Đa số người miền Bắc hoặc miền Nam khi lần đầu nghe giọng Nghệ An đều có chung một cảm giác “ngỡ ngàng, ngơ ngác đến ngã ngửa” vì không hiểu đối phương đang nói gì :)) . Mặc dù tiếng Nghệ đều sử dụng ngữ pháp và từ vựng tiếng phổ thông nhưng có nhiều điểm đặc trưng khiến nó trở nên khó hiểu và khó nghe như vậy. Mình xin liệt kê ra một số đặc điểm dưới đây:
Note: Mặc dù mình sinh ra và lớn lên ở Nghệ An nhưng mình cũng không dám nhận rằng sẽ hiểu hết về tiếng Nghệ An. Dưới đây dều là những quan điểm cá nhân, những điều mình nhận ra và đúc rút được sau khi tiếp xúc với nhiều tiếng địa phương ở nhiều vùng miền khác nhau. Nên có gì thiếu sót rất mong được các bạn góp ý thêm ^^
Tiếng Nghệ nhìn chung giống với tiếng địa phương của các tỉnh Bắc Trung Bộ như Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Đặc điểm dễ nhận thấy là cách phát âm khá là… “nặng”. Theo mình thấy thì Tiếng Nghệ giống Tiếng Hà Tĩnh nhất có lẽ vì trước đây hai tỉnh là một. Bên cạnh đó, tiếng Nghệ cũng có một số đặc điểm riêng như sau:
NÓI NHANH:
Chưa nói đến ngữ điệu thì tốc độ nói của người Nghệ An khá là nhanh. Nếu như các bạn nghe một đoạn hội thoại của hai người Nghệ An nói với nhau sẽ có cảm tưởng như họ nói liền một hơi không ngừng nghỉ vậy, kết thúc câu chuyện rồi vẫn không hiểu họ dang nói cái gì :))
KHÔNG PHÁT ÂM DẤU NGÃ ‘~’:
Thay vào đó, tiếng Nghệ sẽ thay bằng dấu hỏi hoặc dấu nặng (chỗ ấy -> chộ/chổ ấy; cái lỗ -> cái lộ/lổ; hơn nữa -> hơn nựa/nửa;…) Hoặc thay bằng tiếng địa phương (ngã xe -> bổ xe, cái lỗ -> cái bôộng;…) Đặc điểm này cũng giống với các tỉnh thành Bắc Trung Bộ khác nhưng nó ảnh hưởng rất lớn đến tiếng Nghệ. Đến nỗi có nhiều người Nghệ An khi nói chuyện với nhau, họ rất ngại phải phát âm dấu ngã và xem đó là một kiểu “điệu đà không cần thiết”. Trong trường hợp quá cần thiết thì họ sẽ phát âm thành dấu sắc (chỗ ấy -> chố ấy;…).
RẤT NHIỀU TỪ ĐỊA PHƯƠNG:
Mội cái khó khi nghe tiếng Nghệ là hệ thống từ địa phương rất lớn và đa dạng. Khó hơn nữa là những từ này không hiếm gặp mà rất phổ biến trong giao tiếp hằng ngày
. Không chỉ những từ địa phương được tạo ra bằng cách thay đổi một số âm tiết (quả bù -> quả bầu; Cợi ngựa -> cưỡi ngựa; Cơn cối -> Cây cối; cấy chủi -> cái chổi;…) mà còn có những từ… chẳng liên quan gì (Cươi -> Cái sân; Bả nhả -> Nhiều, rất nhiều; Cại chắc -> cãi nhau; cấy đòn -> cái ghế; ở mô -> ở đâu; chộ tê -> chỗ kia;…)
TƯỞNG MỘT TIẾNG NGHỆ MÀ HOÁ RA… RẤT NHIỀU TIẾNG NGHỆ
Có một sự thật là người Nghệ An có thể còn không hiểu tiếng của nhau (giống như mình đã tu luyện nhiều năm mà nhiều lúc vẫn không thể nghe được giọng của người Nghi Ân vậy
). Bởi vì mỗi huyện, mỗi địa phương ở Nghệ An lại có một cách phát âm và biến tấu giọng rất khác biệt. Ví dụ người Nghi Lộc thường chỉ dùng âm bằng (dấu huyền, hỏi, ngang, nặng mà không có dấu sắc) khi nói. Hay vùng chợ Cồn (xã Thanh Yên, Thanh Dương huyện Thanh Chương) sẽ thay âm ‘a’ bằng âm ‘e’ (cây cau -> cây keo; dành -> dènh; bánh -> bénh;…)… Nhưng cũng có những vùng nói giọng Bắc như huyện Diễn Châu…
KẾT LUẬN:
Cũng chính vì đặc điểm tiếng nói tương đối khó nghe hiểu nên người Nghệ An thường sẽ học cách nói của các địa phương khác để thuận tiện trong việc giao tiếp. Bởi vậy, nên người Nghệ An được nhận xét là bắt chước giọng rất giỏi :> Tất nhiên, việc bắt chước đó chỉ nhằm mục đích giao tiếp chứ không phải ghét bỏ hay bài trừ gì Tiếng Nghệ cả. Chúng mình đều rất yêu và tôn trọng giọng nói của vùng quê mình.
Từ Bắc vào Nam, mỗi vùng miền lại có những đặc trưng giọng nói khác nhau. Đó cũng là một trong những sự đa dạng trong văn hoá Việt Nam. Nên mong mọi người hãy tôn trọng sự khác biệt về giọng nói và văn hoá địa phương của mỗi người nhé!
Cuối cùng xin gửi đến mọi người bài thơ “Tiếng Nghệ” của nhà thơ Nguyễn Bùi Vợi:
Cái gầu thì bảo cái đài
Ra sân thì bảo ra ngoài cái cươi
Chộ tức là thấy mình ơi
Trụng là nhúng đấy đừng cười nghe em
Thích chi thì bảo là sèm
Nghe ai bảo đọi thì đem bát vào
Cá quả lại gọi cá tràu
Vo troốc là bảo gội đầu đấy em…
Nghe em giọng Bắc êm êm
Bà con hàng xóm đến xem chật nhà
Răng chưa sang nhởi nhà choa
Bà o đã nhốt con ga trong truồng
Em cười bối rối mà thương
Thương em một lại trăm đường thương quê
Gió Lào thổi rạc bờ tre
Chỉ nghe giọng nói đã nghe nhọc nhằn
Chắt từ đá sỏi đất cằn
Nên yêu thương mới sâu đằm đó em…
Theo: Maybe You Missed This F***king News.
