(Ku Boon Dar – Đại học Khoa học Malaysia)
Mối quan hệ giữa Đông Dương (đang đề cập tới Việt Nam) và thế giới Mã Lai (Malaya) đã có từ lâu nhưng hiếm khi được chỉ ra trong các nguồn sử liệu theo nhà nghiên cứu Nguyễn Thế Anh. Điều này là do không có văn bản nào cho thấy một bức tranh rõ ràng về mối liên kết văn hóa giữa họ. Ông cũng kết luận rằng mối quan hệ chính trị đã thiết lập của họ không thể được coi là bền chặt hay ổn định do thực tế là nhiều tác giả biên niên sử Việt Nam cũ không quen thuộc với thế giới Mã Lai. Họ dựa vào các nguồn tư liệu của Trung Quốc để đặt tên cho các địa danh ở Bán đảo Mã Lai và Quần đảo Mã Lai. Điều này xác nhận rằng họ đã có một kiến thức chung mơ hồ về các lãnh thổ địa lý này như được đề cập trong các nguồn của Trung Quốc.
Đối với người Malaysia, mối quan tâm đến việc nghiên cứu Đông Dương chỉ bắt đầu lên đến đỉnh điểm vào những năm 1980. Sở dĩ Đông Dương từ lâu nằm khuất tầm nhìn của cộng đồng người Malaysia vì bất đồng ngôn ngữ cũng như thái độ của bọn thực dân. Hầu như tất cả các nghiên cứu về lịch sử văn hóa Đông Dương trước đây đều chỉ giới hạn trong tiếng Pháp và chúng chưa bao giờ được dịch. Ngoài ra, việc Anh và Hà Lan đô hộ vùng này thường cô lập Bán đảo Đông Dương với quần đảo phía nam. Sự chia cắt càng thêm khăng khít sau Chiến tranh thế giới thứ hai (1942-1945), khi Bán đảo Đông Dương đi theo một con đường chính trị khác khi theo ý thức hệ Cộng sản.
Tuy nhiên, Malaysia tỏ ra rất quan tâm đến việc nghiên cứu Việt Nam, đặc biệt là sau Hiệp định Hòa bình Paris năm 1973. Hiệp ước này là biểu tượng cho việc chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam và do đó, mở ra một trang mới về địa chính trị ở Đông Nam Á […]
Do đó, vào năm 1973, Khoa Lịch sử Đại học Malaya, do Tiến sĩ Heather Sutherland phụ trách đã giới thiệu chủ đề Lịch sử Việt Nam như một trong những chương để các sinh viên của bà thảo luận trong khóa học về Chủ nghĩa dân tộc ở Đông Dương. Sự phát triển tiếp theo về mối quan tâm này của người Malaysia có thể được tìm thấy trong các bài viết của Danny Wong Tze-Ken trong Lịch sử Việt Nam ở Malaysia (Danny, 2006). Khi tham khảo lịch sử ban đầu của Đông Dương, lưu ý rằng, cuốn sách tiếng Mã Lai duy nhất về Đông Dương có ở Malaysia là `Alam Melayu- Sejarah dan Kebudayaan Campa`, bản dịch của Monde malais: `histoire et culture du Campa của Abdul Rahman Al-Ahmadi` với sự hỗ trợ của Excole Francaise d’Extreme Orient (EFEO). Việc xuất bản ấn bản này phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của Malaysia đối với các nghiên cứu về Đông Dương. Do đó, như trường hợp của Ismail, Lafont & Po (1995) và Danny (2006), một số bài báo, sách và thậm chí cả các cuộc hội thảo của họ được dành để thảo luận về mối quan hệ giữa Thế giới Mã Lai và Đông Dương.
