Nhạn
Trong văn học cổ điển Nhật Bản, có lẽ Mori Ogai là một cái tên không mấy xa lạ. Với những tác phẩm tiêu biểu như Nhạn, Nàng vũ công, địa chủ Sansho…tên tuổi ông đã trở nên khá tiêu biểu trong thời Minh Trị. Là một thầy thuốc nhưng cũng đồng thời một nhà văn, tác phẩm của ông thường mang hướng lãng mạn, lịch sử và tất nhiên cũng những triết lí ẩn đằng sau. Ngoài ra tác phẩm cùa ông cũng mang hướng lịch sử và xã hội bấy giờ, cũng một phần cuộc đời sự nghiệp ông. Bài viết này là bài review một trong các tác phẩm nổi tiếng của ông.
Nhạn là tác phẩm đã không còn xa lạ với độc giả Việt nam và có lẽ thế giới. Nội dung tác phẩm xoay quanh ba nhân vật Okada, Otama và Suezo. Câu chuyện lấy bối cảnh năm 1880, trong những bối cảnh thay đổi xã hội của Edo và Minh Trị. Suezo là một tên cầm đồ keo kiệt từng chạy việc vặt cho sinh viên rồi trở nên khá giả. Lão ta dù có vợ nhưng theo năm tháng đã chán chường và quyết định tìm một người vợ lẽ hay đơn giản một nhân tình mới. Và do hoàn cảnh nghèo túng mà người cha goá vợ của nàng Otama trẻ trung đã đồng ý cho con gái mình thành người của Suezo. Cái hay của chuyện là Otama ban đầu sống rất đúng lẽ người vợ bởi không biết lão Suezo đã có vợ. Bất chấp những tiếng đồn và đàm tiếu như chuyện hàng cá không muốn bán cho Suezo, những lời nói xấu… thì nàng vẫn chấp nhận làm tròn vai trò người vợ. Cái kim trong bọc lâu ngày cũng lộ ra và khi biết Suezo đã có vợ thì Otama có cảm giác bị lừa dối và phản bội, tình cảm và nghĩa vụ nguội lạnh. Định mệnh cũng như thần tình yêu đã dắt lối cho nàng gặp được sinh viên y khoa Okada, người đã khiến nàng thầm thương trộm nhớ.
Ogai theo phương hướng lãng mạn một cách rất đặc biệt. Cốt truyện được ông xây dựng rất tình cờ đơn giản nhưng lại trở thành những điểm nhấn cho nhân vật trong truyện. Đọc nàng vũ công( một tác phẩm tiêu biểu của ông), ta có thể thấy nét tương đồng trong Nhạn. Đó là sự tự do đi tìm những phương trời mới, như con chim nhạn bay trên bầu trời xanh đi tìm hạnh phúc và tình yêu. Nàng vũ công người Đức với người đàn ông Nhật mà ở đây là người vợ lẽ và sinh viên y khoa đều là những tình yêu có một bức tường rào cản về gia cảnh. Cuốn sách đặc biệt ở chỗ mặc dù nói sự lãng mạn nhưng đều chỉ từ một mối tâm tình sâu kín của Otama dù truyện có tới ba nhân vật. Góc nhìn của thiếu nữ đang yêu được ông miêu tả và diễn biến nội tâm theo thời gian cũng như sự việc trong truyện. Otama cảm giác bị phản bội hay rung động trước Okada khi giúp mình giết con gắn đều được đẩy lên cao trào. Nếu trong truyện cổ tích thì đây là cảnh quen thuộc Okada đóng vai hoàng tử cứu công chúa Otama khỏi sự giam cầm của ma vương Suezo. Thế nhưng với Ogai tình cảm dường như không thể hiện nhiều nhưng làm sao để lại dấu ấn mới là quan trọng trong sự nghiệp sáng tác. Ông đưa Otama làm trung tâm và từ một vật mốc ông làm cho các nhân vật xung quanh cũng như mối quan hệ trở nên rõ nét. Không đi sâu như Romeo và Juliet của Shakespeare hay nỗi sầu muộn Werther của Goethe. Nếu ai đọc Mắt biếc của Nguyễn Nhật Ánh thì đây như một phong cách mới của việc yêu thầm một ai. Với ông thì tình yêu chỉ là một dư ảnh đẹp thoáng qua nhưng nhớ mãi và tạo dấu ấn trong cuộc đời. Tình yêu đến và đi chỉ như gió thoảng nhưng đó cũng là những ánh sáng hi vọng len lói trong cuộc đời nhân vật cung như tác giả. Nhạn cũng phần nào khiến ta nhớ tới đoạn tạm biệt đầy tiếc nuối trong Tàn dư một ngày của Kazuo Ishiguro giữa quản gia Steven và bà Benn .
Nhạn là một cuốn tiểu thuyết ngắn cuối đời của ông như tưởng nhớ quãng đời trai trẻ thanh xuân đã qua. Có lẽ nàng vũ công Elise hay Otama đều là những mối tình không thành với tác giả. Đó là sự nuối tiếc sự giam cầm của tình yêu cấm đoán trong những năm tháng sống của tác giả? Sách không dày nhưng mỗi trang viết có lẽ là một trang thanh xuân trong cuộc đời của Ogai. Sự cầm tù bế tắc nhưng nếu đọc xong có lẽ bạn sẽ có cảm giác đang được bay cùng với tác giả đi tìm miền tự do và tình yêu, sống là chính mình. Tâm tư tình cảm được gửi gắm lẫn những hoài niệm và tiếc nuối. Người đọc muốn biết thì hãy cùng bay như những chú nhạn trong những trang sách của tác giả. Hãy cùng đắm chìm vào sự lãng mạn mang đúng phong cách và thương hiệu của Mori Ogai.
