Trong số các thí sinh thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm nay, hẳn nhiều bạn sẽ khóc ròng vì đề thi liên quan tới sóng. Vận học của các bạn năm nay có lẽ đã trở nên tốt hơn nếu các bạn không ngóng chờ lời tiên tri của anh Đen Vâu hay bận làm meme về cột sống, mà nhìn xa hơn để thấy điềm dữ ở phía trước. Suốt bao năm nay ở ngoài đại dương có bao nhiêu sóng dữ làm điên đảo cuộc sống của bao người, nên chuyện các giáo sư soạn đề môn văn, vốn luôn cố gắng phản ánh các hiện thực xã hội hiện nay, đưa bài thơ Sóng vào đề thi không có gì là lạ.
Tiếc rằng những con sóng này không ngọt ngào, vỗ về như sóng tình yêu của thi sĩ Xuân Quỳnh. Đây là sóng tiền. Nó vỗ sấp mặt các nhà đầu tư, tạo ra cơn sốt FOMO (Fear of Missing Out) song hành với cơn sốt Covid-19.
FOMO ĐẾN 9 TẦNG MÂY
Vào tháng 12 năm 2020, một nhà đầu tư bất động sản cá nhân là Aaron Moore đã mua một căn hộ ba phòng ngủ không có gì đặc biệt ở khu dân cư Brampton thuộc bang Toronto, Canada. Sau khi tân trang lại căn hộ đó bằng cách sơn mới, thay sàn gỗ mới, anh đăng rao bán nó. Tháng 3 năm 2021, anh ấy kiếm được người đồng ý mua. Giá trị giao dịch: 810,000 CAD (khoảng 649,000 USD), cao hơn 28% so với số tiền anh bỏ ra để mua căn hộ này. Aaron Moore chỉ hơi bất ngờ, nhưng anh không thấy sốc.
Trong hơn 10 năm đó Aaron cứ đều đặn mua đi bán lại nhà. Tính đến giờ, giá nhà ở Toronto nói riêng và ở Canada nói chung đã tăng đều đặn, và so với đầu năm 2020 nó đã tăng hơn 30%. Sự điên rồ của nó đã quét sạch hàng tỷ đô la của những người đã đặt cược giá xuống.
Nhưng đây không phải là một trường hợp cá nhân đơn lẻ ở một thị trấn đơn lẻ ở một bang đơn lẻ trong một quốc gia đơn lẻ.
Những ai đi mua nhà ở New Zealand sẽ học thêm được 1 từ mới là: dungers. Từ này chỉ về những căn nhà cũ kỹ, xập xệ, nhìn như gió thổi cũng sập, ấy vậy mà nó đã trở thành biểu tượng cho cơn sốt bất động sản đang bùng cháy ở quốc gia này… Một căn nhà “dungers” đã được bán với giá 1.8 triệu NZD, tương đương 29 tỷ VND.
Trong thời loạn này, quần đảo New Zealand, nơi cừu đông hơn người, bất ngờ nổi lên như là một điểm sáng về đầu tư bất động sản. Nhờ vị trí địa lý tách biệt, khí hậu ôn hòa cũng như sự thành công của chính phủ trong việc kiểm soát dịch bệnh Covid-19, dòng tiền từ nhiều nơi trên thế giới đã ùn ùn đổ về đây. Bất chấp các chính sách hạn chế đầu cơ nhà của chính phủ ban ra trong nhiều năm trước, các nhà đầu tư vẫn có niềm tin mãnh liệt vào thị trường nhà đất ở đây.
Ngày Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) quyết định tháo van cho dòng thác tiền tuôn vào nền kinh tế bằng cách hạ lãi suất và tăng cường mua trái phiếu, không ai ngờ được nó đã tạo ra một siêu chu kỳ tăng giá khủng khiếp cho mọi loại tài sản, và bất động sản chỉ là một trong số đó. Không nói quá khi bảo rằng những bản năng “hoang dại” nhất trong nhiều người đã được khơi dậy.