Mối quan tâm này được kích hoạt bởi hàng chục nghìn người tị nạn Việt Nam tràn sang Malaysia cũng như các nước ASEAN khác sau khi quân đội Hoa Kỳ rút khỏi Việt Nam từ giữa những năm 1970. Vào tháng 5 năm 1975 có tổng cộng 47 người tị nạn từ Việt Nam đến Malaysia ngay sau khi Sài Gòn (Thành phố Hồ Chí Minh) thất thủ trong Chiến tranh Việt Nam (1955-1975). Quyết định tiếp nhận người Việt tị nạn, chính phủ Terengganu (Terengganu là một vương quốc Hồi giáo và một bang cấu thành của Malaysia) tuyên bố Pulau Bidong, một khu vực không có người ở ngoài khơi bờ biển Terengganu, cách đất liền khoảng 40 km, là trung tâm định cư của người tị nạn Việt Nam từ năm 1978 đến năm 1990. Khi đó, nhiều người Việt những người tị nạn đổ bộ lên bờ Terengganu và các đảo của nó ở vùng biển Bờ Đông. Ước tính có 252.390 người tị nạn Việt Nam đổ bộ vào Malaysia và 4.535 trẻ sơ sinh được sinh ra tại đây. Số lượng cập bến cao nhất là tại cảng Klang vào năm 1978 từ tàu Hải Hồng chở 2.400 người.
Cái gọi là làn sóng tị nạn thứ hai này đã mang lại nhận thức về Việt Nam cho người Malaysia theo Ismail (1995). Trên thực tế, đã có một cuộc di cư trước đó của người tị nạn Chăm và Người Hồi giáo Mã Lai từ Đông Dương đến Mã Lai Á từ rất lâu; nó có thể được bắt nguồn từ đầu thế kỷ 15. Những vụ tị nạn này đã khơi dậy nhận thức của người dân Đông Dương không chỉ giữa những người Malaysia mà còn có một nhóm các nhà khoa học và học giả Pháp. […] Do đó, EFEO-KL dưới sự lãnh đạo của Tiến sĩ Pho Dharma, người gốc Cam và là thành viên của các nhà sử học Champa, nhận thấy sự cần thiết phải làm việc của cả hai bên để nghiên cứu sâu hơn về lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt là về các yếu tố Mã Lai ở Đông Dương. (Ismail, và cộng sự, 1995). Kể từ đó, số lượng học giả Pháp ngày càng tăng thông qua EFEO-KL, dưới sự lãnh đạo của Tiến sĩ Po Dharma, đã nhiệt tình tổ chức các hoạt động và nghiên cứu cũng như hợp tác với các tổ chức địa phương trong lĩnh vực nghiên cứu này.
Tuy nhiên, sự nhấn mạnh của các học giả này là về mối quan hệ của Thế giới Mã Lai với Thế giới Đông Dương, để lại một khoảng trống đặc biệt, về mối quan hệ Malaysia-Việt Nam. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều ý thức và sự nhạy cảm mới của xã hội Malaysia đối với mối quan hệ của họ với Việt Nam. Vì vậy, thông qua bài báo này, người viết cố gắng lấp đầy khoảng trống bằng cách thu hút sự chú ý của độc giả vào lịch sử tiếp xúc của Malaysia với Việt Nam từ đầu thế kỷ 15 đến thế kỷ 19. Điều này là do cho đến nay, các nghiên cứu về quan hệ giữa Việt Nam và Malaysia đã tập trung nhiều hơn vào mạng lưới giao thông và thương mại ở Biển Đông và Vịnh Xiêm trước thế kỷ 15. Mặt khác, nghiên cứu về mối quan hệ của họ sau thế kỷ 15 ít được chú ý nhất. Hy vọng rằng việc xem xét các tác phẩm lịch sử hiện có này có thể cung cấp nền tảng thiết yếu cho cuộc thảo luận về mối quan hệ này và là cơ sở để các bên quan tâm khác khám phá sâu hơn về chủ đề này, đặc biệt là trong giai đoạn từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 19. Vì mục đích này, cách tiếp cận định tính được sử dụng đặc biệt khi tham khảo các nguồn chính tiếng Mã Lai và Trung Quốc.
