Nói về tài dùng cướp chúng ta hay liên tưởng đến phe Tây Sơn nhưng hóa ra chúng ta lại quên mất một nhân tài của thời đại: Nguyễn Ánh.
Thời gian ban đầu về Ánh toàn tuyển dụng mấy tay du thủ du thực người Xiêm, cướp biển Tàu Ô, và lính của anh ấy tự chuyển thành cướp. Đấy là tay đấm chủ lực ban đầu của Ánh chứ không phải “lương dân Nam Bộ” như nhiều người lầm tưởng. Trích:
“Một viên tướng Xiêm từ sau loạn Phi Nha Oán Sản tụ tập một đám người Mã Lai chiếm cử đảo Cổ Long trong vịnh Kimponsom thấy lẽ khôn ngoan và đem thuộc binh ra xin thần phục Nguyễn Ánh. Đám quân đội lưu vong lại có thêm 100 chiến thuyền và 200 người nữa.”
“Nhưng thêm người tất thêm miệng ăn cho bọn quân thiếu thốn sẵn, Nguyễn Ánh phải dùng binh Vinh-ly-Ma quen cướp giựt hai ba lần Hà Tiên và quanh đó để kiếm khí giới lương thực”.
Nguồn: Tập San sử địa số 9 – 10, Tạ chí Đại Trường. Nhân tiện, “Kiếm khí giới lương thực” là bác Trường nói giảm nói tránh thế thôi chứ trong tình trạng thiếu lương và phải nuôi một đống miệng ăn mà toàn dân ăn cướp thì phải làm gì?
Trong đó đáng chú ý có Hà Hỷ Văn còn được đem vào thờ ở đền Hiển Trung – Gia Định:
- “Hà Hỷ Văn (người tỉnh Tứ Xuyên nước Thanh theo đảng Bạch Liên Giáo), tự xưng Thiên Địa hội, ăn cướp các tỉnh Mân, Việt; khi trước ở Côn Luân đã có ý muốn theo, đến bây giờ đem binh thuyền phụ theo, Ngài cho Hỷ Văn làm Tuần Hải Đô Đinh Dinh Đại Tướng Quân, thuộc hạ 10 người cũng cho làm các chức Tổng binh, Thống Binh, Quan Kỵ úy.”
– Quốc triều chánh biên Toát Yếu
“Năm Gia Long thứ 3, (Hỷ Văn) được liệt vào thờ ở đền Hiển trung ở Gia Định. Năm thứ 6, tặng là Chiêu nghị tướng quân Thuỷ quân thống chế thượng hộ quân. Khi bàn công theo đi Vọng Các, được liệt vào bậc thứ 2, cấp phu coi mộ. Có 2 người con: Dương được ấm thụ Cai phủ tàu; Dưỡng được ấm bổ Cai đội; con Dương là Phước được ấm thụ Ân kỵ uý.” - “Đại Nam Liệt truyện” quyển 28
Trong thư Nguyễn Ánh gửi viên trấn thủ Xiêm ở Phrakhlang sau khi chặt đầu cai cơ Trung dâng lên như quà làm lành cũng một lần nữa nhắc lại chuyện này:
“…. Tôi tìm ra rằng một số người Việt trước đây từng chống lại Tây Sơn nay không có ai lãnh đạo nên đã trở thành giặc biển cướp bóc trên đại dương. Tôi thu phục nhưng một số không thể tha thứ cho hành vi bạo ngược của chúng nên đã chém đầu một tên và nhờ trấn thủ Banteay Meas (Hà Tiên) đem gửi thủ cấp về Bangkok một lần trước”.
Kể cả đám lính Pháp và lính Bồ mà Bá Đa Lộc tuyển về cho Ánh tưởng từ nơi ánh sáng văn minh về hóa ra cũng có một bộ phận côn đồ không kém:
“Chúng tôi rất bực mình vì mỗi ngày được nghe và thấy hàng ngàn câu chuyện nhục nhã xảy ra vì hạnh kiểm của bọn (lính) Pháp và Bồ … Chúng tôi đã chán ngán phải rên xiết vì chiến tranh tàn phá giáo dana, không cần những người Âu này đến để trùm lên chúng tôi những hỗn độn vì sự dâm ô và vô kỷ luật của họ”
– Khảo sát về ảnh hưởng của người Pháp trong giai đoạn triều Nguyễn – Thụy Khuê
Xét về tài dùng cướp và quân vô lại thì Nguyễn Ánh đâu có chịu thua kém ai đâu