Mọi người đều quyết thử vận may bằng cách vay tiền thật nhiều và đầu tư vào những thứ trước đây họ không bao giờ nghĩ tới. Nhà cửa là thứ ưu tiên hàng đầu, tiếp đến là xe cộ khi các hãng xe sang sản xuất không kịp bán. Lòng tham cũng ập vào thị trường chứng khoán và tiền mã hóa điện tử (crypto), mang đến cho các nhà đầu tư những khoảnh khắc đẹp hơn trong mơ. Rồi đồng hồ, trang sức cao cấp, tất cả đều được lùng mua. Hết những thứ xa xỉ truyền thống, người ta bắt đầu làm những việc lạ lùng hơn: tranh nhau mua thẻ thành viên câu lạc bộ golf vì muốn vừa được cách ly vừa chơi gôn.
Ở Việt Nam dòng tiền rẻ đổ mạnh không ngờ vào thị trường chứng khoán. Đến hết tháng 6, chỉ số VN-Index đã đạt 1408.55 điểm, tăng 27.6% so với cuối tháng 12 năm 2020, và là mức tăng cao thứ 2 thế giới chỉ sau thị trường chứng khoán Dubai. Nhà nhà mở tài khoản, người người đặt lệnh mua vào. Cơn sóng chứng khoán cứ dập dìu đi lên bất chấp bao nhiêu lần đỏ lửa với những lần giảm điểm cực mạnh hồi trước Tết, sau đó là những đợt giảm nhẹ trong tháng 5 và tháng 6, rồi tiếp đó là một đợt giảm mạnh khác trong đầu tháng 7.
Những ai đứng ngoài với kỳ vọng thị trường sẽ vỡ toang để họ vô “lượm hàng” đều có cảm giác như họ đang bị “lỡ chuyến đò” nào đó. Sự tăng dai dẳng của thị trường đã thực sự tạo ra một cơn sốt FOMO điên loạn ở khắp nơi. Đi vô công ty nhìn quanh lúc, thế nào cũng sẽ thấy người này đang làm thì tranh thủ bật xem bảng xanh đỏ chút rồi tắt. Ai đi làm họp ủ rũ thì sếp hỏi hôm qua ôm con nào mà nay khóc. Lúc thị trường lên xanh lè thì ai cũng giấu, mặt tỉnh bơ, hỏi gì cũng bảo không biết, không chơi chứng khoán. Đến ngày thị trường sập thì không giấu diếm gì được, mặt xanh như tàu lá chuối.
Cơn sóng tiền này đã tạo ra một sự bình đẳng mới, lần đầu tiên người trung lưu nghèo cũng có nhiều cơ hội kiếm tiền đổi đời không kém gì người giàu, còn người giàu sẵn thì giúp người nghèo hơn bằng sự hào phóng vô bờ bến cho những thú vui mới của mình.
NHỮNG NGƯỜI TRÊN BỜ
Ở New Zealand, các nhà đầu tư vì cần trọng mà không tham gia vào con đường đổi đời bằng bất động sản này dường như cảm thấy xấu hổ. “Mọi người nói chúng tôi đã lỡ chuyến đò”. Và họ không cô đơn.
Những người đồng nghiệp của mình vừa mất việc hoặc bị giảm lương do công ty phải ngừng hoạt động, họ chưa bao giờ cảm thấy bối rối như thế trong cuộc sống. Họ không hiểu tại sao lại có quá nhiều người bỏ ra quá ít công sức lại thu về được nhiều thứ hơn họ. Nắm giữ một vài đồng coin trong vài năm và bỗng chốc thu về hàng tỷ đồng chỉ trong vài tuần. Bỏ tiền tiết kiệm vào mã cổ phiếu ngân hàng năm ngoái, năm nay thu lời hơn gấp đôi. Dường như việc kiếm tiền không còn tương xứng với trình độ nữa.
Dòng tiền rẻ dường như đang hạ thấp giá trị công sức của một người. Những người bạn mình có thu nhập 20-25 triệu/tháng đã từng nghĩ đến việc tích cóp để có một căn nhà ở Sài Gòn. Bây giờ họ hoảng hốt khi với thu nhập đó họ không thể tìm mua được một căn chung cư tầm trung, bởi vì một căn chung cư hai phòng ngủ 60m2 đã có giá hơn 2.4 tỷ. Họ có thể mua đất để đầu tư nhưng miếng đất họ có thể mua thì lại quá xa trung tâm thành phố, họ sẽ không ở được, họ cũng không muốn con họ ở đó. Như vậy lại tiếp tục thuê nhà.