Mối quan hệ từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 17
Kể từ thế kỷ 15, các quốc gia trên Bán đảo Đông Dương đã nằm trong phạm vi kinh tế của Malacca, và do vị trí địa lý của chúng, chúng vẫn nằm trong quỹ đạo này ngay cả sau khi Malacca bị người Bồ Đào Nha đánh chiếm và sau đó là người Hà Lan và Anh. Điều này cho thấy mối quan hệ kinh tế của các quốc gia trên Bán đảo Đông Dương và thế giới Mã Lai từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18 chủ yếu tập trung quanh Malacca và một số thành phố thương mại khác gắn liền với Malacca, chẳng hạn như Johor, Patani, Terengganu và Kedah. Ghi chép lịch sử của Champa cho thấy rằng các con tàu Mã Lai đã đến các cảng Vijaya và Panduranga ngay cả trước thế kỷ 15.
Hồ sơ sớm nhất về tiếp xúc ngoại giao giữa Malaysia và Việt Nam ngày nay có từ năm 1469. Hồ sơ của Trung Quốc cho thấy 12 đại biểu từ Malacca do Tun Seri Nara Diraja dẫn đầu đang trên hành trình trở về từ Trung Quốc thì gặp bão và bị mắc kẹt tại Annam (Việt Nam). Tất cả thủy thủ đoàn và hành khách đều bị bắt và một số bị giết trong khi những người khác, đặc biệt là những người trẻ hơn bị người An Nam biến thành thái giám. Henry (1996), trong bài báo của mình, cũng lên án người An Nam đã vi phạm ‘nghi thức ngoại giao’ của châu Á khi họ giết và bắt làm nô lệ một số sứ thần Đông Nam Á đang làm nhiệm vụ triều cống cho Trung Quốc vào năm 1469. Các thành viên lớn tuổi của phái bộ là tất cả đều bị giết trong khi các thành viên trẻ hơn bị thiến và bị bán làm nô lệ bởi những kẻ bắt giữ người An Nam của họ. Sultan của Melaka, Sultan Mansor Syah (1459-1477) đã thông báo cho Hoàng đế Trung Hoa Chenghua (1464-14487, Minh Hiến Tông – hoàng đế thứ 9 của nhà Minh ) về sự việc:
“Vào năm thứ năm của triều đại Cheng-hua (1469-1470), khi sứ thần nước ta là Wei-zhe-ran-na đang trên đường về nhà sau khi dâng cống phẩm [cho triều đình], ông đã bị gió thổi bay đến đất nước An Nam. Wei-zhe-ran-na và những người hầu cận của ông ta đều bị giết bởi nước đó trong khi những người còn lại bị xăm trổ và làm nô lệ cho các quan chức. Những đứa trẻ đều được phong làm hoạn quan ”. (MSL, 48: 3785-86)
Ban đầu, Malacca không muốn ra tay vì An Nam cũng là nước từng gửi cống vật sang Trung Quốc. Năm 1481, trong khi sứ thần từ Malacca đang ở Trung Quốc để trình bày cống phẩm của mình cho Thiên hoàng, ông đã chạm trán với sứ thần An Nam, người tình cờ có mặt cùng lúc đó. Một cuộc cãi vã giữa hai người đại diện xảy ra sau đó về sự kiện người An Nam bắt cóc và giết chết sứ giả của Malacca. Họ đã được bình định bởi một trong những tướng quân Trung Quốc là Trần Nguyệt, người đã khuyên họ nên quên đi tranh chấp vì vấn đề đã qua lâu. Trước khi hai sứ giả trở về xứ sở của mình, Hoàng đế Trung Hoa đã gửi một bức thư lên án hành động của Hoàng đế Việt Nam và khuyên ông nên đối xử tốt với các nước láng giềng và tự kiểm điểm lỗi lầm của mình.
