý thuyết lẫn thực hành).
Vào ngày 28/6/1919.
Đó là ngày mà hoà ước Versailles đã được ký. Thay vì được soạn chỉ bằng tiếng Pháp, theo như truyền thống từ trước, nó đã có 2 phiên bản, bằng tiếng Anh và tiếng Pháp.
Tiếng Pháp, vốn phổ biến từ thời Trung Cổ, trở nên phổ biến hơn nữa dưới triều đại vua Louis XIV khi Pháp trở thành cường quốc mạnh nhất tại châu Âu.Tiếng Pháp đã thay thế cho tiếng Latin và tiếng Ý, trở thành ngôn ngữ được dùng trong ngoại giao tại Châu Âu.
Sau trận Waterloo năm 1815, Pháp đã mất danh hiệu số 1 vào tay nước Anh. Tuy nhiên, điều này vẫn không làm ảnh hưởng nhiều đến sự thống trị của tiếng Pháp. Anh quốc trở thành nhà lãnh đạo thế giới, nắm trong tay một sức mạnh khủng khiếp. Năm 1914 họ đã sở hữu ¼ lãnh thổ trái đất. Nhưng vẫn chỉ có những doanh nhân và thuyền trưởng tàu biển là biết tiếng Anh. Ngoại giao và các tổ chức quốc tế tiếp tục sử dụng tiếng Pháp.
Phần lớn người Anh ở nước ngoài đều học tiếng Pháp, mặc dù những nhà ngoại giao Anh đã kiên quyết nói tiếng Anh và mang theo phiên dịch. Một hình ảnh châm biếm thường được các nhà văn Anh và nước ngoài mô tả trong văn học thế kỷ 19 là một người Anh sống ở ngoài nhưng không chịu học ngoại ngữ (mặc dù các nhà văn Anh thường coi việc từ chối này là một cử chỉ thể hiện tinh thần ái quốc và dù đáng cười nhưng nó vẫn nhận được một vài sự tôn trọng).
Cho đến 1870, khi Pháp thất bại và bị làm nhục bởi Đức, thì ngôn ngữ được dùng trong bản hiệp ước hoà bình vẫn là tiếng Pháp. Cho đến khi hội nghị hoà bình Paris diễn ra năm 1919, sau khi Pháp đã trả được hận với nước Đức, thì thủ tướng Pháp khi đó là Georges Clemenceau và người đồng sự là Stephen Pichon soạn thảo hiệp ước hoà bình bằng tiếng Pháp và họ nghĩ rằng nó sẽ không vấp phải sự phản đối nào.
Nhưng đã có một người phản đối. Đó là tổng thống Mỹ Woodrow Wilson. Ông biết rằng tiếng Pháp là ngôn ngữ được dùng cho ngoại giao tại châu Âu nhưng cho rằng đã có một thế lực mới nổi không nằm ở châu Âu và chỉ nói tiếng Anh.
Pichon phản đối rằng Mỹ đã tham gia một hội nghị ngoại giao khi tiếng Pháp là ngôn ngữ chính thức. Ông cho rằng đây là một điều bất công khi tước đi đặc quyền lịch sử được dành cho Pháp sau khi mà nước này đã phải trải qua một cuộc chiến với nhiều thiệt hại. Nhưng Wilson vẫn rất cứng rắn: theo hiến pháp Mỹ, tất cả những bản hiệp ước phải được trình lên quốc hội, là những người không biết tiếng Pháp. Việc này nhận được sự ủng hộ của thủ tướng Anh khi đó là David Lloyd George, khi ông nhấn mạnh rằng số người nói tiếng Anh hiện tại đã lớn hơn rất nhiều số người nói tiếng Pháp.
Trong một nỗ lực tuyệt vọng cuối cùng, Pháp đã làm một việc để cứu nguy cho ngôn ngữ của mình: họ đề nghị thêm tiếng Ý vào làm ngôn ngữ chính thức thứ 3 cho hội nghị hoàn bình và bản hiệp ước. Nó sẽ hạ thấp đi tầm quan trọng của tiếng Anh. Tuy nhiên, đề nghị này đã bị bác bỏ. Trích lời các sử gia:
Sự thống trị kéo dài hơn 200 năm của tiếng Pháp đã đi đến hồi kết.
Cả Wilson và Lloyd George đều không nói tiếng Pháp, trong khi Clemenceau nói tiếng Anh thành thạo, do ông từng sống và kết hôn tại Mỹ. Điều này dẫn đến sự áp đảo của tiếng Anh tại hội nghị Paris: khi mà trong nhóm bộ tứ quyền lực, chỉ có duy nhất Vittorio Emanuele Orlando là không biết tiếng Anh.
Thật mỉa mai khi biết rằng chiến thắng vất cả của nước Pháp đã đánh dấu cho sự đi xuống của tiếng Pháp với vai trò là một ngôn ngữ quốc tế. Với số lượng và sức mạnh kinh tế của cộng đồng những người biết tiếng Anh đã giúp nó trở nên phổ biến. Và khi tiếng Anh được công nhận ngang hàng, thì chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi nó trở thành một ngôn ngữ quốc tế duy nhất.
——————–
Bộ tứ quyền lực tại hội nghị Paris: David Lloyd George, Vittorio Orlando, Georges Clemenceau và Woodrow Wilson.