Chúng ta không thể trách họ không giỏi thích nghi, không thức thời. Và mình cũng cảm thấy sự ức chế của nhiều người khi có cảm giác bị bỏ lại trong một thế giới đầy ma mị ngoài kia.
Từ trước đến nay chúng ta vẫn nghe nhiều về lời khuyên học tập chăm chỉ, làm việc chăm chỉ và miệt mài tiết kiệm để tận dụng sức mạnh của lãi suất kép. Tuy nhiên hàng triệu sinh viên mới tốt nghiệp ở Mỹ bị thất vọng trước thị trường việc làm ảm đạm vì Covid-19, trên đầu là khoản nợ sinh viên cao kỷ lục. Còn ở Việt Nam, hàng triệu người ủ rũ vì thất nghiệp, vì không thể buôn bán, đi lại, vì bị kẹt trong nhà với hàng tá các vấn đề liên quan tới tâm lý, xung đột cá nhân. Họ không sẵn sàng cho những điều này.
Sức ép cuộc sống khiến họ nghĩ đến việc đầu tư vào chứng khoán, nhưng với sự tăng giảm vô cùng bất thường của thị trường, họ lại lắc đầu. Họ không có đủ can đảm để chịu đựng được những đợt giảm đau tim đó. Họ nghe đến đầu tư crypto, nhưng cứ mỗi lời mời chào, họ lại đọc tin về một vụ lừa đảo. Nhưng một người nào đó họ nghe được lại đang giàu lên từ crypto. Vậy thì họ biết tin ai?
Sự căng thẳng từ FOMO còn đến từ việc có rất nhiều tiên đoán đưa ra đã trật lất. Khi thị trường bất động sản, chứng khoán và tiền mã hóa bùng nổ, phần lớn mọi người đều tin rằng đây chỉ là “sự tăng giá ngắn hạn”, và “cái gì đi lên thì cũng đi xuống”, “không làm mà đòi có ăn thì chỉ có ăn đất”, nhưng đến nay hầu như chẳng có lời cảnh báo nào thành sự thật. Ngay cả với Bitcoin, dù đã trải qua nhiều phiên tóe máu, nó vẫn đang có giá cao hơn hồi đầu năm. Điều này chỉ càng làm gia tăng sự thất vọng cũng như sự nghi ngờ bản thân của nhiều người vì chẳng có một kết thúc “xứng đáng” nào xảy ra cả. Với nhiều người bạn của mình, mình có cảm giác họ đang dần mất niềm tin rằng một kết quả tốt đẹp sẽ đến với họ nếu họ tiếp tục chăm chỉ làm và cố gắng hết sức.
BÌNH THƯỜNG MỚI
Chúng ta mong cuộc sống trở lại “bình thường” như hồi năm 2019, chúng ta mong rằng sự “bình thường mới” mà mình đang trải qua chỉ là tạm thời. Các bài báo liên tục đưa ra các dự đoán về việc khi nào nền kinh tế toàn cầu sẽ hồi phục trở lại như trước dịch. Cái sự “như trước dịch” đó nó sẽ chẳng quay lại được. Nếu chúng ta cứ mãi bám lấy khao khát có cuộc sống như trong quá khứ, chúng ta sẽ mãi cảm thấy bơ vơ lạc lõng trong cuộc sống mới này. Đại dịch giống như đã cho thấy những điều tưởng như viễn tưởng hóa ra lại có thể xảy ra, như việc tiền rơi từ trên trời xuống.
Những cơn sóng FOMO, sóng lạm phát này khác với trong lịch sử: nó không nổ tung như những bong bóng tài sản khác, mà nó chỉ lên và xuống như thủy triều. Có lẽ đây sẽ là đặc điểm nổi bật nhất của cuộc sống từ giờ cho đến nhiều năm sau: sẽ có nhiều bong bóng tài sản xuất hiện hơn, sẽ có nhiều số trong chúng phát nổ và để lại đau thương, sẽ có nhiều cái chờ lâu hơn mới phát nổ và nổ to hơn. Mỗi một bong bóng mất đi sẽ có một bong bóng mới xuất hiện.
Có lẽ điều khó nhất chúng ta có thể làm được lúc này là giữ được sự tỉnh táo trong con người mình và hiểu được rằng giá trị của chúng ta không đo được bằng tiền.
Theo: Spiderum