“Cả hai nước của vương và Malacca đều thuần phục bản triều. Vương nên duy trì quan hệ tốt với họ và giữ thể diện cho bản triều. […] Bản triều không dễ tin tưởng vào những gì sứ thần Malaccan đã nói, nhưng vương nên tự kiểm điểm bản thân và suy nghĩ về lỗi lầm của mình, tôn trọng Thiên triều, tôn trọng luật pháp và bảo vệ đất nước của vương.”
Trong khi đó, Hoàng đế Trung Hoa thông báo Malacca phải hành động kiên quyết và chuẩn bị quân đội và ngựa chiến của họ nếu An Nam cương quyết tấn công Malacca:
“Từ thời cổ đại, các vị vua Hiền nhân, khi thực hiện quyền kiểm soát đối với thần y (người man rợ) ở bốn phương, đã không theo đuổi các sự kiện đã xảy ra trong quá khứ. Nếu An Nam lại gây hấn hoặc đàn áp ngươi, ngươi nên huấn luyện binh lính và ngựa để chống lại họ ”. (MSL, 48: 3785-86)
lươn lẹo quá ==]]
Vị Hoàng đế Việt Nam nói trên là Lê Thánh Tông (1442-1497) triều Lê. Trong thời trị vì của ông (1460-1497), lãnh thổ của Việt Nam (Đại Việt) đã được mở rộng đến biên giới của Miến Điện (Myanmar). Lê Thánh Tông được cho là đã tấn công vương quốc Lan Xang (Vương quốc Lào) với đội quân 90 vạn binh lính của ông nhưng bị đánh bại và buộc phải rút lui. Biên niên sử của Trung Quốc được viết bởi Mao Qiling (1623-1716, 毛 奇 龄), một học giả và nhà triết học trong thời kỳ đầu của triều đại nhà Thanh (1644-1911), trong ghi chú được gọi là Man Si He Zhi 《蠻 司 合 誌》, đã tường thuật về mối quan hệ 3 bên của Malacca, Đại Việt và nhà Minh Trung Quốc. Điều này được chứng minh bởi một ghi chép trong nguồn tin rằng 90 nghìn đội quân mạnh mẽ của Việt Nam đã tấn công LanXang (Vương quốc Lào) nhưng đã bị quân của Malacca đẩy lùi thành công. Mao Qiling trong cuốn sách Man Si He Zhi đề cập rằng:
“Lê Thánh Tông dẫn 90 vạn quân xâm lược Lan Sàng nhưng bị [quân của] Malacca đuổi theo, và 10 vạn quân tử trận …].(Mao, 1968: 10: lb).
Từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18, các vùng biển Đông Nam Á đã trở thành nơi buôn bán tấp nập của các thương nhân châu Âu. Với cuộc chinh phục Melaka vào năm 1511, người Bồ Đào Nha đã đảm bảo vị thế tối cao của mình tại một nút giao thông thương mại chiến lược và quan trọng dọc theo eo biển Malacca. Ba năm sau, những con tàu Bồ Đào Nha đầu tiên đến Canton (Quảng Châu). Người Tây Ban Nha và người Hà Lan theo chân người Bồ Đào Nha, mỗi người đều củng cố vị trí của mình ở Manila và Batavia (sau là thủ đô của Đông Ấn Hà Lan, khu vực này trùng với ranh giới ngày nay của Jakarta, Indonesia). Dòng người phương Tây đã tạo ra những thay đổi lớn đối với mạng lưới thương mại đã được thiết lập ở thế giới Mã Lai. Bất chấp sự thay đổi này, nó không để lại ảnh hưởng ngay lập tức đến Việt Nam vì mối quan hệ của nước này với Quảng Châu đã duy trì từ giữa thế kỷ 16. Tuy nhiên, trung tâm thương mại của Bồ Đào Nha ở Macao đã bắt đầu thiết lập một số quan hệ với Brunei, Johor và Malacca thuộc Bồ Đào Nha. Ngược lại, những xáo trộn trong nội bộ và chính trị đã hạn chế các hoạt động thương mại của Việt Nam và thêm vào đó, do thực hành Nho giáo, nước này bị cô lập khỏi các luồng giao thương sôi động với Thế giới Mã Lai.
