Trả lời: Jack Schofield, công tác tại The Guardian (1985 – 2010)
Họ không cần cụ thể là Foxconn (tên thương mại của công ty Hon Hai tại Đài Loan), nhưng hiện tại, phần lớn đều cần những nhà sản xuất theo hợp đồng có nhà máy đặt tại Trung Quốc. Chủ yếu là các công ty Foxconn, Compal, Quanta, Wistron, Pegatron, và Inventec.
Có một vài lý do cho việc này.
Đầu tiên, việc mở nhà máy tại Trung Quốc là hợp lý vì nước này đang mở rộng (với sự hỗ trợ của chính phủ) rất nhanh với nhiều nhân công giá rẻ, được đào tạo bài bản với tuổi đời còn rất trẻ, những người ở nông thôn chuyển đến khu công nghiệp như Thâm Quyến.
Những công ty Đài Loan như Acer (Wistron) và Asus (Pegatron) ở một vị trí lý tưởng để tận dụng điều này. Họ sử dụng được tiếng Hoa và ở gần với Trung Quốc đại lục, họ đã có sẵn nhà máy tại đây, và đang bán sản phẩm cho những nước tư bản phát triển. Họ trở thành cầu nối giữa 2 thế giới. Họ chỉ đơn giản là tạo ra thêm dây chuyền sản xuất để làm thêm sản phẩm cho những bên khác. Ví dụ, Pegatron trước đây chỉ làm sản phẩm cho Asus. Bây giờ thì họ làm sản phẩm cho Asus, Apple, Microsoft và những bên khác.
Thứ hai, toàn bộ ngành sản xuất đã thay đổi vì sự xuất hiện việc vận chuyển những kiện hàng. Trước đây việc vận chuyển hàng hoá giữa hai nơi cách xa nhau rất đắt đỏ, và việc bốc dỡ chúng cũng rất tốn kém. Nhưng chi phí được giảm thiểu khi chất hàng hoá vào những thùng hàng có kích thước 12m đến 24m tại nhà máy, chuyển chúng lên những tàu chở hàng khổng lồ, chuyển đến các nhà kho ở bất cứ đâu, mà không cần phải bốc dỡ ở bến cảng. (với các thiết bị điện tử đắt tiền, thì việc này còn phải đối mặt với nạn ăn cắp vặt).
Việc gom hàng này giúp bạn có thể mở nhà máy ở bất cứ đâu, và khiến chi phí vận chuyển thấp hơn chi phí nhân công. Những nhà máy có thể được mở ở Ấn Độ, Nga, Việt Nam, Mexico và những nước có chi phí nhân công rẻ. Tuy nhiên, Trung Quốc chiếm phần lớn do những lý do nêu trên.
Thứ ba là nguồn cung những “giá trị gia tăng” thay đổi theo sự trưởng thành của ngành công nghệ.
Bạn có thể chia quá trình kinh doanh công nghệ thành 3 phần: thiết kế và phát minh, sản xuất; quảng cáo và marketing.
Thời kỳ đầu, việc tạo ra một cỗ máy chất lượng và chuyển đến những khách hàng ở gần là nguồn cung giá trị gia tăng chủ yếu. Điều này tạo ra những công ty lớn tại nhiều nước, IBM và DEC tại Mỹ, ICL tại Anh, Siemens và Nixdorf tại Đức, Olivetti tại Ý, Fujitsu và Toshiba tại Nhật – chắc là bạn hiểu rồi.
Nhưng khi mà nhân công và việc vận chuyển giá rẻ xuất hiện, thì giá trị gia tăng cũng thay đổi theo. Các giá trị này bây giờ đến từ giai đoạn đầu tiên (thiết kế và phát minh) và cuối cùng (quảng cáo và marketing), chứ không phải ở giữa (sản xuất).
Kết quả là, ngành công nghệ chuyển việc sản xuất sang Trung Quốc (bao gồm cả Foxconn) và chuyển sự tập trung vào những “giá trị gia tăng” ở giai đoạn đầu và cuối.
Từ góc nhìn này, thì sự so sánh giữa Apple và Dell sẽ giúp ích rất nhiều.
Dell phát triển là nhờ tận dụng được khả năng sản xuất tự động hoá ở mức cao. Họ xuất xưởng hàng triệu máy tính từ các nhà máy tại Mỹ, Ireland…, là những nơi nằm gần với khách hàng. Chi phí quảng cáo và thiết kế của họ không nhiều: bạn chỉ cần đặt hàng qua mạng. Thập niên 90 là thời kỳ đỉnh cao của Dell, trong khi cùng lúc đó Apple đang ở bờ vực phá sản.
Apple thì quay lại đỉnh cao nhờ sự tập trung vào thiết kế và phát minh – iMac có màu trong suốt,…- cộng thêm với những chiến dịch quảng cáo và marketing hoành tráng. Họ mở hàng ngàn cửa hàng, là dạng bán hàng trái ngược lại với kiểu đặt qua mạng của Dell. Nói cách khác, chiến lược kinh doanh của Dell và Apple hoàn toàn trái ngược nhau.
Apple chọn Foxconn làm đối tác sản xuất chính của iPhone, chủ yếu là vì giá thành rẻ, và đó là điều khiến Foxconn trở thành một người khổng lồ. Apple đồng thời cũng tận dụng các nhà sản xuất lớn khác, bao gồm Compal và Pegatron.
Liệu chuyện này có thay đổi khi máy móc thay thế con người, giúp cho việc giảm thiểu chi phí nhân công?
Có lẽ là không. Đầu tiên, những doanh nghiệp với quy mô như Foxconn sẽ có lợi nhuận đến từ việc sử dụng máy móc lớn hơn nhiều so với những doanh nghiệp có nhà máy ở những nước khác, bao gồm cả Mỹ. Thứ hai, Trung Quốc có lợi thế rất lớn khi nắm trong tay chuỗi cung ứng. Những nhà máy khổng lồ phụ thuộc rất nhiều vào các nhà cung ứng nhỏ, những đơn vị cung cấp linh kiện và hỗ trợ lắp ráp, cộng thêm với khả năng và kinh nghiệm lắp đặt và duy trì chuỗi sản xuất, chưa kể đến những liên kết vận tải toàn cầu.
Giống như trong thời kỳ cách mạng công nghiệp thì mở nhà máy tại Anh là hợp lý, hay mở công ty web tại thung lũng Silicone ngày nay, thì việc mở những dây chuyền sản xuất công nghệ cao tại Trung Quốc cũng tương tự. Tất cả những gì bạn cần là có sẵn một dây chuyền tại một địa điểm. Việc này rất khó để làm theo, và nếu có thành công thì cũng tốn rất nhiều thời gian.