Những mối quan hệ ban đầu (qua các nguồn văn học)
Nguồn tiếng Trung: Ming Shi-Lu (Minh thực lục)
Khi khám phá những điểm nổi bật ban đầu của mối quan hệ Malaysia-Việt Nam, đặc biệt đề cập đến Malacca và An Nam, tài liệu lịch sử được gợi ý để điều tra là Ming Shi-lu (明 实錄, Minh thực lục). Ming Shi-Lu bao gồm lịch sử của các vị vua trị vì trong triều đại nhà Minh (1368–1644) và nó là nguồn lịch sử lớn nhất duy nhất cho triều đại đó. Theo quan điểm của Geoff Wade, Ming Shi Lu “đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc tái thiết lịch sử của xã hội nhà Minh và nền chính trị của nó.” Một nhà văn khác, Roderich (2005) tin rằng Ming Shi Lu là một trong những nguồn chính để chúng ta hiểu lịch sử Trung Quốc từ nửa sau thế kỷ XIV đến đầu thế kỷ XVII. Nó được sắp xếp dưới dạng một cuốn nhật ký khổng lồ và trong số những thứ khác chứa hàng nghìn mục nhập trên cả Đông Nam Á lục địa và nội địa, bao gồm Vân Nam, quê hương của các nhóm dân tộc không phải Trung Quốc và các vùng khác dọc theo ngoại vi phía Nam của Trung Quốc. Khi xem xét mối quan hệ ban đầu của Malaysia-Việt Nam, các nhà nghiên cứu chủ yếu dựa vào các tài liệu do các triều đại Trung Quốc, đặc biệt là của nhà Minh cung cấp vì cả Malacca và An Nam đều là các quốc gia triều cống của Trung Quốc trong triều đại này.
Nguồn tiếng Mã Lai: Biên niên sử Mã Lai
Đối với ghi chép lịch sử của Malaysia, có Biên niên sử Mã Lai (Sulalatus Salatin). Chương 21 của bản thảo, (Câu chuyện về Vua Champa), mô tả nguồn gốc của người Champa ở Malacca. Theo Marrison (1951), sự hiện diện của người Chăm ở Malacca có lẽ đã góp phần vào sự pha trộn chủng tộc của người Mã Lai trên Bán đảo và một số ảnh hưởng của người Chăm có thể đã tồn tại trong truyền thống văn hóa Mã Lai. Chương này bắt đầu bằng câu chuyện về vua xứ Cochi, ám chỉ An Nam, đã xâm lược Champa dưới triều đại nhà Lê. Điều này dẫn đến cuộc tị nạn của các con trai Vua Champa, Syah Indera Berma và Syah Pau Ling cùng với những người đi theo của họ. Syah Pau Ling trốn thoát đến Acheh và sau đó thành lập vương quốc Acheh (Aceh là một vùng đặc biệt của Indonesia, nằm tại bắc đảo Sumatra. Thủ phủ là Banda Aceh. Nó khá gần với Quần đảo Andaman và Nicobar của Ấn Độ). Theo lịch sử của Vương quốc Hồi giáo Acheh, vương quốc này thực sự được thành lập bởi một hoàng gia của Champa, Syah Po Ling, con trai của Vua Syah Po Kubah. Trong khi đó, Syah Indera Berma chạy trốn đến Malacca và được bổ nhiệm làm người cai trị bởi Sultan Mansor Syah, người rất hài lòng với anh ta. Syah Indera Bernam và vợ của ông, Keni Mernam được quốc vương yêu cầu theo đạo Hồi. Biên niên sử Mã Lai ghi rằng:
“Có hai người con trai Raja-di-raja (tước hiệu của vua Chăm Pa) của Champa (Pogopoh), một tên là Indra Brama, người kia là Po-ling, cả hai đều bỏ trốn cùng vợ và những người phụ thuộc. Po-ling đến Achi [Acheh], nơi ông trở thành Raja sáng lập vương quốc Acheh. Người còn lại, Shah Indra Brama, đến Malacca, nơi anh ta được Sultan Mansor vui vẻ tiếp đón, người đã cho anh ta cải đạo sang Hồi giáo, và đặt tên thánh dù rằng ông ấy vốn là người Champa ”. (Leyden, 1821: 211)
Đối với việc nghiên cứu mối quan hệ giữa Đế chế Malaccan với thế giới nước ngoài, Biên niên sử Malay là một nguồn không thể thiếu. Ban đầu có tựa đề là Sulalatus Salatin (Phả hệ của các vị vua), đây là một tác phẩm văn học kể về lịch sử lãng mạn về nguồn gốc, sự tiến hóa và sự sụp đổ của đế chế hàng hải Mã Lai vĩ đại, Vương quốc Hồi giáo Malacca. Tác phẩm được sáng tác vào khoảng giữa thế kỷ 15 và 16 được coi là một trong những tác phẩm văn học và lịch sử hay nhất bằng ngôn ngữ Mã Lai. Nó được cho là đã được ủy quyền bởi một Nhiếp chính của Johor vào năm 1612. Được viết bằng chữ Jawi cũ trên giấy truyền thống về triều đại của Vương quốc Malacca, nó bao gồm khoảng thời gian hơn 600 năm và nó bao gồm cách Vương quốc Malacca được thành lập, các mối quan hệ khác nhau của nó với các vương quốc láng giềng, sự ra đời và truyền bá của Hồi giáo trong khu vực, lịch sử của hoàng tộc trong khu vực cũng như hệ thống phân cấp hành chính của vương quốc Malaccan và các quốc gia kế vị của nó.
Mặc dù có khoảng 30 phiên bản của bản thảo Biên niên sử Mã Lai, nhưng bản dịch tiếng Anh của Leyden (1821) với lời giới thiệu của Ngài Thomas Stamford Raffles là bản lâu đời nhất được xuất bản ở London vào năm 1821. […]
Những nguồn khác
Bên cạnh Biên niên sử Mã Lai, còn có các bản viết tay Mã Lai khác, chẳng hạn như Sejarah Johor (Biên niên sử Johor), Syair Siti Zubaidah (Các bài hát của Siti Zubaidah) và Hikayat Kelantan (Biên niên sử Kelantan). Như Danny Wong Tze-Ken khẳng định, đây là những nguồn liên kết giữa người Chăm với Thế giới Mã Lai sau năm 1471. ‘Chúng bao gồm cộng đồng người Chăm di cư với Thế giới Mã Lai và mối liên hệ giữa các nhà cai trị Mã Lai và tàn tích của các di tích Chăm.’ (Danny, 2008: 34). Tóm lại, những bản thảo tiếng Malay này cung cấp cho chúng ta những thông tin có giá trị về các chủ đề bao gồm quan hệ song phương, ngoại thương và ngoại giao, vua và vương quốc, v.v … rất chi tiết và khá toàn diện.
Whitaker (1985) nhấn mạnh thực tế là cuộc gặp gỡ của hai quốc gia vào thời điểm đó là sự đụng độ của hai nền văn hóa khác nhau từ các nền tảng tôn giáo khác nhau. Mặc dù vậy, người Mã Lai theo đạo Hồi đã ảnh hưởng đến lối sống của người Champa, điều có thể thấy từ thực tế là nhiều người Mã Lai có thể được tìm thấy trong khu định cư tị nạn, nơi sau này họ đã thuyết phục người dân Champa chuyển sang đạo Hồi. Vào khoảng năm 1471, Champa bị tấn công và chinh phục bởi An Nam. Với sự sụp đổ của Champa, nhiều người dân Champa đã chạy sang Malacca, Java và Campuchia. Vào thời điểm này, nhiều người đã cải sang đạo Hồi do ảnh hưởng của người Mã Lai trong khu vực của họ. Tuy nhiên, hầu hết những người tị nạn đã di cư đến lãnh thổ Campuchia, cụ thể là Siem Reap và Kampong Thom. Một số người di cư đến Kelantan và Malacca được bổ nhiệm làm quan chức. Cần lưu ý rằng cả cộng đồng Champa và Malay đều tuyên bố có nền văn hóa, nghệ thuật, ngôn ngữ, tôn giáo và lịch sử tương tự do nguồn gốc chung của họ là Austronesia. Khi thảo luận về các nguồn và bài viết về lịch sử Champa của các học giả Malaysia, người ta có thể tham khảo các tác phẩm như đã đề cập ở phần đầu của bài báo này. Sự hợp tác giữa ECOLE-KL với các tổ chức và trường đại học địa phương trong 50 năm qua đã tạo ra nhiều ấn phẩm. Danny Wong Tze-Ken đã liệt kê hơn 40 tác phẩm chọn lọc về Champa được xuất bản hoặc hoàn thành ở Malaysia (Danny, 2008).
Ngoài ra còn có ghi chép về một cuộc chiến giữa Johor và người Hà Lan vào năm 1594. Người dân Champa đã tham gia để bảo vệ Vương quốc Johor-Riau. Vào thế kỷ 17, quốc gia triều cống Panduranga của Champa, như đã nói, đã thiết lập mối quan hệ tốt đẹp với Kelantan. Hoàng tử của nó, Po Rome đã cử sứ giả đến Kelantan để nghiên cứu và khám phá đạo Hồi. Sau khi ông qua đời, các sứ giả từ Kelantan đã được cử đến thăm Champa và tham dự lễ tang của vị hoàng tử quá cố. Họ đã được đích thân Po Saut là vua lúc bấy giờ đón tiếp. Nghiên cứu về các mối quan hệ Chăm-Mã Lai như vậy vẫn là một thành phần quan trọng của điều tra học thuật có thể góp phần tìm hiểu mối quan hệ lịch sử giữa Việt Nam và Thế giới Mã Lai. Mối liên hệ của họ không chỉ đơn thuần là thương mại mà còn là trải nghiệm văn hóa và nghệ thuật vì một số đồ tạo tác được tìm thấy ở Chaya, vùng cực nam của Thái Lan, cho thấy sự tương đồng với nghệ thuật đục cổ của Cam (Lafont, 1996).
Các tác phẩm khác mô tả rằng quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Thế giới Mã Lai đã được thiết lập trong những ngày đầu. Các thương nhân Mã Lai được ghi nhận thường xuyên đến Faifo (Hội An) và Đồng Nai ở Việt Nam vào thế kỷ 15 và 16. Các cảng Champa ở Qui Nhơn và Cam Ranh thường có các thương nhân Mã Lai ghé thăm đông đảo từ thế kỷ 15 đến thế kỷ 18. Khoảng thời gian sau đó chứng kiến các tàu từ Việt Nam sang Singapore để thiết lập quan hệ kinh doanh. Các hoạt động thương mại cũng được báo cáo là đã tăng lên ngay cả sau khi người Pháp chiếm được Nam Kỳ. Các bài viết về các mối quan hệ thương mại này được Nguyễn Thế Anh tìm hiểu (1995). Kết quả nghiên cứu của ông mô tả mô hình hội nhập kinh tế khu vực của Thế giới Mã Lai và Việt Nam đã tồn tại trong một thời gian dài, thể hiện qua các hoạt động thương mại của họ. Sau đó, các quốc gia trên Bán đảo Đông Dương tiếp tục hoạt động trong phạm vi kinh tế đặc biệt của mình vào thế kỷ 15 trong khi tại
